Αίγινα: Οδοιπορικό στις Παναγιές της Αίγινας που εορτάζουν το Δεκαπενταύγουστο.
Φωτογραφίες κατά σειρά: 1. Κοίμηση στην Παλαιά Χώρα, 2. Παναγία του Γιαννούλη στην Παλαιά Χώρα, 3. Ι.Μ. Παναγίας Χρυσολεόντισας, 4. Κοίμηση την παραλία της Πέρδικας, 5. Παναγία στο Κουλινάρι (Ασώματος), 6. Παναγία η Πολίτισα στο Μεσαγρό, 7. Μητροπολιτικός Ναός Αίγινας.
Στην Αίγινα πολλές είναι οι εκκλησιές και τα ξωκλήσια που πανηγυρίζουν τον Δεκαπενταύγουστο. Ξεκινώντας το εορταστικό οδοιπορικό μας από την πόλη, θα σταματήσουμε στην «Μεγάλη Εκκλησία», στον Μητροπολιτικό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Ο στρατηγός Γεώργιος Καραισκάκης ονόμασε πρώτος «Μεγάλη Εκκλησία» τον ναό αυτό «Μεγάλη Εκκλησία», αφήνοντας παραγγελία στους αξιωματικούς που τον περιστοίχιζαν στην μάχη του Φαλήρου [1827], «…εάν πεθάνει, να ταφεί εις Μεγάλην Εκκλησία». Ο ναός αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα και σημαντικότερα κτίσματα των αρχών του 19ου αιώνα. Οι εργασίες ανοικοδόμησης ολοκληρώθηκαν το 1806 και διεδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στα χρόνια που η Αίγινα ήταν πρωτεύουσα του Νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Ανάμεσα στα χρόνια 1826–1828 η Μητρόπολη ήταν καθεδρικός ναός της Ελεύθερης Ελλάδος, στέγη και πολιτικό κέντρο της Κοινότητας, δηλαδή του Εκλογικού σώματος, όπου πραγματοποιούνταν οι συνελεύσεις. Στην Μητρόπολη είχε ορισθεί να συνέλθει η Γ΄ Εθνική Συνέλευση, εκεί συνεδρίαζε η Βουλή, στο γυναικωνίτη βρήκε στέγη το πρώτο Δημόσιο Σχολείο, και ελάμβαναν χώρα όλες οι μεγάλες Θρησκευτικές και Εθνικές εορτές. Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν δεν σημειώναμε ότι στην Εκκλησία αυτή έγινε η επίσημη υποδοχή του πρώτου Κυβερνήτη του Ι. Καποδίστρια. Σήμερα οι κολώνες, το τέμπλο, οι εικόνες, τα αφιερώματα του ναού μαρτυρούν το ένδοξο παρελθόν και το αδειανό στασίδι του Ι. Καποδίστρια πιστοποιεί και θυμίζει την συμμετοχή του νησιού στην νεότερη ιστορία της Ελλάδος.
Οι Παναγιές του Δεκαπενταύγουστου στην Αίγινα είναι πολλές. Άλλες γνωστές και διάσημες άλλες μικρές και άσημες κρυμμένες μέσα σε χωράφια και πάνω στο λόφο της Παλιαχώρας.
Ας θυμηθούμε σήμερα και αύριο όλους αυτούς τους λατρευτικούς χώρους που οι πιστοί θα κλίνουν γόνυ, θα ακουμπήσουν στη μορφή τους, θα προσκομίσουν το δάκρυ και τον καημό τους.
Μια από αυτές τις μικρές Παναγιές της Αίγινας είναι η Παναγία στο Κουλινάρι στην περιοχή των Ασωμάτων.
Είναι εκτυφλωτικά λευκή η μικρή Παναγία στο Κουλινάρι που γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο. Από τις λιγότερες γνωστές εκκλησιές της Αίγινας, βρίσκεται στην περιοχή των Ασωμάτων και μπορεί κανείς να τη συναντήσει ανεβαίνοντας το δρόμο από την Αγία Βαρβάρα και το Γενικό Λύκειο ίσια επάνω. Η περιοχή αναφέρεται ως Κουλινάρι.
Σήμερα περιτριγυρίζεται από αρκετές παραθεριστικές κατοικίες. Οι γείτονες και ενορίτες των Αγίων Ασωμάτων την φροντίζουν με περίσσια αγάπη κι αυτό μαρτυρείται σε όλο το χώρο. Δεν είναι μόνο η καθαριότητα και ο ασβέστης που καλύπτει κάθε σημείο είναι και η έλλειψη κάθε περιττού στοιχείου.
Το νησιώτικο περιστύλιο και το στέγαστρο ορίζουν τα φυσικά όρια του περιβόλου της εκκλησίας που σκιάζεται από ένα μεγάλο πεύκο, ενώ μεγάλη εντύπωση προκαλεί το χειροποίητο καμπαναριό μινιατούρα στην πρόσοψη του ναού.
Πάνω από την κεντρική είσοδο η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου πληροφορεί ότι η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Παναγία και εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Τέλος η οροφή που σκεπάζεται με πλάκες μαρτυρεί και την παλαιότητα του κτιρίου.
H Ι. Μονή Παναγίας Χρυσολεόντισσας, επισκέπτονται αυτές τις μέρες εκατοντάδες προσκυνητές. Η πρόσβαση στο Μοναστήρι είναι απλά θέμα ολίγων λεπτών με το αυτοκίνητο, όταν πριν από τρεις δεκαετίες ο αναβάτης έπρεπε να ανέβει πεζός ή με ζώο στο βουνό. Η επίσκεψη στην Χρυσολεόντισσα ήταν μονοήμερη ενδρομή. Η ανάβαση δύσκολη, το μονοπάτι τραχύ ανάμεσα στα σκίνα τα θυμάρια και τα πουρνάρια. Όμως αυτές οι εποχές έχουν παρέλθει. Η διάνοιξη του δρόμου έχει φέρει πολλούς προσκυνητές στο Μοναστήρι το οποίο γνωρίζει άνθηση.
Το μοναστήρι ήταν ανδρικό, κοινοβιακό και χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Ο πύργος του έχει επιγραφή με χρονολογία 1601.Ιδρύθηκε από τους μοναχούς Αρσένιο και Μακάριο, με δικά τους χρήματα και συνδρομές.
Η ονομασία "του Αγίου Λεοντίου" συνδέεται πιθανόν με το μικρό ξωκλήσι που σώζεται παραπάνω απο το μοναστήρι, οπού υπάρχουν μεγάλες υδροδεξαμενές με το αρχαίο όνομα "μπουρδέχτης" -ομβροδέχτης- που ανήκουν σε αυτό.
Η μονή ήταν Σταυροπηγιακή, υπαγόταν δηλαδή κατ' ευθείαν στο Πατριαρχείο και όχι στη τοπική Αρχιεπισκοπή
Κατά τη τοπική παράδοση βρισκόταν αρχικά στη Β. Ακτή της Αίγινας στη θέση Λεόντι. Οι κάτοικοι της περιοχής δείχνουν εκεί κάποια λείψανα και λένε ότι εξ αιτίας του κινδύνου από τους κουρσάρους μεταφέρθηκε στο εσωτερικό
Το μοναστήρι είναι χτισμένο στο κέντρο μιας μεγάλης κοιλάδας κατάφυτης από σκήνα, ανάμεσα στα βουνά Αγ. Ανδρέα, Σκρέκα, Ρουμελιώτη, Κουράγιου και Κοτρόνη. Έχει φρουριακό χαρακτήρα. Είναι τετράγωνο, εξωτερικά κλειστό με πυργίσκους και πολεμίστρες στους τοίχους και μικρά παράθυρα τοποθετημένα ψηλά. Έχει μία εσωτερική τετράγωνη αυλή με τη μικρή εκκλησία στη μέση. Το κτίριο είναι διώροφο. Απάνω βρίσκονται τα κελιά, κάτω με θολωτή σκέπη είναι τα εργαστήρια και οι αποθήκες. Η σημερινή καμαρωτή είσοδος και όλη η δυτική πλευρά είναι νεότερη.
Μπροστά στην είσοδο της εκκλησίας , Ν.Δ., είναι μία χτιστή στέρνα που συγκεντρώνει το νερό της βροχής από τη στέγη.
Η σημερινή εκκλησία ακόμα τρισυπόστατη, χτίστηκε στα 1808, για ν' αντικαταστήσει τη μικρότερη παλαιά. Στολίζεται με ένα ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο, διακοσμημένο με σκηνές της παλαιάς διαθήκης και με μορφές αγίων, ευαγγελιστών, αγγέλων ανάμεσα σε κληματίδες.
Αριστερά στο Β. Τοίχο της εκκλησίας σε χωριστό εικονοστάσι βρίσκεται η μεγάλη ασημωμένη εικόνα της Παναγίας Χρυσολεόντισσας. Η Παναγία κάθεται μετωπικά σε θρόνο, που στολίζεται κάτω με λιοντάρια, και κρατεί εμπρός της το Χριστό. Είναι ένα θαυμάσιο έργο της αυστηρής κρητικής σχολής 15ου-16ου αιώνα. Οι Αιγινήτες λατρεύουν ιδιαίτερα τη Παναγία και λιτανεύουν την εικόνα της στο νησί σε περίπτωση μεγάλης ανομβρίας. Το μοναστήρι υδρευόταν από πολύ μεγάλες χτιστές στέρνες, που βρίσκονται έξω στη βόρεια πλευρά.
Η Παναγία η Πολίτισσα στο Μεσαγρό αποτελεί ένα από τα σημαντικά προσκυνήματα της Αίγινας και αγαπημένος τόπος λατρείας των Μεσαγριτών. Τα στοιχεία που ακολουθούν προέρχονται από την ιστοσελίδα του Γυμνασίου Μεσαγρού "Κλικ στην τοπική ιστορία"
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του Μεσαγρού είναι η Παναγία η Πολίτισσα, όπως έχει καθιερωθεί στο πέρασμα του χρόνου ο Ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Σύμφωνα με την παράδοση, τέσσερις οικογένειες που γλίτωσαν από τις σφαγές που ακολούθησαν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453, μετέφεραν στην Αίγινα, όπου και κατέφυγαν, την εικόνα της Παναγίας, εικονογραφημένη σε πευκίσιο ξύλο. Εγκαταστάθηκαν κοντά στη Χώρα, τον προστατευμένο από τις πειρατικές επιδρομές οικισμό του βόρειου τμήματος του νησιού, και πιο συγκεκριμένα στον πευκόφυτο Μεσαγρό. Στο λόφο «Κρόκο» έχτισαν έναν πρώτο ναό για να στεγαστεί η πολύτιμη εικόνα και με πορφύρα έγραψαν στην εικόνα «ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ Η ΕΝ ΤΩ ΣΠΗΛΑΙΩ». Το 1537 οι πειρατικές επιδρομές του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα δεν άφησε αλώβητη την εικόνα της Παναγίας η οποία κόπηκε σε δυο κομμάτια αλλά επισκευάστηκε. Οι δυο αιώνες που ακολούθησαν θεωρούνται «σκοτεινή» εποχή για το νησί, καθώς σταδιακά επανέρχεται η ζωή, ποτέ όμως με τον ίδιο τρόπο όπως και στο παρελθόν. Η «Παληαχώρα» εγκαταλείπεται, καθώς η κοινωνική ζωή του νησιού αποκεντρώνεται και οι πειρατικές επιδρομές μειώνονται συνεχώς.
Η Παναγία η Πολίτισσα σήμερα. |
Σύμφωνα με στοιχεία, στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα οικοδομείται ο ναός της Παναγιάς της Πολίτισσας και καθιερώνεται ως ενοριακός ναός του Μεσαγρού. Το 1713 αγιογραφούνται οι εικόνες του τέμπλου, από τις οποίες σώζονται σήμερα αυτές του Χριστού, της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το 1721 έγινε η εικόνα του Αγίου Δημητρίου και γύρω στα 1750, σύμφωνα με επιγραφή πάνω στην εικόνα του Προδρόμου, ολοκληρώθηκε η κατασκευή και η αγιογράφηση του τέμπλου και του βυζαντινής τεχνοτροπίας ξύλινου σταυρού του. Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η Παναγία Πολίτισσα παραμένει το κέντρο της ζωής του Μεσαγρού και της ευρύτερης περιοχής. Το 1858 η ενορία παίρνει επισήμως το όνομα «Κοίμησις της Θεοτόκου», ενώ ο ναός γνωρίζει πολλές μετατροπές και προσθήκες. Το παλαιό κτίσμα είναι και το μοναδικό που έχει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον (σταυροδειδής με τρούλο) ενώ το πρόσθετο μια μονόχωρη βασιλική είναι πολύ νεότερη και καταλήγει σε ... τζαμαρία. Ο ναός της Παναγίας της Πολίτισσας αποτελεί το κέντρο της θρηκσευτικής και κοινωνικής ζωής του χωριού.
Ανάμεσα στα ταβερνάκια και στις φρέσκο - ασβεστωμένες αυλές των σπιτιών, μέσα στο λιμανάκι της Πέρδικας, πανηγυρίζει η Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο μικρός ναός, γιορτινός και σημαιοστολισμένος συμπληρώνει σαν πολύτιμη ψηφίδα την όμορφη παραλιακή εικόνα στο ψαροχώρι της Πέρδικας. Τα τελευταία χρόνια οι εργασίες αγιογράφησης που έχουν αρχίσει στο εσωτερικό του, με την φροντίδα του εφημέριου των επιτρόπων αλλά και των ενοριτών έχουν χαρίσει στην μικρή εκκλησούλα μια κατανυκτική ατμόσφαιρα.
Στα ορεινά της Αίγινας, στο παραδοσιακό οικισμό του Ανιτσαίου, θα συναντήσουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου, τον ενοριακό ναό του οικισμού, που και αυτός πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Και εδώ το πανηγύρι είναι μεγάλο και πραγματοποιείται με την φροντίδα του εφημέριου, των επιτρόπων, των κατοίκων του οικισμού αλλά και των επισκεπτών.
Τέλος ανάμεσα στα πολλά εκκλησάκια που διασώζονται μέχρι σήμερα στο λόφο της Παλαιάς Χώρας, θα συναντήσουμε και αυτό που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η ανέγερση της εκκλησίας αυτής υπολογίζεται το έτος 1225 μ.Χ. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται θαυμάσιες τοιχογραφίες. Αναφέρετε ότι ο αγιογράφος της εικόνας της Κοιμήσεως ήταν ένας αγέλαστος ασκητής της Ανατολής, που έφθασε στη Παληαχώρα φέροντας μαζί του αχνάρια και σχέδια από τα πρότυπα των μονών της Καππαδοκίας.
Έχει και ο λόφος της Παλαιάς Χώρας τις δικές του Εκκλησίες που είναι αφιερωμένες στη μεγάλη μάνα των ανθρώπων. Σώζονται τρία κτίσματα με πρώτο αυτό της Επισκοπής, του κεντρικού ναού που εορτάζει στο Γενέσιο της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου.
Η "Κοίμηση της Θεοτόκου" (η πρώτη εικόνα) είναι ο μικρός ναός που εορτάζει στις 15 Αυγούστου και βρίσκεται ακριβώς πάνω στο μονοπάτι που οδηγεί προς τα ανατολικά του λόφου. Λέγεται πως ο ναός βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο του λόφου. Η εκκλησία σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ανάγεται στο 17ο αιώνα. Ακολουθεί την ίδια αρχιτεκτονική με τους υπόλοιπους ναούς του λόφου. Ενδιαφέρον στο εσωτερικό του ναού παρουσιάζουν μερικές τοιχογραφίες οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένες. Ο καθηγητής Μ. Χατζηδάκης εκτίμησε πως οι τοιχογραφίες αυτές παρουσιάζουν ομοιότητες με τις αγιογραφίες της Καππαδοκίας και θα μπορούσαν να αποτελέσουν τεκμήρια για τη διαπίστωση μιας τοπικής αθηναϊκής σχολής τοιχογραφίας. Στην Εκκλησία υπάρχουν σημαντικά ακιδογραφήματα.
Η εικονιζόμενη "Παναγία του Γιαννούλη" είναι η πρώτη εκκλησία που συναντάμε στα αριστερά μετά το Σταυρό. Είναι μισογκρεμισμένη. Διέθετε δύο κλίτη. Το δεξιό που ανήκε στο Ορθόδοξο δόγμα έχει καταρεύσει ενώτο αριστερό διασώζεται. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στο ναό σώζονται ελάχιστα ίχνη αγιογραφιών, ενώ υπάρχουν δύο σημαντικά χαράγματα. Το πρώτο αναφέρεται στο έτος 1462, χρονιά όπου μεταφέρεται η κάρα του Αγίου Γεωργίου από την Αίγινα στη Βενετία και το δεύτερο του 1683 όπου μαρτυρεί την επίσκεψη στην Αίγινα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιακώβου.
