Μια ξεχωριστή περιήγηση στο αρχοντικό του Ανάργυρου, έργο του Αθηναίου αρχιτέκτονα Παναγιώτη Ζήζηλα, πριν από 108 χρόνια. Όµοιο µε αρχαίο αιγυπτιακό ανάκτορο ή ναό...». Αυτή ήταν η βασική εντολή του Σωτήρη Ανάργυρου προς τον Αθηναίο αρχιτέκτονα Παναγιώτη Ζήζηλα, επιφορτισµένο µε τη µελέτη και την κατασκευή του αρχοντικού του πριν από 108 χρόνια. Παρατηρώντας το κτίριο, καταλαβαίνεις ότι ο Ζήζηλας βρήκε τον τρόπο να πείσει τον Ανάργυρο για µια ηπιότερη «αιγυπτιακότητα», υπέρ των νεοκλασικών στοιχείων, που ήταν και η κυρίαρχη τάση της εποχής. Το αρχοντικό, κρυµµένο από θαλάσσης πίσω από τα άκοµψα κτίσµατα της Ντάπιας, προβάλλει στον επισκέπτη επιβλητικό και δυσπρόσιτο, όπως ήταν και ο ιδιοκτήτης του. Αν και ο µαντρότοιχος της κύριας βορεινής του όψης είναι χαµηλός και ανοικτός µε κιγκλίδωµα, προσφέροντας οπτική πρόσβαση στον κήπο και στο κτίσµα, η εντύπωση είναι ότι δεν θα γίνεις εύκολα δεκτός. Στέκεσαι δύσκολα στο ψηλό βοτσαλωτό πεζοδρόµιο και ακόµη πιο δύσκολα, σχεδόν ικέτης θα έλεγα, στη σιδερόπορτα της αυλής. Ακόµα κι όταν σου ανοίξουν και µπεις στον περιποιηµένο κήπο, µε τους φοίνικες να κυριαρχούν, σε περιµένει ο ανηφορικός βοτσαλωτός διάδροµος που οδηγεί στη δεκαβάθµια κλίµακα του ισόγειου περιστυλίου. Πριν από την είσοδό σου στον «ναό» θα πρέπει να έχεις ολοκληρώσει µια πορεία... ταπείνωσης. Οι δύο σφίγγες που φρουρούν την κλίµακα είναι το πιο ρητό εξωτερικό σηµάδι αιγυπτιακότητας, µαζί µε την αναφορά στην αιγυπτιακή «θεότητα Νιήθ». Είναι κτισµένο σε δύο ίσα επίπεδα-ορόφους. Το υπερυψωµένο ισόγειο περιβάλλεται από µια σκεπαστή µεγαλοπρεπή βεράντα, περιτριγυρισµένη από µια εντυπωσιακή περιµετρική κιονοστοιχία και στηθαίο µε κεραµικά κολονάκια. Η βεράντα-εξώστης του ορόφο, ίσου εµβαδού, είναι ασκεπής και περιβάλλεται από περίτεχνη σφυρήλατη σιδεριά, στην οποία κυριαρχεί το µονόγραµµα «ΑΣ». Πριν από την είσοδο στο κτίριο από τη µνηµειακή ξύλινη βαριά πόρτα, ο επισκέπτης περνάει πάνω από το εντυπωσιακό µωσαϊκό µονόγραµµα «ΑΣ». Το εσωτερικό, παρά τις µεγάλες φθορές, διατηρεί µια ανακτορική µεγαλοπρέπεια. Ένας άνετος κεντρικός διάδροµος µε ενδιάµεση ξύλινη πορτοσιά οδηγεί στους ισόγειους χώρους και στο ξύλινο κλιµακοστάσιο του ορόφου. Περίτεχνα ξύλινα πατώµατα, ξυλόγλυπτα κουφώµατα, εντυπωσιακές τοιχογραφίες, βιτρό και ανάγλυφες οροφές διακοσµούν τον κάθε χώρο. Η ανατολική πλευρά περιλαµβάνει την τραπεζαρία, το σαλόνι και το καπνιστήριο, που χωρίζονται µε µια ενδιάµεση πολύφυλλη πόρτα µε εξωτικά βιτρό. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό και µε υπέροχα χρώµατα το γεωµετρικό βιτρό του καπνιστηρίου. Η οροφή και οι κίονες του καθιστικού παραπέµπουν σε δυτικοευρωπαϊκά ανάκτορα, ενώ, σύµφωνα µε τις περιγραφές, την επιβλητική εικόνα ισχύος και πλούτου συµπλήρωναν και τα έπιπλα του χώρου. Η δυτική πλευρά του ισογείου περιελάµβανε το επίσηµο γραφείο του Σωτήρη Ανάργυρου και, µετά την εκπληκτική σκάλα ανόδου στον όροφο, τους βοηθητικούς χώρους (κουζίνα, αναβατόριο φαγητών στον όροφο κ.λπ.). Ο επάνω όροφος, στον οποίο βασικά ζούσε και εργαζόταν ο Ανάργυρος, αν και ίσου εµβαδού, υπολειπόταν σε πολυτέλεια. Ο εξώστης του ορόφου προσφέρει µια υπέροχη θέα στον κήπο, στη θάλασσα και στην γύρω περιοχή. [cincopa AcMAQkqiB8ig]

100.000 χρυσές δραχµές και ένας χρόνος!

Αυτός ήταν ο Ανάργυρος. Έχοντας τους απαραίτητους πόρους, υλοποιούσε τις αποφάσεις του σε απίστευτους χρόνους, που ακόµη και µε τα σηµερινά µέσα φαντάζουν άπιαστοι Το αρχοντικό του Σωτήρη Ανάργυρου έγινε µέσα σε έναν χρόνο, από το 1903 έως το 1904. Λαµβάνοντας υπόψη ότι επρόκειτο για µια εξαιρετική και σύνθετη –για την εποχή– κατασκευή που πραγµατοποιήθηκε νόµιµα, δηλαδή µε τη λήψη των απαιτούµενων αδειών (τροποποίηση σχεδίου πόλεως κ.λπ.), πρόκειται για τεχνικό άθλο. Αυτός ήταν ο Ανάργυρος. Έχοντας τους απαραίτητους πόρους, υλοποιούσε τις αποφάσεις του σε απίστευτους χρόνους, που ακόµη και µε τα σηµερινά µέσα φαντάζουν άπιαστοι. Σε όλες τις κατασκευές και τα έργα που υλοποίησε ο άγρυπνος ιθύνων νους ήταν πάντα ο ίδιος. Το κόστος του αρχοντικού υπολογίζεται σε 100.000 χρυσές δραχµές της εποχής, χωρίς τον εξοπλισµό του. Βασικά, χρησιµοποιήθηκαν ντόπιοι τεχνίτες, αν και ορισµένες κατασκευές (βιτρό, ταβάνια, τοιχογραφίες, σιδηροκατασκευές κ.ά.) πρέπει να έγιναν από Αθηναίους και αλλοδαπούς τεχνίτες και καλλιτέχνες. Πολλά λέγονται για τη βασική εντολή «να µοιάζει µε αρχαίο αιγυπτιακό ανάκτορο ή ναό». Ο Ανάργυρος, «ο τσιγάρας», όπως επιτιµητικά τον αποκαλούσαν κάποια καραβοκυραίικα σπετσιώτικα τζάκια, είχε κάνει την περιουσία του στη Νέα Υόρκη ως καπνέµπορος-καπνοβιοµήχανος. Εισήγε τα καπνά από την τότε οθωµανική επικράτεια και χρησιµοποιούσε σήµατα που παρέπεµπαν στις αρχαίες αιγυπτιακές θεότητες. Η αναφορά-αφιέρωση του αρχοντικού του στη «θεότητα Νηίθ», θεά άφυλη, «δηµιουργηµένη από το µηδέν και δηµιουργό των πάντων», ίσως ήθελε να υποδηλώσει, µε κάποια θεµιτή αυταρέσκεια, το δικό του έπος αυτοδηµιουργίας και αυτάρκειας. Το αρχοντικό και η οριστική εγκατάσταση του Ανάργυρου στις Σπέτσες συνέπεσαν µε µια φθίνουσα πορεία της προσωπικής του ζωής. Συκοφαντήθηκε και σύρθηκε σε δίκες για τη διαφθορά µιας νεαρής και, τελικά, απαλλάχθηκε, ενώ δύο χρόνια µετά χώρισε µε βίαιο τρόπο τη σύζυγό του Ευγενία. Η τελευταία δεν θα σταµατούσε ποτέ να διεκδικεί και να καρπούται µεγάλο µέρος της περιουσίας του ως διατροφή-αποζηµίωση. Ο γάµος του φαίνεται ότι ήταν µια µοιραία επιλογή στην πολυκύµαντη ζωή του. Κάποια στιγµή επιχείρησε να αγοράσει τα οικόπεδα της Ντάπιας, για να δηµιουργήσει µια µνηµιακή πλατεία µπροστά από το αρχοντικό του, αλλά οι ιδιοκτήτες τού το αρνήθηκαν. Να διασωθεί το αρχοντικό του Ανάργυρου! Το υπεραιώνοβιο αρχοντικό έχει υποστεί τεράστιες φθορές εξωτερικά και εσωτερικά. Έχει κηρυχθεί διατηρητέο από τη δεκαετία του 1980. Στη σηµερινή συγκυρία, όπως έχει διαµορφωθεί, το ίδρυµα δεν µπορεί να διαθέσει τους αναγκαίους πόρους για την πλήρη αποκατάστασή του. Είναι αναγκαία µια σπετσιώτικη πρωτοβουλία µε πανελλαδική κινητοποίηση, για τη µεθοδική συγκέντρωση των αναγκαίων πόρων, που θα επιτρέψουν τη σωστή αποκατάστασή του σε ένα λογικό βάθος χρόνου. Το περιοδικό µας θα καταβάλει κάθε προσπάθεια γι’ αυτό τον σκοπό.