Ώρα για αλλαγή εντυπώσεων
Οι φήμες έχουν διαμορφώσει μια εντελώς διαστρεβλωμένη εικόνα για τη Σαλαμίνα. Του Νίκου Οικονομίδη
Οι αλλαγές στις κοινωνικές αντιλήψεις προχωρούν με αργούς ρυθμούς. Η εικόνα που έχουν οι άνθρωποι για κάτι απαιτεί πολύ καιρό για να αλλάξει, έστω κι αν αυτό το «κάτι» έχει μεταμορφωθεί. Κλασική περίπτωση αποτελεί η Σαλαμίνα. Η «υποβαθμισμένη», η «βρόμικη», ο «σκουπιδότοπος», το «νησί με τις μολυσμένες ακτές» – με δυο λόγια, ο «καταραμένος τόπος».
Για τους γνωρίζοντες, ποτέ δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Ακόμα κι όταν τα λύματα έπεφταν ανεπεξέργαστα στον Ακροκέραμο, ακόμα κι όταν περίμεναν στη ράδα εκατοντάδες πλοία, ακόμα κι όταν στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά και Ελευσίνας δεν λαμβανόταν κανένα μέτρο για την προστασία του περιβάλλοντος, η μόλυνση περιοριζόταν στη συγκεκριμένη περιοχή. Και τότε το δάσος της Σαλαμίνας ήταν το δεύτερο της Αττικής σε έκταση. Και τότε τα Κανάκια είχαν παραλία-καθρέφτη. Και τότε η Μονή Φανερωμένης παρουσίαζε ειδυλλιακό τοπίο. Στην κοινωνική αντίληψη όμως είχε περάσει ως ένα υποβαθμισμένο νησί.
Ο βιολογικός καθαρισμός της Ψυττάλειας καθάρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τη θάλασσα. Η απομάκρυνση των πλοίων που περίμεναν στη ράδα απομάκρυνε και τη μόλυνση που προκαλούσαν. Η ευαισθητοποίηση σταμάτησε ή, έστω, περιορίστηκε πολύ η ρύπανση του περιβάλλοντος.
Κατά τη δεκαετία του ’60 έβλεπες να ψαρεύουν ακόμα και μέσα στο λιμάνι του Πειραιά. Το ’70 και το ’80 η ρύπανση ήταν τέτοια που κυκλοφορούσε το ανέκδοτο ότι δεν χρειάζεται το καραβάκι για να πας στα Παλούκια. Τα ξένα σώματα στη θάλασσα είναι τόσο πολλά, που μπορείς να πατάς πάνω τους και να πας περπατώντας. Το νερό είχε οποιοδήποτε άλλο χρώμα, εκτός από το γαλάζιο.
Ναι, η Σαλαμίνα έχει προβλήματα. Η εικόνα της όμως δεν είναι αυτή που είχαμε τις προηγούμενες δεκαετίεςΗ εικόνα από τότε έχει αλλάξει ριζικά. Περιμένοντας να φύγει το φεριμπότ, βλέπεις ψάρια να κολυμπάνε και συνταξιούχους να ψαρεύουν. Η θάλασσα έχει το γνωστό χρώμα της. Αν είναι ήρεμη, βλέπεις τον βυθό σε όλη τη διαδρομή. Οι περισσότερες ακτές έχουν απαλλαγεί από τα σκουπίδια. Τα νερά είναι καθαρά. Ο βούρκος έχει φύγει στο μεγαλύτερο ποσοστό του, και είναι θέμα χρόνου να απομακρυνθούν από τον βυθό με φυσικό τρόπο και τα τελευταία υπολείμματα της μόλυνσης που προκάλεσε η αδιαφορία προηγούμενων δεκαετιών. Όπως δείχνουν οι μετρήσεις, το Πέραμα, ο Σκαραμαγκάς, η Ελευσίνα και ο Πειραιάς –οι πρωτογενείς αιτίες της μόλυνσης – έχουν πια καθαρίσει. Αυτό σημαίνει ότι ο αποδέκτης της μόλυνσης, η Σαλαμίνα, έχει ακόμα καθαρότερες θάλασσες. Και μην ξεχνάμε ότι μιλάμε μόνο για μέρος της βόρειας πλευράς του νησιού. Όλο το υπόλοιπο δεν είχε επηρεαστεί. Ναι, έχει τεράστια προβλήματα η Σαλαμίνα. Ναι, πρέπει πολλά να γίνουν ακόμα. Ναι, οφείλουμε όλοι να προσέχουμε να μην «ξανακυλήσουμε». Σε καμία περίπτωση όμως η εικόνα της δεν είναι αυτή που είχαμε σχηματίσει τις προηγούμενες δεκαετίες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως είναι ακριβώς αυτή η αντίληψη. Και το κακό είναι μικρό αν απλώς κάποιοι πιστεύουν ότι η Σαλαμίνα είναι «βρόμικη» και αποφεύγουν να την επισκεφτούν. Το θέμα αποκτά άλλες διαστάσεις όταν αυτή την αντίληψη την έχουν και οι αρμόδιοι, που καλούνται να πάρουν αποφάσεις σχετικές με το περιβάλλον. Πιστεύοντας ότι μιλάμε για μια υποβαθμισμένη περιοχή, θα ρίξουν αλλού το βάρος και η Σαλαμίνα θα μένει πίσω. Το νησί δεν απέκτησε τώρα ομορφιές. Τις είχε πάντα. Τις κάλυπταν όμως οι λανθασμένες αντιλήψεις, η μόλυνση στο βόρειο τμήμα, αλλά πρωτίστως ο φόβος να μιλήσουμε για τα προτερήματα ενός «απορριπτέου» μέρους. Θα μας χαρακτήριζαν γραφικούς. Είναι ώρα λοιπόν να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας για την «υποβαθμισμένη» Σαλαμίνα. Στο SM έχουμε διαβάσει πολλές αναφορές για τις χάρες της, για τις φυσικές ομορφιές της, για τις παραλίες της, για το πράσινο, για τη νυχτερινή ζωή. Ήταν ώρα λοιπόν να κάνουμε και μια αναφορά όχι στις ομορφιές του νησιού, αλλά στην κακή εικόνα που έχουν κάποιοι. Μια αναφορά στις εντυπώσεις, που είναι ώρα να τις επαναφέρουμε στις πραγματικές διαστάσεις τους. Στον 21ο αιώνα δεν δικαιολογούμαστε να διαμορφώνουμε τις απόψεις μας από φήμες.
