Κόσοβο: Σε θολά νερά 15 χρόνια μετά

Έχουν περάσει ακριβώς 15 χρόνια από την ημέρα που το Κόσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, στις 17 Φεβρουαρίου του 2008. Πλέον, 15 χρόνια μετά, η περιοχή εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια φάση «επικίνδυνης αβεβαιότητας».

Υπάρχουν πολύ λίγα μέρη πάνω στη γη όπου μια διαμάχη για τις πινακίδες των αυτοκινήτων μπορεί να απειλήσει να πυροδοτήσει πόλεμο και η πόλη Μιτρόβιτσα στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο είναι ένα από αυτά, σημειώνει σε ανάλυσή του ο ιστοχώρος Gzero του Eurasia Group.

Η Μιτρόβιτσα βρίσκεται στο – πλειοψηφικά αλβανικό – Κόσοβο αλλά οι περισσότεροι από τους κατοίκους της είναι Σέρβοι που δεν αναγνωρίζουν την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου. Υπάρχουν εκεί κυβερνητικά γραφεία τόσο της Σερβίας όσο και του Κοσσυφοπεδίου, που σε κάποιες περιπτώσεις είναι εγκατεστημένα και στα ίδια κτίρια. Κανείς δεν ξέρει ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος, πλην όμως όλοι έχουν ισχυρές (και συχνά αντικρουόμενες) ιδέες για το ποιος πρέπει να είναι.

Η αβεβαιότητα, που διέπει τους ρυθμούς της ζωής σε μέρη όπως είναι η Μιτρόβιτσα, είναι ενδεικτική των ανοιχτών λογαριασμών και των εκκρεμοτήτων που άφησε πίσω της η μονομερής ανακήρυξης της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία, μια ανακήρυξη που είχε γίνει πριν από ακριβώς 15 χρόνια, στις 17 Φεβρουαρίου του 2008.

Το Κόσοβο, εν έτει 2023, είναι ένα de-facto ανεξάρτητο κράτος το οποίο όμως δεν έχει εκπροσώπηση σε διεθνείς οργανισμούς όπως είναι ο ΟΗΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του, αλλά χώρες της Λατινικής Αμερικής, της υποσαχάριας Αφρικής, της Ασίας αλλά και της Ευρώπης ακόμη δεν το έχουν αναγνωρίσει ως ανεξάρτητο. Εν έτει 2023, χιλιάδες στρατιώτες του ΝΑΤΟ εξακολουθούν να βρίσκονται στο έδαφός του, με αποστολή την προστασία των περίπου των περίπου δύο εκατομμύρια κατοίκων.

Μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας διεξάγονται συνομιλίες εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, με την υποστήριξη της ΕΕ. Ωστόσο, παρά τις φιλοδοξίες των δύο χωρών που επιθυμούν αμφότερες να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι στιγμής είναι μικρή η μικρή πρόοδος που έχει σημειωθεί και οι ειδικοί λένε ότι τα πράγματα δεν βελτιώνονται, συνεχίζει στην ανάλυσή του το Gzero. «Είναι μηδενική εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο πλευρές» και μεγάλη η μεταξύ τους εχθρότητα, δηλώνει ο Μάρκο Πρέλετς του Crisis Group.

Μεγάλο μέρος αυτής της έντασης επικεντρώνεται στη Μιτρόβιτσα και σε άλλες περιοχές του βόρειου Κοσσυφοπεδίου. Εκεί υπάρχουν σχολεία και νοσοκομεία που διοικούνται όχι από την Πρίστινα αλλά από το Βελιγράδι, ενώ η εκεί σερβική μειονότητα αντιδρά στις προσπάθειες του Κοσσυφοπεδίου να επιβάλει την εξουσία του.

Η ένταση θα κορυφωνόταν μέσα στο 2022, με τις δύο πλευρές να ερίζουν γύρω από σειρά ζητημάτων: σχετικά με την αστυνόμευση, τη λειτουργία των θεσμών, τις πινακίδες των αυτοκινήτων (και την Αρχή στην οποία υπόκειται η έκδοσή τους) κ.ά. Οι σκηνές της περασμένης χρονιάς, με τα οδοφράγματα, τις βίαιες συγκρούσεις και τις απειλές αποστολής σερβικών στρατευμάτων, θα ξυπνούσαν μνήμες. Ωστόσο μέχρι στιγμής η ένταση δεν έχει βγει εκτός ελέγχου.

Υπάρχει σχέδιο εξόδου από το τέλμα; Σύμφωνα με το περίγραμμα του (καλούμενου γαλλογερμανικού) σχεδίου που έχει διαρρεύσει, ενός σχεδίου το οποίο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να αποδεχθούν τα σύνορα η μία της άλλης χωρίς όμως επισήμως να αναγνωρίζουν η μία την άλλη, το Κόσοβο θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια θέση στον ΟΗΕ, και οι Σέρβοι του Κοσόβου θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη αυτονομία μέσα από τη δημιουργία μιας Ένωσης Σερβικών Δήμων.  

Ακόμη και αυτό το σχέδιο ωστόσο, υπονομεύεται υπό το βάρος άλλων προβλημάτων.

Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, και ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου, Αλμπιν Κούρτι, «απεχθάνονται ο ένας τον άλλον», όπως αναφέρει στην ανάλυσή του το Gzero. Παράλληλα ωστόσο, οι δύο πλευρές διαφωνούν και ως προς το τι θα έπρεπε να γίνει πρώτα; Να δοθεί μεγαλύτερη αυτονομία στους Σέρβους του Κοσόβου ή να εξασφαλίσει η Πρίστινα μια θέση στον ΟΗΕ;

«Κάθε πλευρά υποθέτει ότι η άλλη θα επιχειρήσει να την εξαπατήσει ό,τι κι αν υπογράψει. Έτσι, και οι δύο επιμένουν να πάρουν αυτό που θέλουν μπροστά, και αυτό είναι προβληματικό», δηλώνει ο Μάρκο Πρέλετς, ο ειδικός του Crisis Group για την περιοχή των Βαλκανίων.

Με πληροφορίες από Gzero