Ο δρόμος του μπαρουτιού της Εξέγερσης άφησε ποριώτικα ίχνη...

Αναδημοσιεύουμε από την έντυπη έκδοση του Saronic Magazine, το αφιέρωμα για την συνεισφορά του Πόρου στην Επανάσταση του 1821, με την μεταφορά του μπαρουτιού στην Μάνη. 

Το θρίλερ της μεταφοράς πυρομαχικών από τη Μικρά Ασία στην Πελοπόννησο, από πατριώτες του Πόρου.

Μία από τις σημαντικότερες και πιο ουσιαστικές ενέργειες για την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821 είχε το αποτύπωμα των Ποριωτών πατριωτών, ωστόσο έχει γραφεί με «ψιλά γράμματα» στην ιστορία της
απελευθέρωσης.

Στις 17 Μαρτίου 1821, το ποριώτικο πλοίο «Δήμητρα», του Χατζηαναστάση Μάνεση, με καπετάνιο τον γιο του Γιώργη και τις κατευθύνσεις του οπλαρχηγού του Πόρου, Χριστόδουλου Μέξη, έφτασε στον Αλμυρό της Μεσσηνιακής Μάνης, τη σημερινή Βέργα, και παρέδωσε στους Μανιάτες και στους λοιπούς οπλαρχηγούς του Μοριά το πολύτιμο φορτίο με τα μπαρουτόβολα, ώστε να ξεκινήσει η μεγάλη Εξέγερση. Πρώτο σημαντικό αποτέλεσμα ήταν η παράδοση της Καλαμάτας από τον πασά της, Αρναούτογλου, στον Πετρόμπεη, στις 23 Μαρτίου.

Η προμήθεια των πυρομαχικών είχε αποφασιστεί στη συνέλευση της Φιλικής Εταιρείας τον Δεκέμβριο του 1820, στο Ισμαέλ της Μολδαβίας, μετά το σχετικό αίτημα του Παπαφλέσσα και τη φροντίδα του Χριστόδουλου Μέξη, ο οποίος διαχειρίστηκε και τα χρήματα της Εταιρείας για την αγορά τους από το Αϊβαλί και τη Σμύρνη.

Η ποριώτικη σκούνα είχε ξεκινήσει την 1η Μαρτίου 1821 από την Κωνσταντινούπολη, όπου είχε μεταφερθεί η έδρα των Φιλικών. Φτάνει στη Σμύρνη στις 10-12 Μαρτίου, όπου οι Φιλικοί της πόλης, των Κυδωνιών και του Αϊβαλί –παλιοί ξεριζωμένοι Μοραΐτες οι περισσότεροι, μετά τα Ορλωφικά– ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της Φιλικής Εταιρείας και συγκεντρώνουν πολεμοφόδια για τη σκούνα «Δήμητρα».

«Η ώρα ήλθεν, ω Έλληνες της Κυδωνίας! Ενωθείτε, ω ανδρείοι και μεγαλόψυχοι! Η πατρίς μάς προσκαλεί. Είναι προς τούτοις αναγκαίον να ευρεθεί ένα καλά αρματωμένο καράβιον, αλλά περί τούτου, ομιλείτε μετά του αγαπητού μας και φιλοπάτριδος Αρχιμανδρίτου Δικαίου και διατάττεται το πράγμα καλύτερον. Εμείς, δε, σας βεβαιώνουμε ότι η πατρίς θέλει βραβεύσει τον ζήλον σας, με τα πλούσιά της δώρα, δόξαν, ευγένειαν, τιμάς και αξιώματα» έγραφε το γράμμα της Φιλικής Εταιρείας.

Όπως αναφέρει σε έρευνά του ο Σπύρος Μάνεσης (απόγονος του Χατζηαναστάση Μάνεση), με απόλυτη μυστικότητα και μεγάλες προφυλάξεις ο καπετάν Χριστόδουλος Μέξης φόρτωσε τη σκούνα που διέθεσε δωρεάν για την πατρίδα ο Φιλικός Ποριώτης Χατζηαναστάσης Μάνεσης, πλοιαρχούντος του γιου του, Γεωργίου Μάνεση, με 270 βαρέλια, των 12 οκάδων το ένα, μπαρούτι και 41 καντάρια μολύβι (1 καντάρι = 57 κιλά), ενώ άλλες πηγές αναφέρουν ότι μεταφέρθηκαν 400 βαρέλια συνολικά.

Το καράβι αναχώρησε από το λιμάνι της Σμύρνης με πολλούς κινδύνους και, κάτω από τη μύτη των Τούρκων και τα θαλάσσια μπλόκα, έφτασε στις 17 Μαρτίου στην Καρδαμύλη, αφού έκανε πρώτα μια στάση στον Πόρο!
Τελικά, αγκυροβολεί στο λιμανάκι της Βέργας του Αλμυρού, που ήταν το κυριότερο αγκυροβόλιο των ΒΑ ακτών του Μεσσηνιακού κόλπου, κοντά στην Καλαμάτα και κοντά στη Μάνη, όπου περίμεναν οι Μανιάτες οπλαρχηγοί.
Ο Παπαφλέσσας ειδοποιεί τον αδελφό του, Νικήτα, και τον Νικηταρά ότι το πολύτιμο φορτίο έφτασε στον Αλμυρό. «Το καράβι που σας είπα έφθασε. Έχει τα όπλα και τα μπαρούτια και τα μολύβια που χρειάζονται για να αρχίσει ο Αγώνας» τους διεμήνυσε και τους έδωσε οδηγίες. Τους είπε ότι το φορτίο της σκούνας περιέχει δήθεν λάδι και αλάτι, εφόσον θα περνούσε τυπικά και από το κουμέρκι (τελωνείο) του Αλμυρού, δικαιοδοσίας του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, δίνοντάς του και χίλιους «μαχμουτιέδες» από τη Φιλική Εταιρεία.
Ο Νικηταράς με 50 οπλισμένους αγωνιστές μπήκε στο πλοίο του καπετάν Μέξη και άρχισαν να ξεφορτώνουν τα βαρέλια κρυφά στη στεριά.
Ακολούθως, φόρτωσαν 200 μουλάρια και ξεκίνησαν πριν ξημερώσει, για να μεταφέρουν και να κρύψουν τα πολεμοφόδια σε ασφαλή τοποθεσία του Μαρδακίου. Το καραβάνι της λευτεριάς με τα παλικάρια του Νικηταρά πέρασε από τη βορειοανατολική πλευρά του κάστρου της Καλαμάτας, επικίνδυνη τοποθεσία, καθώς λίγο πιο κάτω βρισκόταν η Άνω Πηγάδα, τόπος όπου οι Τούρκοι πότιζαν τα άλογά τους.
Στην προσπάθειά τους, κάποιο στεφάνι ενός ξυλοβάρελου έσπασε και χύθηκε λίγο μπαρούτι στον δρόμο. Οι αγωνιστές, απτόητα, συνέχισαν την πορεία τους προς τη Μονή Βελανιδίου και, πριν ξημερώσει, τραβήξανε κατά το Μαρδάκι, όπου με ασφάλεια άρχισαν να «δένουν» φουσέκια.
Με το πρώτο φως της ημέρας, ένας Τούρκος σεΐζης, πηγαίνοντας να ποτίσει το άλογό του, βλέπει χυμένο μπαρούτι και πατημασιές. Το αναφέρει αμέσως στον βοεβόδα της Καλαμάτας, Σουλεϊμάν Αρναούτογλου, και αυτός συλλαμβάνει και φυλακίζει προληπτικά όλους τους Έλληνες προκρίτους της Καλαμάτας.
Ο Παπαφλέσσας σκαρφίστηκε τότε ένα σχέδιο. Ζήτησε από τον Αρναούτογλου να του στείλει εφόδια για 2.000 δήθεν συνηγμένους κλέφτες που βρίσκονταν στη Μονή του Προφήτη Ηλία. Ο Αρναούτογλου τρομοκρατήθηκε. Δεν πρόφταινε να καλέσει ενισχύσεις από την Τριπολιτσά. Αποφυλακίζει αμέσως τους προκρίτους και σπεύδει να ζητήσει τη βοήθεια του Πετρόμπεη, για να τους σώσει από τους «ληστές».

Στις 22 Μαρτίου, όταν έπεσε το σκοτάδι, αμέτρητοι πολεμιστές κινούνταν σαν σκιές γύρω από την Καλαμάτα. Στις 23 Μαρτίου, ο Πετρόμπεης ήρθε όχι για να τον σώσει, αλλά για να του ανακοινώσει ότι οι ένοπλοι που είχαν περικυκλώσει την Καλαμάτα δεν ήταν ληστές, αλλά Έλληνες που διεκδικούν την ελευθερία τους, και του πρότεινε να παραδώσει την πόλη, ώστε να μη χυθεί αίμα, όπως και έγινε.
Έτσι, η πρώτη πόλη της Πελοποννήσου που απελευθερώθηκε, η Καλαμάτα, το οφείλει στο μπαρούτι και στα πολεμοφόδια που μετέφερε δωρεάν και έγκαιρα η ποριώτικη σκούνα, με τη φροντίδα του Χριστόδουλου Μέξη, ο οποίος τιμήθηκε από τον Παπαφλέσσα με τον τίτλο του στρατηγού.

Σε ανάμνηση του ιστορικού αυτού γεγονότος, ο Πολιτιστικός και Αναπτυξιακός Σύλλογος Βέργας διοργανώνει κάθε χρόνο στη Βέργα τέτοιες ημέρες την εκδήλωση «Δρόμοι Μπαρουτιού» με τη συμμετοχή και του Δήμου Πόρου.
Σύμφωνα με τον διευθυντή της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πόρου, Γιάννη Μανιάτη, από την Ένωση Βουρλιωτών Μικράς Ασίας ήρθε η πληροφορία ότι η προμήθεια του μπαρουτιού στη Σμύρνη έγινε με τη βοήθεια της οικογένειας του εύπορου Σμυρναίου γιατρού Μιχαήλου Ναύτη δραστήριου μέλους της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος με τη σύζυγό του Κυριακή συνέβαλε, κυρίως οικονομικά, στην προετοιμασία του ελληνικού επαναστατικού αγώνα. Η Κυριακή, μάλιστα, με δική της πρωτοβουλία πραγματοποίησε μυστικούς εράνους στη μικρασιατική πόλη για να συμπληρωθεί το ποσό, και τον Μάρτιο του 1821 εστάλη με το πλοίο στη Μάνη η σημαντική αυτή ποσότητα των πολεμοφοδίων.
Μία ακόμη προσφορά της Κυριακής Ναύτη ήταν και η αποστολή 3.000 γροσιών στην υποδουλωμένη Ελλάδα, ενώ δεν δίστασε να πουλήσει τα κοσμήματα και ένα μεγάλο μέρος της πατρικής της περιουσίας, για να ενισχύσει τον αγώνα για την ελευθερία.
Στο πλευρό του συζύγου της εργάστηκε ηρωικά, μυστικά και εχέγγυα, προσφέροντας χρήματα και κάνοντας μυστικούς εράνους στην τουρκοκρατούμενη Σμύρνη. Εκείνη την εποχή, εξάλλου, στη Σμύρνη είχε συσταθεί η «Φιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρεία», τα κέρδη της οποίας διατίθεντο για την αγορά και την προώθηση πολεμοφοδίων στην επαναστατημένη Ελλάδα.
Τα στοιχεία αυτά δόθηκαν στην Ένωση Βουρλιωτών από τους απογόνους της ιστορικής αυτής οικογένειας που ζουν σήμερα στη Σύρο.
Έτσι, επίσης, επαληθεύεται και η μεγάλη προσφορά του μικρού μας νησιού, του Πόρου, με την καθοριστική
συμμετοχή του στη μεταφορά του μπαρουτιού, κατά την έναρξη του Μεγάλου Αγώνα.