Μία βόλτα στους πέτρινους φάρους
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φάρων που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 19 Αυγούστου, το Saronic Magazine δημοσιεύει την πρόσφατη εμπεριστατωμένη ομιλία του Αντιναυάρχου Ε.Α Ηρακλή Καλογεράκη στο Λαογραφικό Μουσείο της Αίγινας για τους Φάρους στην Ελλάδα και ειδικότερα τον παραμελλημένο Φάρο του Μπούζα στην Αίγινα.
"Σήμερα, που εορτάζεται παγκοσμίως «Η ημέρα των φάρων», σας υπόσχομαι πως θα σας ταξιδέψω σε θαλάσσιους δρόμους και θα σας πάω σε μέρη, που ούτε οι ναυτικοί μας, δεν έχουν δει!
Λένε πως ο κινέζος φιλόσοφος Κομφούκιος (500 π.Χ), ο Ναπολέων (1820) και ο Αμερικανός εκδότης Μπρισμπέην (1911), είπαν τη γνωστή φράση: «Χρησιμοποιήστε μία εικόνα. Αξίζει όσο χίλιες λέξεις». Αργότερα όμως ένας άλλος Αμερικανός επικοινωνιολόγος (1950- Paul Levinson), πολύ εύλογα ερωτά: «Αν μία εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις», τότε γιατί σχεδόν όλες οι φωτογραφίες έχουν λεζάντα? Σεβόμενος λοιπόν αλλά και υιοθετώντας τις απόψεις όλων αυτών, θα σας δώσω απόψε, με δεκάδες εικόνες, φωτογραφίες και λεζάντες, χιλιάδες λέξεις για να κάνετε πολλές σκέψεις σχετικά με τους φάρους, τη ναυτική μας παράδοση, την ιστορία, και τη πολιτιστική κληρονομιά που κάθε φάρος σηκώνει.
Σε λίγο θα πάρω τη σκέψη σας και θα πάμε, όλοι μαζί μια βόλτα, σε όσο πιο πολλούς φάρους γίνεται. Σε αυτούς που θα μας εντυπωσιάσουν, αν έχουμε το χρόνο, θα πάμε και για 2η φορά.
Θα φτάσουμε και θα σταθούμε στο δικό μας φάρο, αυτόν στα Πλακάκια και θα σας αναπτύξω γιατί ο φάρος αυτός, δεν πρέπει να σταματήσει να ακτινοβολεί με την ομορφιά του, με τα πέτρινα χρώματα του και με την επιβλητική του εμφάνιση.
Η συνύπαρξη ανθρώπου και θάλασσας, εδώ και πολλές χιλιετίες, είναι σχέση ζωής. Στους θαλάσσιους δρόμους συναντήθηκαν η ναυτοσύνη με τον άνθρωπο, οι τέχνες με το εμπόριο και οι πολιτισμοί των λαών ΚΑΙ εκεί δημιουργήθηκαν πάμπολλα συναισθήματα. Χαρές- λύπες, ανησυχίες- φόβοι, ελπίδες, νοσταλγία- υπομονή, αγωνία, θάρρος και άλλα πολλά. Οι ναυτικοί που είναι εδώ, και βλέπω αρκετούς ανάμεσα σας και όσοι έχουν διαπλεύσει ωκεανό, με καταλαβαίνουν απόλυτα.
Εκεί που το κύμα της απέραντης γαλάζιας, μπλε, πράσινης ή αγριεμένης θάλασσας, συναντά τις απόκρημνες ακτές, εκεί στέκονται αγέρωχοι, για να δείξουν τη θέση τους, οι φάροι.
Φάρος σημαίνει φως στο σκοτάδι, σημαίνει ζωή, σημαίνει ελπίδα, σημαίνει παρηγοριά, προστασία, ασφάλεια, συντροφιά μα και περηφάνια. Χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές, καράβια και εμπορεύματα έχουν σωθεί χάρη στους φάρους αλλά και χιλιάδες άνθρωποι και πλοία χάθηκαν για πάντα από την απουσία ή την πλημμελή λειτουργία τους.
Αμέτρητες είναι οι σελίδες, και οι ώρες που αφιερώθηκαν από λογοτέχνες και ποιητές στους φάρους, Και τόνοι χρωμάτων καταναλώθηκαν από ζωγράφους, για να τους αποθανατίσουν.
Κάθε φάρος έχει και μια ιστορία ή ένα μύθο που τον συνοδεύει. Οι φάροι αποτελούσαν και ακόμη αποτελούν, πηγή έμπνευσης σεναριογράφων, σκηνοθετών, γλυπτών και φωτογράφων και δίνουν κίνητρα σε περιπατητές, πεζοπόρους ή ορειβάτες, για να πάνε κοντά τους.
Οι φάροι θεωρούνται, από τα σημαντικότερα σύγχρονα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Όμως, τα τελευταία χρόνια πολλοί απ’ αυτούς, παραδομένοι στην φθορά του χρόνου, αλλά και εγκαταλειμμένοι από την «πολιτεία», αργοσβήνουν, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Αυτές οι εξαιρέσεις αφορούν τους φάρους που είχαν τη τύχη να κεντρίσουν το ενδιαφέρον μερικών ρομαντικών, ευαισθητοποιημένων ανθρώπων ή ενεργών πολιτών.
Πριν όμως προχωρήσω θα ήθελα να αναφερθώ στους όρους και στην ονοματολογία των φάρων. Θα τους συναντήσετε πολλές φορές απόψε.
Πυρσός είναι κάθε συσκευή που εκπέμπει ένα ευδιάκριτο φως για την ασφάλεια των πλοίων στη παρακείμενη θαλάσσια περιοχή, Σκοπό έχει να μας δείξει ένα προκαθορισμένο γεωγραφικό σημείο που θα βοηθήσει τα πλοία στην εύρεση της θέσης τους και στη χάραξη της πορεία που θα ακολουθήσουν ή για να τους επισημάνει ένα κίνδυνο ή ναυτιλιακό εμπόδιο.
Οι πυρσοί διακρίνονται σε φάρους, φανούς και φωτοσημαντήρες.
Φάρος είναι κάθε πυρσός, που βρίσκεται σε παράκτιο κτίριο μετά πύργου, ή πύργος, από τη κορυφή του οποίου επιδεικνύεται φως που καθοδηγεί τους ναυτιλλόμενους. Χρησιμεύει για την εύρεση της θέσης του πλοίου κατά την πελαγοδρομία, την προσαιγιάλωση (όσοι έχετε διαπλεύσει ωκεανό καταλαβαίνεται τι εννοώ) και την ακτοπλοΐα.
Φανός είναι κάθε πυρσός, με μικρότερη φωτιστική μονάδα του φάρου για κάλυψη αναγκών της ναυσιπλοίας. Ο φανός χρησιμεύει κυρίως για την ένδειξη εισόδου όρμων, λιμένων και διαύλων, για την ένδειξη λιμενοβραχιόνων η της κεφαλής των προβλητών και φυσικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την εύρεση της θέσης του πλοίου στην ακτοπλοία.
Φωτοσημαντήρας είναι κάθε πυρσός, που είναι τοποθετημένος σε αγκυροβολημένο σημαντήρα, για την επισήμανση υφάλων ναυτιλιακών κινδύνων, έργων ή εγκαταστάσεων.
Κάθε πυρσός εκπέμπει σταθερά το ίδιο φωτεινό σήμα, που σε καμιά περίπτωση δεν είναι το ίδιο με το σήμα κάποιου άλλου πυρσού στην ίδια θαλάσσια περιοχή. Η θέση του επισημαίνεται στους ναυτικούς χάρτες και δίπλα του αναγράφονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει, ώστε να αναγνωριστεί.
Στην οθόνη βλέπεται ένα τμήμα από ναυτικό χάρτη της περιοχής του Τούρλου, όπου φαίνεται ο φανός που υπάρχει εκεί, και που μας λεει ότι έχει 3 αναλαμπές λευκού φωτός ανά 6δλ. Το εστιακό ύψος της φωτεινής πηγής είναι 30 μέτρα και η εμβέλεια του είναι 5 ναυτικά μίλια.
Οι φάροι είναι στενά συνδεδεμένοι με την ναυτική μας παράδοση και είναι σημείο αναφοράς όχι μόνο των ναυτικών και των ντόπιων, αλλά ακόμη και των επισκεπτών της περιοχής στην οποία βρίσκονται. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως οι φάροι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως χρώματος, θρησκείας ή εθνικότητας!
Η ιστορία των φάρων και το Ελληνικό φαρικό δίκτυο.
Από την εποχή των Αιγυπτίων και μέχρις αυτής των Φοινίκων, τα πλοία κινούνταν κοντά στις ακτές αλλά μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Αργότερα, με οδηγό τη σελήνη και τα αστέρια, ο άνθρωπος άρχισε να ταξιδεύει και τη νύχτα. Η πλεύση όμως ήταν πιο δύσκολη και οι κίνδυνοι πολλοί.
Τα βράχια, οι ύφαλοι, οι ξέρες και τα ρεύματα έκρυβαν πολλές δυσάρεστες καταστάσεις, που ο ναυτικός έπρεπε να ξέρει για να αντιμετωπίσει.
Οι πρώτοι φάροι εμφανίστηκαν στη Μεσόγειο, η οποία εκτός από πηγή πολιτισμού θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και σαν τη «μάνα των φάρων».
Στον Ελλαδικό χώρο, οι πρώτες αναφορές κατασκευής και λειτουργίας πυρσών γίνονται στα Ομηρικά έπη, όπου αναφέρεται ότι σε κορυφές λόφων, απόκρημνων ακτών, ή πύργων, άναβαν εύφλεκτες ύλες για να διευκολύνουν την ασφαλή προσαιγειάλωση και τη ναυσιπλοΐα. Παρόμοιες βέβαια μεθόδους είχαν και άλλοι ναυτικοί λαοί όπως οι Φοίνικες και οι Αιγύπτιοι.
Οι πυρσοί αυτοί παραχώρησαν με τα χρόνια και τη πρόοδο της τεχνολογίας, τη θέση τους στους φάρους, με αποτέλεσμα αφ ενός η ναυσιπλοΐα να γίνει πιο ασφαλής, και αφετέρου να ανθίσουν το εμπόριο με την οικονομία.
Η ονομασία «Φάρος» που έχει επικρατήσει, προέρχεται από το όνομα της νησίδας «Φάρος» στην είσοδο του λιμανιού της Αλεξάνδρειας, επί της οποίας τον 3ο π.Χ. αιώνα επί βασιλείας Πτολεμαίου του Β, σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Σώστρατο, ο ομώνυμος φάρος. Ο φάρος αυτός ήταν ο πιο φημισμένος φάρος της αρχαιότητας και ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου.
Το όνομα της νησίδας Φάρος, προέρχεται από την Αιγυπτιακή λέξη «φαρέζ» που σημαίνει παρατηρητήριο, σκοπιά. Το ύψος του ήταν 157 μέτρα, η φωτοβολία του 30 ναυτικά μίλια και ο φάρος ήταν 24ώρου λειτουργίας. Κατά την διάρκεια νύκτας ο φάρος φωτοβολούσε, ενώ κατά την ημέρα «ανάδυε» ένα πυκνό καπνό για να βοηθήσει τα πλοία να κατευθυνθούν προς το λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Δυστυχώς όμως ο φάρος αυτός καταστράφηκε ολοσχερώς από ένα μεγάλο σεισμό το 1323.
Για την κατασκευή και ύπαρξη «πυρσών» κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δεν ξέρουμε πολλά πράγματα. Ξέρουμε όμως πως ήταν ανοικτής φλόγας που έκαιγε στη κορυφή πύργων και πως αναφέρονται συχνά τρεις φάροι. Ο ένας βρισκόταν στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου (στις Συμπληγάδες πέτρες), ο άλλος στη Κωνσταντινούπολη και ο τρίτος στη θέση Πανί της Προποντίδας.
Κατά τη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παρόλο που οι Οθωμανοί είχαν ενδιαφερθεί για τη δημιουργία πυρσών στην Ελλάδα, ο αριθμός τους ήταν μικρός και λειτουργούσαν μόνο στις εισόδους των μεγάλων εμπορικών λιμένων όπως στη Χίο (1420), στη Ρόδο (1490), στο Ρέθυμνο (1651), στο Πειραιά (1671) και στη Μυτιλήνη (1782). Για τη διευκόλυνση όμως της ναυσιπλοίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο δεν υπήρξε κανένα ενδιαφέρον, γιατί την εποχή εκείνη ήταν σε έξαρση η πειρατεία και δεν ήθελαν με το τρόπο αυτό να διευκολύνουν τους πειρατές.
Σιγά-σιγά όμως η ανάγκη δημιουργίας φάρων γινόταν όλο και πιο επιτακτική αφ ενός λόγω της ανάπτυξης του θαλασσίου εμπορίου, και αφ ετέρου λόγω της ανάγκης ύπαρξης τους σε δύσκολες γεωγραφικά, αλλά και ζόρικες από πλευράς καιρικών συνθηκών, περιοχές
Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, όλοι οι υπάρχοντες πυρσοί και φάροι λειτουργούσαν με καύση ξύλου, άνθρακα, ρητινωδών ουσιών ή φυτικών ελαίων.
Στη συνέχεια στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, λειτουργούσαν με κοινό λάδι και πετρέλαιο. Ήταν με λίγα λόγια, λάμπες με φυτίλι που έβαζαν στη κορυφή των οχυρωματικών πύργων στα λιμάνια, με σκοπό να δείχνουν την είσοδο τους.
Στους πυρσούς πετρελαίου υπήρχαν στο κέντρο φυτίλια τα οποία είχαν γύρω-γύρω «κύλα μεταλλικά κάτοπτρα» για την με ανάκλαση εκπομπή, ενός σταθερού φωτός. Το πετρέλαιο όμως δημιουργούσε προβλήματα, κάπνα, και όλοι οι θαλασσινοί λαοί έψαχναν συνεχώς να βρουν τρόπους βελτίωσης των πυρσών, και πάσχιζαν να φτιάξουν συσκευές που θα παρήγαγαν «φως» για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς συχνό ανεφοδιασμό και χωρίς τη συνεχή παρουσία ανθρώπου σε αυτά.
Μεγάλο άλμα στην εξέλιξη των φωτιστικών μηχανημάτων έδωσε το 1822 ένας Γάλλος φυσικός (ο Αυγουστίνος Φρεσνέλ), που επινόησε ένα σύστημα με δυο τύπους φακών, οι οποίοι συγκέντρωναν και ευθυγράμμιζαν το φως και στη συνέχεια το ενίσχυαν με αποτέλεσμα οι φάροι να έχουν εμβέλεια πάνω από 20νμ.
Οι φάροι όμως αυτοί, απλά εξέπεμπαν ένα σταθερό φως, χωρίς κάποιο χαρακτηριστικό, με υπαρκτό τον κίνδυνο να μπερδευτεί με κάποια άλλη πηγή φωτός στη περιοχή, και να προκληθεί ατύχημα.
Τρία χρόνια αργότερα (το 1825) ένας άλλος Γάλλος μηχανουργός (ο Χένρυ Λεπάτ) κατασκεύασε και παρουσίασε ένα ωρολογιακό μηχανισμό που περιέστρεφε τα οπτικά κάτοπτρα με τη βοήθεια ενός αντίβαρου.
Από τότε είχαμε πλέον μια περιστρεφόμενη δέσμη φωτός που δημιουργούσε και απέδιδε ένα συγκεκριμένο “χαρακτηριστικό” στο φάρο.
Πολύ αργότερα, το 1910, ένας Σουηδός μηχανικός (ο Γουστάβος Νταλέν), κατασκεύασε ένα μηχανισμό καύσης αερίου ασετιλίνης που εκμεταλλευόταν την πίεση του αερίου στην φιάλη, και απελευθέρωνε ανά τακτά χρονικά διαστήματα μια ποσότητα αερίου, που στη συνέχεια αναφλέγονταν, και δημιουργούσε έτσι τις επαναλαμβανόμενες εκλάμψεις.
Αυτοί οι αυτόματοι πλέον πυρσοί ασετιλίνης, με φωτοβολία μέχρι και 15 ν.μ. ήταν πολύ αξιόπιστοι και είχαν αυτονομία καύσιμης ύλης 13 μηνών.
Δεν απαιτούσαν ούτε κτιριακή εγκατάσταση, ούτε τη συνεχή παρουσία των φαροφυλάκων. Περιόριζαν συνεπώς κατά πολύ τις δαπάνες εγκατάστασης και λειτουργίας των φάρων και γι’ αυτό ο εφευρέτης πήρε το 1913, το βραβείο Nobel.
Το 1980, αντικαθίστανται οι λυχνίες πετρελαίου και ασετυλίνης, αρχικά με ηλεκτρικούς και αργότερα με φωτοβολταικούς, φωτιστικούς μηχανισμούς. Σήμερα, τα φωτιστικά μηχανήματα όλων των πυρσών, λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια που τους παρέχεται από συσσωρευτές οι οποίοι φορτίζονται ή από το δίκτυο της ΔΕΗ ή μέσω φωτοβολταϊκών συστημάτων. Την περίοδο αυτή είναι σε εξέλιξη εργασίες αντικατάστασης των λυχνιών αυτών, με λυχνίες LED.
Φαρικό δίκτυο
Από τις αρχές του 19ου αιώνα, δημιουργούνται ανά τον κόσμο τα «φαρικά δίκτυα». Αυτά είναι μια σειρά πυρσών για να δείχνουν στα πλοία που παραπλέουν απόκρημνες ή επικίνδυνες ακτές, τα ασφαλή «μονοπάτια», ή για να φωτίζουν την ακριβή θέση, της εισόδου ενός λιμανιού.
Πολύ συχνά οι φάροι αυτοί κατασκευάζονταν μετά από κάποιο σοβαρό ναυτικό ατύχημα ή ναυάγιο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του πρώτου φανού του νεώτερου ελληνικού κράτους, που μπήκε στα τέλη του 1824 εδώ στην Αίγινα μετά από το ναυάγιο ενός καϊκιού και επίσης του φάρου στον Αρμενιστή της Μυκόνου που κτίστηκε το 1891,μετά το ναυάγιο του ατμόπλοιου Volta της Βρετανικής Τηλεγραφικής Εταιρείας.
Ας έλθουμε όμως στην Αίγινα, όπου λειτούργησε ο πρώτος φανός της νεώτερης Ελλάδας.
Από τη καταστροφή των Ψαρών τον Ιούνιο του 1824 σώθηκαν περίπου 3.600 άτομα, στα οποία η Ελληνική Κυβέρνηση παραχώρησε τη Μονεμβασιά για να κατοικήσουν και όρισε τον Κανάρη, που ήταν από τα λίγα πρόσωπα που εμπιστευόταν ο Καποδίστριας, φρούραρχο της περιοχής.
Μερικοί από αυτούς αποφάσισαν το χειμώνα να έλθουν στην Αίγινα που ήταν πιο ασφαλής περιοχή και είχαν αρκετούς συντοπίτες τους εδώ. Ως γνωστό στην Αίγινα του 1824, υπήρχε μια ανθούσα Ψαριανή κοινότητα, με μεγάλη οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα. Τα περισσότερα μέλη της κοινότητας αυτής, ησχολούντο με τη ναυτιλία, τη σπογγαλιεία και γενικά με το εμπόριο.
Την εποχή λοιπόν εκείνη, μια βραδιά με πολύ κακό καιρό, με μεγάλη τρικυμία και με μικρή ορατότητα, το σκάφος με τους Ψαριανούς πρόσφυγες στη προσπάθεια του να μπει στο λιμάνι της Αίγινας, δεν κατάφερε να αναγνωρίσει το σημείο εισόδου, και προσέκρουσε στα βράχια με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένας, να τραυματιστούν οι υπόλοιποι και το σκάφος τους να καταστραφεί τελείως.
Με αφορμή το περιστατικό αυτό μερικοί Ψαριανοί πλοίαρχοι, που ήταν αυτόπτες μάρτυρες του ατυχήματος, αποφάσισαν να μπει εκεί ένα φανάρι για να δείχνει την άκρη της μπούκας του λιμανιού. Μάζεψαν λοιπόν χρήματα και τα έδωσαν στον εφημέριο του παραπλεύρως ευρισκόμενου ναού, του Αγίου Νικολάου του θαλασσινού, για να αγοράσει και να τοποθετήσει ένα «λαδοφάναρο» στον τρούλο της εκκλησίας. Ο ιερέας, μάρτυρας και αυτός του συμβάντος, συμφώνησε με την ιδέα και έπραξε τα αποφασισθέντα. Τα πάγια έξοδα λειτουργίας του φανού, δηλαδή τα χρήματα για τα φυτίλια και το λάδι, ανέλαβαν να καλύπτουν οι Ψαριανοί πλοίαρχοι που ζούσαν τότε στην Αίγινα.
Αργότερα το 1827, όταν ο Καποδίστριας όρισε την Αίγινα πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και άρχισε την ανοικοδόμηση της Ελλάδας, αποφασίστηκε να χτιστεί από πέτρες του νησιού στο στόμιο του λιμανιού, ένας φάρος για να αντικαταστήσει το λαδοφάναρο.
Ο «φάρος» αυτός άναψε το 1829 και είναι ο πρώτος καταγραμμένος στους διεθνείς καταλόγους της εποχής, Ελληνικός φάρος. Μέχρι το 1831 ο φάρος αυτός ήταν ο μοναδικός πυρσός στο ελληνικό κράτος. Αργότερα ο φάρος αυτός, για την εκτέλεση νέων έργων κατεδαφίστηκε και δεν υπάρχει πλέον.
Το 1831 κατασκευάστηκαν και τέθηκαν σε λειτουργία δυο φάροι, ο ένας στην είσοδο του λιμένα των Σπετσών και ο άλλος κολλητά στο ναό του Αγ. Νικολάου στην είσοδο του λιμανιού της Κέας (Τζιά).
Αργότερα το 1834 κτίστηκε από τον δήμο της Ερμούπολης, την περίοδο του βασιλιά Όθωνα, ένας Φάρος στη νησίδα Γάιδαρος που είναι απέναντι από την είσοδο του λιμανιού της Σύρου. Ο φάρος αυτός είναι πέτρινος, κτίστηκε για να αναδειχθεί το αναπτυσσόμενο τότε λιμάνι και ήταν ο μοναδικός «επώνυμος» φάρος της περιοχής, αφού το έργο ανατέθηκε σε ένα εκ των καλύτερων αρχιτεκτόνων της εποχής, στον συντοπίτη του Όθωνα, Βαυαρό Γιόχαν Ερλάχερ. Το παράδειγμα αυτό της Ερμούπολης μιμήθηκαν τα επόμενα χρόνια, κατασκευάζοντας όμορφους λιθόκτιστους φάρους, με περιστροφικούς μηχανικούς, ο Πειραιάς και τα περισσότερα νησιά του Αργοσαρωνικού και των Κυκλάδων.
Ο φάρος αυτός μαζί με τον φάρο στη Τζιά, ανήκει σε ένα ιδιαίτερο τύπο φάρων που έχει το σπίτι του φαροφύλακα στο ισόγειο του.
Το 1856 έγιναν οι φάροι στη νησίδα Ψυττάλεια και ο φάρος στο ακρωτήρι Φάσσα της Άνδρου.
Στην εικόνα βλέπεται την ανάπτυξη του φαρικού μας δικτύου. Ξεκίνησε το 1829 με ένα φάρο και έφτασε τις αρχές του Βου ΠΠ να έχει 388.
Με κόκκινο σημείο είναι οι Αγγλικής κατασκευής φάροι (από τη προσάρτηση επτανήσων), με πράσινο οι Οθωμανικής και με μπλε και γαλάζιο οι Ελληνικοί.
Η αλματώδης αύξηση που φαίνεται, από 29 σε 256 πυρσούς, έγινε γιατί το 1887 η κυβέρνηση, πιεζόμενη ασφυκτικά από τις ευρωπαϊκές ναυτιλιακές εταιρείες, προκειμένου στις θάλασσες μας να υπάρχει ασφαλής ναυσιπλοία, προχώρησε στη κατασκευή νέων πυρσών.
Εδώ αξίζει να μνημονεύσουμε το σημαντικό ρόλο που έπαιξε στην ανάπτυξη και λειτουργία του φαρικού μας δικτύου ένας λαμπρός, ευσυνείδητος αξιωματικός του Ναυτικού και αργότερα ακαδημαϊκός, ο Στυλιανός Λυκούδης που υπηρέτησε την Υπηρεσία Φάρων για περισσότερο από 50 χρόνια, κατά τη διάρκεια της οποίας επεκτάθηκε το φαρικό μας δίκτυο με τη προσθήκη 191 πυρσών.
Κατά τη διάρκεια του Β ΠΠ οι φάροι μας υπέστησαν μεγάλες καταστροφές, αφού αποτελούσαν εύκολο και εμφανή στόχο τόσο στις αεροπορικές, όσο, και στις ναυτικές επιθέσεις. Οι μεγαλύτερες όμως καταστροφές δεν έγιναν κατά τη διάρκεια του πολέμου, μα έγιναν κατά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, από τις ανατινάξεις τους.
Μετά τον πόλεμο, η πρώτη προσπάθεια ανασυγκρότησης του δικτύου άρχισε το 1945 και συνεχίστηκε έως τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 με την ανακατασκευή περίπου 80 φάρων ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η αποκατάσταση των ζημιών δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί προτιμήθηκε να μπουν μεταλλικές κατασκευές ή φωτοσημαντήρες που ήταν πολύ φθηνότεροι και ευκολότεροι στην τοποθέτηση, αλλά κυρίως στη συντήρηση.
Στην προβολή βλέπετε την αύξηση του αριθμού των πυρσών που αυξάνονται σταδιακά από 445 και φτάνουν τους 1552 το έτος 2015 εκ των οποίων μόνο οι 58 ήταν επιτηρούμενοι. Είχαν δηλαδή φαροφύλακα.
Ο εκσυγχρονισμός αυτός του Φαρικού μας δικτύου με ηλεκτρικούς πυρσούς ολοκληρώθηκε το 1998 και είχε σαν αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των φαροφυλάκων, δηλ του προσωπικού λειτουργίας και συντήρησης των φάρων. Από 320 άτομα που είχε, έχει σήμερα μόνο 70.
Το φαρικό μας δίκτυο, θεωρείται από τα μεγαλύτερα και τα πιο οργανωμένα στον κόσμο, και αποτελείται από 1552 πυρσούς εκ των οποίων οι 52 είναι επιτηρούμενοι με τους 8 μόνιμα επανδρωμένους από φαροφύλακες. Το τεράστιο αυτό δίκτυο εκτείνεται σε μήκος 18.400 χιλ. και καλύπτει τις ανάγκες φωτοσήμανσης 9.835 νησιών-νησίδων-βραχονησίδων, 1345 κόλπων και όρμων, 161 στενών και διαύλων και 520 λιμανιών.
Καθεστώς λειτουργίας φάρων και νομικό πλαίσιο
Το καθεστώς λειτουργίας των φάρων και του φαρικού μας δικτύου ρυθμίζεται από το νόμο 4278/2014. Σύμφωνα με το νόμο αυτό η Υπηρεσία Φάρων, είναι ο αρμόδιος κρατικός φορέας που έχει την αποκλειστική δικαιοδοσία εγκατάστασης, λειτουργίας, και συντήρησης του συνόλου πυρσών του Φαρικού Δικτύου της Χώρας.
Οι εγκαταστάσεις των πυρσών είναι δημόσιας ωφέλειας και η τοποθέτηση, τροποποίηση ή αντικατάσταση τους, απαγορεύεται χωρίς την άδεια της Υπηρεσίας Φάρων. Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται, υπό προϋποθέσεις, και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η πολιτιστική αξιοποίηση από φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, άλλους δημόσιους φορείς και μη κερδοσκοπικά σωματεία, των φαρικών κτισμάτων που έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία νεότερου πολιτισμού.
Κάθε φάρος διαθέτει μια «Ζώνη Ασφαλείας» (νοητός κύκλος ακτίνας 200 μέτρων με κέντρο το φάρο) που αποσκοπεί στην προστασία της απρόσκοπτης λειτουργίας και της απόδοσης του φάρου. Στην περιοχή αυτή απαγορεύεται για ευνόητους λόγους κάθε οικοδομική εργασία χωρίς την άδεια του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, η οποία εκδίδεται μετά τη σύμφωνη γνώμη του ΓΕΝ.
Οι Λιμενικές αρχές εποπτεύουν την κανονική λειτουργία των πυρσών που υπάγονται στην κατά τόπο αρμοδιότητά τους, και ειδοποιούν αμέσως την Υπηρεσία Φάρων για κάθε πρόβλημα ή δυσλειτουργία.
Σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 10, η δαπάνη εγκατάστασης, συντήρησης και επισκευής πυρσού, άν αυτός έχει ως αποκλειστικό σκοπό το φωτισμό εισόδου λιμένα ή προλιμένα, βαρύνει εξ ολοκλήρου τον αρμόδιο φορέα χρήσης-διοίκησης και εκμετάλλευσης του λιμένα. Αν όμως εξυπηρετεί επιπλέον σκοπούς, τότε βαρύνει ισομερώς το Δημόσιο και τον αρμόδιο φορέα χρήσης, διοίκησης και εκμετάλλευσης.
Κάθε χρόνο το Σεπτέμβριο μήνα, η Υπ. Φάρων ενημερώνει τους σχετικούς φορείς ως προς το ύψος και τον τρόπο υπολογισμού της απαιτούμενης δαπάνης για τη συντήρηση των πυρσών στο επόμενο ημερολογιακό έτος.
Οι φάροι της Αίγινας
Στην Αίγινα είναι τοποθετημένοι 14 πυρσοί εκ των οποίων ένας είναι φάρος για την ναυσιπλοία (στην Ακρα Πλακάκια), δύο είναι φανοί για την επισήμανση ναυτιλιακών κινδύνων και ακτοπλοία (στην Άκρα Τούρλος και στη νήσο Μονή), τρεις είναι φανοί ένδειξης λιμενοβραχίονα (ένας στο Λιμάνι Αίγινας, ένας στο Λεόντι και ένας στην Αγ. Μαρίνα) και έξη είναι φανοί ένδειξης εισόδου λιμένων (οι 4 είναι στην Αίγινα και οι 2 στη Σουβάλα).
Υπάρχει και ένας ραδιοφάρος για τα αεροπλάνα στη θέση Λιβάδι ο οποίος δεν εκπέμπει φως αλλά ραδιοκύματα.
Ο φάρος στην περιοχή Πλακάκια
Οι φανοί στο Τούρλο και στο νησί Μονή είναι τοποθετημένοι πάνω σε μια μεταλλική κατασκευή με τσιμεντένια βάση ενώ ο φάρος στην περιοχή Πλακάκια της Αίγινας, είναι από το 1881 πάνω σε μια πετρόκτιστη, κυλινδρικού σχήματος κατασκευή, διαμέτρου 6μ. και ύψους 9.
Με την καλοχτισμένη λιθοδομή του από τη θέση που είναι, υποδέχεται όλους τους επισκέπτες της Αίγινας και προσφέρει επίσης πολύτιμες πληροφορίες στα διερχόμενα πλοία ώστε να έχουν ένα ασφαλή πλου.
Το 1953, ο φάρος αυτός μετατράπηκε από επιτηρούμενος σε αυτόματο με ασετιλίνη, και δεν χρειαζόταν πλέον η συνεχής παρουσία του φαροφύλακα.
Τελευταίος φαροφύλακας ήταν ο Αιγινήτης Γιάννης Μπέσης που τα τελευταία χρόνια φρόντιζε επίσης και στους φάρους της Ύδρας, των Σπετσών και της Βελοπούλας (Παραπόλα).
Τα μεταπολεμικά χρόνια, ζούσε στο σπίτι και ο πατέρας του φαροφύλακα, ο οποίος όποτε αυτός ήταν σε αποστολή στους άλλους φάρους, φρόντιζε συνέχεια το φάρο της Αίγινας. Που τον έχανες, που τον έβρισκες στο φανάρι μέσα.
Ο πατέρας λοιπόν του φαροφύλακα είχε το παρατσούκλι «Μπούζας» και έτσι επεκράτησε οι ντόπιοι να λένε το φάρο στην Άκρη Πλακάκια, «ο φάρος του Μπούζα», επειδή, «ο Μπούζας» ήταν συνέχεια εκεί.
Αποτέλεσμα του εκμοντερνισμού του φάρου, και της κατάργησης του φαροφύλακα, ήταν το σπιτάκι που υπήρχε δίπλα, για τις ανάγκες αποθήκευσης υλικών και στέγασης, να αρχίσει να φθείρεται από την αλμύρα και τον χρόνο και να μην λαμβάνει τη φροντίδα που χρειαζόταν.
Το 1968 ο τότε δήμαρχος της Αίγινας ο κος Λεούσης ανέφερε στην Υπηρεσία Φάρων πως το «φαρόσπιτο» σιγά-σιγά καταστρεφόταν και ζήτησε την άδεια να το επισκευάσει με έξοδα του δήμου. Η μελέτη αποκατάστασης και επισκευής έγινε από την Υπηρεσία Φάρων, η άδεια εδόθη στον Δήμο, αλλά ο δήμαρχος δεν πρόλαβε να υλοποιήσει την πρόταση του.
Ο επόμενος δήμαρχος ο κος Πετρίτης έλαβε εντολή από ένα νομάρχη της 7ετίας, που είδε το εγκαταλελειμμένο κτίριο και δεν του άρεσε, να το κατεδαφίσει, πράγμα που έγινε το 1972. Έτσι, από τότε, ο φάρος στέκει εκεί μόνος του, χωρίς το βοηθητικό του κτήριο.
Συντήρηση φάρων
Αρκετοί από τους φάρους της χώρας μας και κυρίως οι πέτρινοι, έχουν υποστεί από το χρόνο και τις καιρικές συνθήκες, μεγάλες φθορές, ενώ μερικοί έχουν μερικώς καταρρεύσει.
Παρά το γεγονός ότι η Υπηρεσία Φάρων καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες για τη συντήρησή τους, η έλλειψη προσωπικού (μείωση φαροφυλάκων από 300 σε 70 άτομα) αλλά κυρίως των απαιτούμενων κονδυλίων, οδηγεί δυστυχώς στην ύπαρξη άσχημων εικόνων στους όμορφους φάρους.
Η συντήρηση-επισκευή των φάρων εκτελείται από την Υπηρεσία Φάρων ανάλογα με τις εκάστοτε διατιθέμενες πιστώσεις, που δυστυχώς λόγω της οικονομικής κρίσης είναι πολύ χαμηλές. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε πως από τον προϋπολογισμό του ΓΕΝ για την τριετία 2008 - 2010, διατέθηκαν για τη συντήρησή όλων των φάρων μόνο 80.000 €. Η κρίση τότε ερχόταν και το Πολεμικό Ναυτικό προτίμησε τη συντήρηση των φρεγατών από τους φάρους.
Το πρόβλημα αυτό της συντήρησης του φαρικού δικτύου, δεν είναι μόνο Ελληνικό. Απασχολεί όλες τις χώρες του κόσμου και γιαυτό από το 1996 έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν 3 ομάδες εργασίας που ασχολούνται με την καταγραφή των φάρων, την περιγραφή της κατάστασή τους, και την εξεύρεση λύσεων για τη διάσωση τους.
Μία ιδέα που κατακτά συνεχώς έδαφος στις περισσότερες χώρες, είναι η μετατροπή των φάρων σε μουσεία. Η δική μας Υπηρεσία Φάρων, εξέτασε μιά άλλη εναλλακτική λύση με την οποία γίνεται αυτοχρηματοδότηση των έργων συντήρησης και επισκευής τους από τα φαρικά τέλη που προβλέπονται με νόμο να επιβάλλονται, και μετά να χρησιμοποιηθούν σαν ξενώνες ή πολιτιστικά κέντρα, για να αυτοσυντηρούνται.
Τα ετήσια έσοδα από τα φαρικά αυτά τέλη ανέρχονται σε περίπου 3 εκατομμύρια ΕΥΡΟ τα οποία όμως αποδίδονται από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στο Υπουργείο Οικονομικών και δεν πάνε όλα εκεί που προορίζονται να πάνε. Επίσης, το ΥΕΝ εξετάζει από το 2014, μαζί με την απόδοση τους στην Υπηρεσία Φάρων και την αναπροσαρμογή των τελών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της συντήρησης και ανακαίνισης των πυρσών του φαρικού μας δικτύου. Το θέμα όμως αυτό ακόμη επεξεργάζεται ή παραμένει ξεχασμένο σε κάποιο συρτάρι.
Προ εικοσαετίας, το Υπουργείο Πολιτισμού αξιολόγησε τους φάρους του φαρικού μας δικτύου (1431) και κατέγραψε 144 πέτρινους παραδοσιακούς φάρους. Από αυτούς οι 46 χαρακτηρίστηκαν ως Διατηρητέα Ιστορικά Μνημεία και επί πλέον η Υπηρεσία Φάρων έχει ζητήσει το χαρακτηρισμό δέκα (10).
Οι φάροι αυτοί αποτελούν παραδοσιακά μνημεία με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κατασκευή, εξακολουθούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη και ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, είναι συνδεδεμένοι με την ναυτική παράδοση της Ελλάδας και αποτελούν σημείο αναφοράς, και των ναυτιλλομένων και των τουριστών.
Λόγω των εγγενών αδυναμιών χρηματοδότησης για την αποκατάσταση και συντήρηση των κτιριακών εγκαταστάσεων όλου του εκτεταμένου Φαρικού μας Δικτύου, προτάθηκε το 2007 από την Υπ. Φάρων και εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2007-2013 η αποκατάσταση των σαράντα έξη (46) Φάρων με συνολικό προϋπολογισμό 6.197.000 €. Έτσι την οκταετία 2008 – 2015 αποκαταστάθηκαν συνολικά 21 πέτρινοι φάροι.
Από αυτούς δώδεκα (12) πέτρινοι Φάροι αποκαταστάθηκαν με χρηματοδότηση, επίβλεψη αλλά και εργασία από το προσωπικό της Υπηρεσίας Φάρων. Χρηματοδοτήθηκαν εξ ιδίων πόρων δηλ. από το μικρό ποσοστό των λιμενικών τελών που καταλήγουν στην Υπηρεσία Φάρων και είναι:
1 Δρέπανο Χανίων (2007-2008) 2 Σουσάκι Κορινθίας (2008)
3 Βρυσάκι Λαυρεωτικής (2008) 4 Αγ. Νικόλαος Κέας (2009)
5 Κασσάνδρα Χαλκιδικής (2009-10) 6 Γουρούνι Σκοπέλου (2010-2011)
7 Καψάλι Κυθήρων (2010-2011) 8 Σίγγρι Μυτιλήνης (2011-2012)
9 Δρέπανο Πατρών (2012) 10 Κόρακας Πάρου (2012)
11 Σπαθί Σερίφου (2013) και 12 Δουκάτο Λευκάδας (2014)
Τέσσερις (4) φάροι αποκαταστάθηκαν με δημόσια χρηματοδότηση, μέσω τοπικών φορέων Δήμων και Νομαρχιών που είναι:
1. Ο Φάρος στο Φανάρι Ίου. (απο Δήμο Ιητών με χρηματοδότηση από τα ΠΕΠ της περιφέρειας Νοτ. Αιγαίου)
2. Ο Φάρος στο Κάστρο ή Φυκιότρυπα της Μυτιλήνης (αποκαταστάθηκε από το Δήμο και Υπ. Πολιτισμού).
3. Ο Φάρος στον Αγ. Σώστη Μεσολογγίου (αποκαταστάθηκε από τον Δήμο Μεσολογγίου με χρηματοδότηση νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας). και
4. Ο Φάρος στο Μ. Έμβολο Αγγελοχωρίου (αποκαταστάθηκε από Υπηρ. Φάρων και δήμο Μηχανιώνας με χρηματοδότηση Υπ. Μακεδονίας Θράκης)
Τρεις (3) Φάροι αποκαταστάθηκαν με ιδιωτική χρηματοδότηση μέσω του Μη-Κερδοσκοπικού Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη» στο Ταίναρο Λακωνίας (αποκαταστάθηκε το 2008)., στον Καβο Μαλέα της Λακωνίας (αποκαταστάθηκε το 2009) και στη Ντάνα του Πόρου (αποκαταστάθηκε το 2011).
Εδώ αξίζει να σας διαβάσω τι έγραψε στο ημερολόγιο του ο Αρχιτέκτονας Δημ. Ευταξιόπουλος:
Σάββατο, 16/2/2008: Επισκευάζαμε δυο αποθήκες στο σπίτι του Πάνου Λασκαρίδη και κάποια στιγμή με καλεί για μια ξεχωριστή κουβέντα. Μου δείχνει 3 φωτογραφίες με ερειπωμένους φάρους (Ταίναρο-Μαλέας-Παραπόλα) και μου ανακοινώνει τη πρόθεση του να τους επισκευάσει ιδίοις εξόδοις. Με ερωτά ευθέως αν έχω και εγώ το «ψώνιο» για ένα τέτοιο δύσκολο και πρωτόγνωρο επιχείρημα. Χωρίς δισταγμό του απαντώ ΝΑΙ και συμφωνήσαμε η επόμενη συνάντηση μας να είναι στο γραφείο του διοικητού της Υπ. Φάρων.
Σάββατο 29/3/2008, Πήρα το CD με άπειρες φωτογραφίες απο το φάρο στο ακρωτήριο Ταίναρο που είχε τραβήξει ο Πάνος Λασκαρίδης πέρυσι. Φρίκη! Ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα υπό κατάρευση!
Δευτέρα 5/5/2008, Συνάντηση με διοικητή Υπ. Φάρων και Πάνο Λασκαρίδη.
Τρίτη 6/5/2008 Πάω στην Υπ. Φάρων και παραλαμβάνω 2-3 πολύ παλιά σχέδια. Κανονίζουμε να κατέβω στο φάρο......... ΕΤΣΙ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΟΛΑ......
Για τον δικό μας φάρο, τον φάρο στη περιοχή πλακάκια, υπήρξε μια ανάρτηση στη σελίδα «Αίγινα το νησί μας» του facebook με πολύ άσχημα σχόλια και εικόνες του φάρου που είχε βανδαλιστεί. Αυτά έπιασαν τόπο και μας ξύπνησαν από το λήθαργο.........
Τέλος δύο έργα αποκατάστασης πέτρινων φάρων χρηματοδοτήθηκαν μέσω του ΕΣΠΑ 2007-2013 για τους φάρους στη περιοχή Κοκκινόπουλο Ψαρών (αποκαταστάθηκε το 2014) και στη Μονεμβασία, που τα έργα άρχισαν το 2015 και τέλειωσαν πριν 2 χρόνια, ενώ τα εγκαίνια του έγιναν τον περασμένο μήνα.
Μέχρις εδώ είδαμε τι έχει γίνει για τους παραδοσιακούς φάρους και τώρα ας δούμε τι πρόκειται να γίνει στους υπόλοιπους. Από την Υπηρεσία Φάρων έχει προταθεί να ενταχθούν στις εργασίες αποκατάστασης με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2014-2020, κατά σειρά προτεραιότητας οι εξής δεκαπέντε (15) πέτρινοι φάροι:
1. Κόγχη Σαλαμίνας 2. Τρίκκερι Μαγνησίας
3. Αγ. Ηλίας Αμοργού 4. Γαύριο Άνδρου
5. Σίδερος Κέρκυρας 6. Πάνορμος Τήνου
7. Άστρος Κυνουρίας 8. Λιμένι Λακωνίας
9. Κρανάη Γυθείου 10. Φισκάρδο Κεφαλληνίας (γίνεται τώρα)
11. Αρμενιστής Μυκόνου (έχει γίνει) 12. Καστρί Οθωνών
13. Τάμελος Κέας 14. Τσιχλί Μπαμπά Πύλου
15. Λιθάρι Σκύρου
Αίγινα και ναυτική παράδοση
Η Αίγινα ως γνωστό έχει μεγάλη ναυτική παράδοση, όχι απλά γιατί είναι νησί που για έρθουν οι κάτοικοι του σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο πρέπει να περάσουν τη θάλασσα, μα γιατί από αρχαιοτάτων χρόνων είχε, ισχυρό ναυτικό και ικανότατους ναυτικούς. Ο Όμηρος, στα Ομηρικά έπη, μας περιγράφει πως Αιγινήτες, με 80 «Αιγινήτικα μαυροκάραβα» πήγαν και έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.
Η Αίγινα όμως, ταυτόχρονα με την ναυτοσύνη ανέπτυξε και τη ναυπηγική επιστήμη, τα δε Αιγινήτικα καΐκια ήταν από τα πλέον καλοτάξιδα και ασφαλή, στη Μεσόγειο. Ο Ησίοδος κάνει εκτενείς αναφορές στα «ευέλικτα πλοία» των Αιγινητών. Επίσης η Αίγινα με τις τριήρεις της, έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας όπου διακρίθηκε και μάλιστα γράφηκε πως για να θεωρηθεί τότε κάποιος ήρωας, έπρεπε να συγκριθεί με τους Αιγινήτες ναυμάχους, πριν του αποδοθεί ο χαρακτηρισμός αυτός, του ήρωα.
Αργότερα μετά τη δημιουργία του νεώτερου Ελληνικού κράτους, η Αίγινα κατείχε αξιολογότατο σπογγαλιευτικό στόλο που διατήρησε μέχρι και την δεκαετία του 1970 και απασχολούσε περί τους χιλίους ναυτικούς, σπογγαλιείς και βουτηχτές! Επίσης όλα τα χρόνια της ιστορίας του νησιού οι ψαράδες και οι ναυτικοί υπερτερούν των άλλων επαγγελμάτων και αποτελούν το περίπου 35-40% του εργατικού του δυναμικού. Αυτό δε συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Σήμερα, αν εξαιρέσει κανείς τις δύο άγκυρες και τη μία νάρκη που υπάρχουν στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου του Θαλασσινού, στο λιμάνι της Αίγινας, δεν υπάρχει τίποτε που να θυμίζει την πλούσια ναυτική ιστορία του νησιού το οποίο σημειωτέον έχει και δυο ναυτικά οχυρά, ένα στον Τούρλο και ένα στην Πέρδικα.
Επίσης, στη θαλάσσια περιοχή που περιβάλλει το νησί, έγιναν από αρχαιοτάτων χρόνων πολλές ναυμαχίες, αερο-ναυμαχίες, αερομαχίες αλλά και ατυχήματα.
Αρκετά δε είναι τα ναυάγια που υπάρχουν κοντά στο νησί.
Να θυμηθούμε μόνο πως, λόγω του Πειραιά και του ναυστάθμου Σαλαμίνας, ο Σαρωνικός και στους δύο παγκόσμιους είχε 2 μόνιμα ναρκοπέδια με τις αντίστοιχες επιτυχίες αλλά και ατυχίες. Αρκετά συνεπώς πλοία, υποβρύχια αλλά και αεροπλάνα έχουν επικαθίσει στο βυθό του και ξεκουράζονται πλέον εκεί.
Από όλους τους πυρσούς της Αίγινας αυτός που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το νησί, για την ιστορία του και για τον τουρισμό του, είναι αυτός εδώ ο φάρος, ο φάρος στην Άκρα Πλακάκια.
Παρ όλο που ο φάρος του νησιού μας ήταν και είναι σημαντικός για την ναυσιπλοία, είναι πετρτόκτιστος με εξαίρετη γραμμή και λιθοδομή, και είναι ηλικίας 137 ετών, δεν αναφέρθηκε πουθενά, από καμιά κρατική υπηρεσία, σαν «μνημείο» της νεώτερης μας ιστορίας και νομίζω πως το νησί μας χρειάζεται και τον φάρο, και την προβολή του, ως μνημείου.
Σήμερα η κατάσταση του φάρου, ο περιβάλλων χώρος και η ζώνη ασφαλείας φαίνονται στις παρακάτω φωτογραφίες.
Ο φάρος μας αυτός θα μπορούσε να μεταμορφωθεί, να μπει μια καλύπτρα που θα τον προστατεύει από τα νερά της βροχής και δεν θα αφήνει να μπουν σπόροι δένδρων ή λουλουδιών. Η υπηρεσία φάρων έχει και μας διαθέτει σχέδια της εποχής κατασκευής του φάρου για το σκοπό αυτό.
Ποιος από τους Αιγινήτες δεν θα ήθελε να είχε το νησί ένα τόπο ξεκούρασης και ένα μέρος για να πάρει μια ανάσα κατά τους περιπάτους των απλών ανθρώπων? ή ένα τόπο για να κάθεται και να αγναντεύει τη θάλασσα? ή ένα τόπο ρομαντικό? Άραγε πόσοι από τους Αιγινήτες δεν θαύμασαν ένα ηλιοβασίλεμα στο φάρο ή πόσοι δεν αντάλλαξαν το πρώτο σας φιλί εκεί?
Ο φάρος αυτός, ο μοναδικός πραγματικός φάρος της Αίγινας, πρέπει να μπει στη λίστα των πετρόκτιστων Φάρων της Ελλάδας, πρέπει να φροντιστεί και να ανακαινιστεί και τέλος αφού αναδειχθεί, να εξασφαλιστεί πως θα χαρακτηριστεί «Διατηρητέο Μνημείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς
Αγαπητοί μου, παρά την πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας, παρά τη χρήση των ραδιοβοηθημάτων, των ηλεκτρονικών χαρτών και του GPS που συνεχώς κατακτά έδαφος, η χρησιμότητα των φάρων, δεν έχει παραγκωνιστεί.
Οι φάροι όμως γενικά, εκτός από ναυτιλιακό βοήθημα, αντιπροσωπεύουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και η αρχιτεκτονική των φάρων με την αστραφτερή ομορφιά τους, δεν πρόκειται ποτέ, και δεν πρέπει να αφήσουμε, να ξεθωριάσει.
Ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών Αίγινας σε συνεργασία με το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Αίγινας απέστειλε προ καιρού επιστολή στην Υπηρεσία Φάρων με την οποία ζητούσε να δρομολογηθούν οι εργασίες αποκατάστασης και επαναφοράς του στην αρχική του κατάσταση και μετά να γίνουν οι ενέργειες ένταξης του στα διατηρητέα μνημεία.
Για το θέμα αυτό η Υπηρεσία Φάρων, ανταποκρίθηκε άμεσα και θετικά, έστειλε δύο φορές τους αρμοδίους επιτελείς της, και έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την αποκατάσταση του φάρου.
Επίσης το Υπουργείο Πολιτισμού ευαισθητοποιήθηκε και αυτό, και το συνεργείο που προ 20ημέρου εκτελούσε προγραμματισμένες αυτοψίες σε παραδοσιακά κτίσματα στο νησί μας, πήρε εντολή και προσέθεσε το φάρο μας και έτσι έγινε, η επιθεώρηση του φάρου.
Ήδη μας έχει ζητηθεί από την Υπ. Φάρων η σύνταξη ενός νέου τοπογραφικού της περιοχής, έργο που ανέλαβε η αρχιτέκτων Ξανθή Σκαλτσιώτη από το Δήμο, να εκπονήσει. Στη συνέχεια, για να ξεκινήσουν οι εργασίες, θα πρέπει να υποβληθεί η σχετική τεχνική μελέτη που θα εγκριθεί και η έγκριση αυτή θα αποτελέσει την «άδεια εκτέλεσης των εργασιών». Η πολεοδομία δεν εμπλέκεται καθόλου γιατί βάσει νόμου την αρμοδιότητα αυτή την έχει η Υπηρεσία Φάρων.
Όμως οι μελέτες κοστίζουν και εμείς χρήματα δεν έχουμε. Στη φάση λοιπόν αυτή, προσφέρθηκε αφιλοκερδώς να εκπονήσει τη μελέτη και να έχει και την επίβλεψη των εργασιών ένας ευαισθητοποιημένος κάτοικος του νησιού, ο μηχανικός κος Δημ. Γκόβας απο τη Σουβάλα, τον οποίο θερμά ευχαριστούμε.
Στη συνέχεια ελπίζουμε πως με τη διάθεση, ζήλο και λεφτά που έχει ο πρόεδρος του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Αίγινας κ. Σκαλτσιώτης, θα καταφέρει να βρει και να διαθέσει τα λίγα χρήματα που απαιτούνται για την εκτέλεση των εργασιών.
Πρέπει να καταλάβουμε όλοι, πως η ευθύνη της συντήρησης του φάρου ανήκει στην Υ.Φ. η οποία όμως δεν έχει κονδύλια και πως πρέπει όλοι μας, μα όλοι μας, ακόμη και το συνεργείο που θα κάνει τις εργασίες, να βοηθήσουμε, αν θέλουμε κάτι όμορφο να υπάρχει στο νησί μας.
Τα υπόλοιπα, γραφειοκρατικά και διαδικαστικά θέματα για την επίτευξη του σκοπού τα αναλαμβάνει ο Σύλλογος των Ενεργών Πολιτών Αίγινας.
Σήμερα, την παγκόσμια ημέρα των φάρων, ας κάνουμε όλοι μια ευχή:
Να αποκτήσει η Αίγινα ένα αξιοπρεπές και όμορφο μνημείο της ναυτικής μας ιστορίας και παράδοσης.
Στη συνέχεια, κύριοι της δημοτικής αρχής και μελλοντικοί υποψήφιοι δημοτικοί άρχοντες, πολλά μπορούν να γίνουν στη ευρύτερη περιοχή,
Μπορεί να διαμορφωθούν οι παρακείμενοι κόλποι και να γίνουν δύο υπέροχες παραλίες λουομένων με θαλάσσια σπόρ.
Μπορεί να ξανα-κτιστεί το φαρόσπιτο αλλά σε μεγαλύτερες διαστάσεις και να διαμορφωθεί σε ναυτικό μουσείο. Μπορεί να διαμορφωθεί ο χώρος και να γίνει ένα μικρό, χαμηλό, πετρόκτιστο θεατράκι αφού ούτως εί άλλως ο χώρος προσφέρεται και αρέσει. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τα ευρωπαϊκά ή και κρατικά προγράμματα, που υπάρχουν για να αναπλαστεί ολόκληρη η περιοχή. Πολλά μπορούν να γίνουν αρκεί να υπάρξει διάθεση, όραμα, θέληση και όρεξη για δουλειά.
Σκεφτείτε τα και μην μου πείτε, όπως ένας φίλος μου χωρίς πολύ σκέψη, μου είπε. Δείτε τι λεει σχετικά ο διάσημος Πήτερ Οικονομίδης στην εκπομπή πρωταγωνιστές:
Ας πάμε όμως τώρα, την τελευταία μας βόλτα γι’ απόψε, σε ένα άλλο φάρο που βρίσκεται στο ακρωτήριο Πάπας της όμορφης Ικαρίας, όπου τον περασμένο χρόνο η ορχήστρα του νησιού μας, η Εστουδιαντίνα της Αίγινας, μετέφερε μέρος της μουσικής μας παράδοσης εκεί και έδωσε με επιτυχία δύο, για φιλανθρωπικό σκοπό, μουσικές παραστάσεις αποδεικνύοντας πως η Αίγινα και οι κάτοικοι της, νοιάζονται για τον πολιτισμό και την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Δείτε τον φάρο που στέκεται στο Ακρωτήριο Πάπας της Ικαρίας.
Αγαπημένοι μας φίλοι. Η δράση ξεκίνησε. Η σκυτάλη πρέπει να περάσει από πολλά, και δραστήριων ανθρώπων χέρια σε δημόσιους και δημοτικούς φορείς, σε ενεργούς πολίτες και σε πολιτιστικούς συλλόγους για να επιτύχομε τα παρακάτω:
Να φύγει ο σοβάς που καλύπτει τη πέτρα, Να αποκατασταθούν οι ζημιές,
Να επισκευαστεί και ανακαινισθεί ο φάρος και τέλος Να χαρακτηριστεί ο φάρος σαν μνημείο της νεώτερης Ελληνικής ιστορίας.
Θέλουμε λοιπόν όρεξη για δουλειά, μεράκι, αγάπη για το νησί και ταχύτητα.
Ατενίζοντας λοιπόν τον φάρο μπορώ σαν κρητικός που είμαι να αναφωνήσω για λογαριασμό όλων των αρμοδίων μια μαντινάδα. Τους την αφιερώνω:
Μες τις φουρτούνες της ζωής, είσαι για μένα φάρος
και στις φουρτούνες δίνεις μου, να συνεχίσω, θάρρος.
