Mία περιπετειώδης Εθνοσυνέλευση

Με την πανδημία και τα μέτρα περιορισμού, πέρασε εφέτος στα "ψηλά", δίχως εκδηλώσεις, η επέτειος των 193 χρόνων από την Γ' Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας.

Το Saronic Magazine επαναδημοσιεύει το άρθρο του αείμνηστου ποριώτη ερευνητή Γιωργίου Αθανασίου, για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, που σημάδεψαν την περιοχή και την νεότερη ιστορία της Ελλάδας: 

To 1827 η κατάσταση στην Ελλάδα ήτανε απελπιστική. Το Μεσολόγγη είχε πέσει, οι τούρκοι του Κιουταχή πολιορκούσαν την Ακρόπολη, ενώ ο Ιμπραήμ αλλώνιζε στην Πελοπόννησο. Αντίθετα στους Έλληνες το μικρόβιο της διχόνοιας καλά κρατεί. Όχι μόνον σε προσωπικό επίπεδο αλλά οι φατρίες ήδη είχανε προλάβει, ενώ δεν υπήρχε κράτος , εν τούτοις είχανε ήδη δημιουργήσει το φιλοαγγλικό  το φιλογαλλικό και το φιλορωσικό κόμμα.

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευσης αντιπροσωπεύει πλήρως την νοοτροπία των Ελλήνων πολιτικών της εποχής εκείνης, αλλά γιατί όχι και μέχρι σήμερα.

Η αρχική απόφασης ήτανε η Εθνοσυνέλευση  να ξεκινήσει στην Επίδαυρο, όπως και ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1826. Δυστυχώς όμως τα αναπάντεχα γεγονότα της πτώσης του Μεσολογγίου ανάγκασαν όλους τους αντιπροσώπους του Έθνους να την διακόψουν στις 16 Απριλίου για να επιστρέψουν στα μετερίζια τους.

Προς το τέλος του 1826 αρχίσανε ξανά οι προσπάθειες για να ξανασυγκεντρωθούν οι αντιπρόσωποι, πράγμα το οποίο δεν ήτανε καθόλου εύκολο λαμβανομένου υπ’όψιν ότι ο Ιμπραήμ αλώνιζε στην Πελοπόννησο, ενώ η διχόνοια ακόμα βρισκότανε σε έξαψη. Τελικά στις αρχές του 1827 αποφασίσανε να ξεκινήσουνε την Γ΄Εθνοσυνέλευση. Αλλά ώ του θαύματος η κυβέρνηση, οι Ρουμελιώτες και ορισμένοι αντιπρόσωποι κυρίως από τα νησιά πήγανε στην Αίγινα ενώ στην Ερμιόνη πήγανε οι Πελοποννήσιοι με τον Κολοκοτρώνη όπου προσχώρησαν αργότερα οι αντιπρόσωποι της Ύδρας, των  Σπετσών και των Ψαρών. Ενώ η επανάσταση κατέρρεε και φαινόταν ότι ο εξαετής πόλεμος θα καταγραφότανε σαν μία ακόμα αποτυχημένη προσπάθεια των Ελλήνων να αποκτήσουνε την ανεξαρτησία τους, από την  χαώδη κατάσταση που επικρατούσε, διαφενότανε ότι δεν επρόκειτο να υπάρξει κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Με την επέμβαση του ναυάρχου Τζωρτζ και του Κόχραν αλλά και του κυβερνήτη της Αγγλικής Μοίρας αποφασίστηκε την τελευταία στιγμή όπως συνενωθούν οι δύο αντίπαλες συναθροίσεις στην Τροιζήνα, αφού προηγουμένως είχε απορριφτεί η πρόταση ώστε η Εθνοσυνέλευση να γίνει στον Πόρο.

Εδώ είναι αξιοσημείωτο να πούμε ότι από τις πληροφορίες που υπάρχουν ο Κολοκοτρώνης ο οποίος βρισκόταν στην Ερμιόνη, προκειμένου να πείσει τον Κουντουριώτη να δεχθεί να έλθει στην Τροιζήνα του υποσχέθηκε ότι θα τον προτείνει για Κυβερνήτη, για τον λόγο αυτό και ήταν σχεδόν από τους τελευταίους που υποστήριξε τον Καποδίστρια στην Συνέλευση, παρ’ όλο που από το 1821 ήτανε υπέρ του Καποδίστρια και έτσι στις 19 Μαρτίου να αρχίσουν οι εργασίες, αφού αναγνωριστήκανε οι αποφάσεις που είχανε ληφθεί στην Ερμιόνη, η οποία διήρκησε από τις 18 Ιανουαρίου μέχρι τις 18 Μαρτίου.

Εδώ θα πρέπει να σταθούμε για λίγο και να περιγράψουμε τον τρόπο με τον οποίο γινόντουσαν οι συσκέψεις και οι αγορεύσεις, που εκάθητο ο Πρόεδρος, και ο Γραμματέας, πως εσυτήζοντο τα μέλη των αντιπροσώπων και η ακολουθία τους. Τα  στοιχεία αυτά θα μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε τις στερήσεις και τις κακουχίες με τις οποίες είχανε να παλέψουν οι αγωνιζόμενοι ακόμα προγονοί μας.

Στην Ερμιόνη η συνέλευση συνεδρίαζε μέσα σε αίθουσα όπου τα μέλη, τα οποία ήτανε πολλοί ολιγότερα, καθόντουσαν κατάχαμα. Αλλά στην Τροιζήνα το πρόβλημα ήταν μεγαλύτερο,  γιατί ούτε αίθουσα υπήρχε για τις συνεδριάσεις, ούτε χώρος για να κοιμηθούνε οι πληρεξούσιοι οι οποίοι αποτελούσανε ολόκληρη φάλαγγα, η οποία περιελάμβανε πολιτικούς, στρατηγούς, συνταγματάρχες, χιλιάρχους, λοχαγούς και στρατιώτες όχι για να πολεμήσουν εναντίον του Ιμπραήμ ή του πολιορκούντος την Ακρόπολη Κιουταχή αλλά για να λογομαχήσουν μεταξύ τους.

Στον μοναδικό διαθέσιμο στεγασμένο χώρο είχε καταλύσει ο Πρόεδρος της Συνέλευσης και ήτο το γραφείο της Γραμματείας. Για τον λόγο αυτό αποφασίστηκε σαν χώρος συνεδριάσεων το συνεχόμενο λεμονοπερίβολο.

Ξύλα τα οποία μετέφεραν στρατιώτες τοποθετήθηκαν έτσι ώστε να δημιουργούν φράκτη γύρω από κεντρική λεμονιά και ο οποίος φράκτης αποτελούσε την έδρα των ομιλητών. Ο πρόεδρος καθότανε σε θρανίο το οποίο είχε κατασκευασθεί πρόχειρα και εστήριζε την ράχη του στον κορμό της λεμονιάς, γύρο από την οποία καθόντουσαν όλα τα μέλη της συνέλευσης.

Ένας πάγκος πρόχειρα και αυτός κατασκευασμένος αποτελούσε το τραπέζι του προέδρου πάνω στο οποίο βρισκότανε το κουδούνι και το οποίο αν και συνεχώς εχρησιμοποιήτο σχεδόν ουδέποτε έφερνε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δεξιά του προέδρου καθότανε κατά γης ο πρώτος γραμματέας της συνέλευσης, ο Ν.Σπηλιάδης, ο οποίος κρατούσε σημειώσεις από τα πρακτικά των συνεδριάσεων, αν και τα περισσότερα εγγράφοντο από μνήμης. Αριστερά καθότανε άλλος γραμματέας ο οποίος διάβαζε τα πρακτικά, τις αναφορές και τα λοιπά έγγραφα.

Λίγο μακρύτερα σε μια λεμονιά με διχαλωτό κορμό καθότανε ο Κολοκοτρώνης ο οποίος παρακολουθούσε την συνεχή λογομαχία των αντιτιθεμένων.

Γύρο από τον πρόεδρο και στις τέσσερες πλευρές μέσα σε δάσος από λεμονιές το οποίο έμοιαζε με ιερό άλσος, καθόντουσαν οι πληρεξούσιοι φορώντας διάφορες ενδυμασίες όπως φουστανέλες, ράσα, φράγκικα, κάνδυες ασιατικούς, βράκες και αρνακίδες. Και άλλοι μεν από  αυτούς μετρώντας τις χάντρες από τα κομπολόγια σκεπτόντουσαν πιθανόν της μέχρι τώρα αλλά και τις μελλούμενες συμφωνίες, άλλοι συζητώντας έντονα ανακατευόντουσαν και σε στρατιωτικά και σε νομοθετικά θέματα και άλλοι με πλήρη αδιαφορία περιμένουν το τέλος των συζητήσεων σαν κανείς να μην διαισθανόταν ότι ο κίνδυνος της καταστροφής ευρήσκετο μπροστά τους.

Μεταξύ των μελλών ήτανε και μία γυναίκα, η αντιστράτηγος Μαντώ Μαυρογένους, η οποία φορούσε εσθήτα χρυσοκεντημένη και καπέλο ευρωπαϊκό και  η οποία αφού είχε πούλησε όλη της την περιουσία έλαβε μέρος στον αγώνα.

Αλλά εκτός των μελλών υπήρχαν και οι άνδρες του Νικηταρά ο οποίος είχε αναλάβει να φυλάει τους πατέρες του έθνους και οι οποίοι ελάμβαναν και αυτοί μέρος εγκρίνοντας ή αποδοκιμάζοντας τους ομιλητές. Και είναι  αξιομνημόνευτο το ότι όταν μίλησε ο δάσκαλος Γεννάδιος εναντίον των τίτλων και είπε «κ.Πρόεδρε ούτε ο Μαυροκορδάτος, ούτε ο Κουντουριώτης, ούτε ο Κωλλέτης, ούτε κανένας άλλος από τους προύχοντες είναι πυργολαμπίδες ώστε να ονομάζονται εκλαμπρότατοι», οι στρατιώτες τον επεφήμησαν και μετά το τέλος της συνεδριάσεως είχε γίνει ο δημοφιλέστερος από όλους . Αυτή ήτανε η εικόνα του αυτοσχέδιου βουλευτηρίου η οποία πραγματικά είναι πολύ δύσκολο να έλθει στην φαντασία μας σήμερα, συνηθισμένη από τις εικόνες είτε των δικών μας, είτε των  ξένων κοινοβουλίων. Των κομψών εκείνων κτισμάτων με την ωραία αρχιτεκτονική και τα αναπαυτικά καθίσματα.

Εκεί κάτω από τους αειθαλείς και αρωματικούς κλάδους, κάτω από τις φλογερές ακτίνες του ηλίου ή τα αερά ή πυκνά σύννεφα, το κρύο και τη βροχή εγίνοντο οι συνεδριάσεις, εκεί υπεγράφη  το ψήφισμα με το οποίο ανακηρύχτηκε ως Κυβερνήτης ο Ι.Καποδίστριας και ορκίστηκαν στο πρόχειρο τραπέζι ο Τζωρτζ και ο Κόχραν, του οποίου η αποτυχία ήτανε πλήρης. Για τον λόγο αυτό και ο Καποδίστριας τον απομάκρυνε κακής κακός. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά την ψηφοφορία για την εκλογή του Καποδίστρια οι Υδραίοι και οι Σπετσιώτες απεχώρησαν.

Με το  Ε΄ Ψήφισμα  «Διορίζεται ο Κόχραν Α΄στόλαρχος της Ελλάδος».

Ο Κόχραν ορκιζόμενος και φέροντας την Αγγλική στολή είπε έναν διφορούμενο Όρκο:

« Θέλω δουλεύσει πιστώς την Ελλάδα και θέλω χύσει υπέρ αυτής το αίμα μου όταν και η Ελλάς φανή πιστή εις εαυτήν».

Με το Ζ΄ Ψηφισμα « Ο κύριος Ριχάρδος Τζωρτζ διορίζεται Αρχιστράτηγος και Διευθυντής απασών των κατά ξηράν δυνάμεων της Ελλάδος».

Ο Τζωρτζ ορκιζόμενος και φέροντας φουστανέλα και κεφαλόδεσμο, κρατώντας το σπαθί και το Σταυρό είπε:

«Ορκίζομαι ενώπιον του υπερτάτου όντως και της εθνικής των Ελλήνων Συνελεύσεως να υπηρετήσω εις τον αγώνα των, υπό την σημαίαν των και διά το συμφέρον της Ελλάδος, να πείθωμαι εις τους καθεστώτας νόμους της και να υπακούω εις τας διαταγάς της διοικήσεώς της».

Με τα δύο αυτά ψηφίσματα τεθήκανε οι βάσεις της οργάνωσης του Ναυτικού και του Στρατού και μαζί με με την εκλογή του Ι.Καποδίστρια ήτανε τα σπουδαιότερα ψηφίσματα της Συνέλευσης.

Διαβάζοντας κανείς την αλληλογραφία εκείνων και της Συνελεύσεως είναι αδύνατον να μην αισθανθεί να τραυματίζεται η εθνική του φιλοτιμία.

Με την εκλογή του Κόχραν ως αρχηγού του Ναυτικού απεδείχθει η ανωτερότητα του Μιαούλη και η μεγάλη αγάπη του για την απελευθέρωση της πατρίδας του. Ο Μιαούλης με επιστολή του στη Συνέλευση αποδεχότανε ως Ναύαρχο του στόλου τον Κόχραν, τίτλο που μέχρι τότε κατείχε ο ίδιος.

Εδώ για πρώτη φορά αναφέρθηκα οι φράσεις :

Ελληνική Πολιτεία –Republique  Grecque  και

Κυβερνήτης της Ελλάδος- President de la Grece.

Πρόεδρος της συνελεύσεως είχε εκλεγεί από την Ερμιόνη ο Γ. Σισίνης ο πιο άξιος από τους προεστούς της Ηλείας, προχωρημένης ηλικίας και γιατρός στο επάγγελμα, και ο οποίος κάθε πρωί πήγαινε σχεδόν τρέχοντας στις συνεδριάσεις, εκάθητο στην έδρα και έκρουε τον κώδωνα δίνοντας έτσι το σημείο της έναρξης και αμέσως διαβαζόντουσαν από τον πρώτο Γραμματέα, Ν.Σπηλιάδη τα πρακτικά, πάντοτε γραμμένα συνοπτικά.

Με το ΙΗ΄ Ψήφισμα της 19ης Μαρτίου όταν αρχίσανε οι συνεδριάσεις στην Τροιζήνα αποφασίστηκε ως ώρα ενάρξεως η 9η πρωινή.

Οι συνεδριάσεις γινόντουσαν ως εν χάβρα γιατί μια και δεν υπήρχε έδρα για τους ομιλητές, άλλοι μεν ομιλούσαν συγχρόνως, άλλοι απευθυνόντουσαν μεταξύ τους και όχι προς τον πρόεδρο λογομαχούντες, άλλοι δε ως να ήσανε αυτοί πρόεδροι προσεπάθουν να επιβάλουν ησυχία κάνοντας περισσότερο θόρυβο οι ίδιοι. Ο δε πρόεδρος κτυπούσε τα στήθη του ενώ διέτασσε τον γραμματέα να διαβάζει φωνάζοντας διάφορα έγγραφα ώστε να επιβληθεί του θορύβου. Τα πρακτικά, ως προαναφέρθει, εγγράφοντο από μνήμης από τον πρώτο Γραμματέα ο οποίος καθότανε οκλαδόν και χρησιμοποιούσε τα πόδια του για τραπέζι.

Όλο το χρονικό διάστημα από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι το Πάσχα όλοι σχεδόν ετρέφοντο με ξηρό ψωμί όταν και αυτό υπήρχε και με ωμά κουκιά από την πεδιάδα του Δαμαλά τα οποία η συνέλευση είχε αφήσει ελεύθερα, με προοπτική αποζημίωσεις των κατοίκων της περιοχής. Μόνον την ημέρα του Πάσχα και του Αγ. Γεωργίου καταναλώθηκε οβελίας και αυτός μάλλον ως δείγμα παρά ως μερίδα και άφθονο κρασί.

Για νυκτερινό σκέπασμα εχρησιμοποιήτο ο επενδύτης και οι περισσότεροι κημόντουσαν στα μετερίζια και κάτω από τις λεμονιές.

«Η στην Ερμιόνη γεννηθήσα και στην Τροιζήνα τελειώσασα  Συνέλευση κράτησε 5 μήνες. Ήτοι από 8 Ιανουαρίου έως 18 Μαρτίου στην Ερμιόνη και από 19 Μαρτίου έως 5 Μαΐου στην Τροιζήνα. Επειδή όμως οι βασικές εργασίες της συνετελέσθηκαν στην Τροιζήνα, για τον λόγο αυτό και επεκράτησε ως Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας».

Η Γ΄Εθνοσυνέλευση θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν προσέφερε τίποτα το αξιόλογο. Ουσιαστικά το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος τροποποίησε αυτό της πρώτης Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου το 1821  συγκέντρωνε την εκτελεστική εξουσία σε ένα άτομο, τον Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια και όρισε αρχηγούς στο Στρατό και το Ναυτικό, όσο για το Σύνταγμα το οποίο θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα της εποχής, εν τούτοις υπήρξε ανεφάρμοστο για μία χώρα η οποία μόλις έβγαινε από ένα οκταετή πόλεμο με πολλές αντιπαλότητες ως προς την εξουσία, αλλά και των επακολουθησάντων γεγονότων.

Το αξιόλογο ήτανε ότι ενώ η συνέλευση βρισκότανε σε εξέλιξη, χωρίς να το γνωρίζουν, στην Αγία Πετρούπολη στις 4 Απριλίου 1827 υπογραφόταν από τον Τσάρο Νικόλαο μαζί με τον Άγγλο Wellington τον Nesselrode και τον Lieven το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης. Ήτανε το πρώτο κείμενο που ανέφερε την λέξη Ελλάδα στη διεθνή Διπλωματία.

Το άρθρο 125 της Συνέλευσης ανέφεραι: « Είναι απολύτως απηγορευμένον εις τον Κυβερνήτην και εις την Βουλήν να συγκατατεθώσιν εις οποιονδήποτε συνθήκην, σκοπόν έχουσαν την κατάργησιν της πολιτικής του έθνους υπάρξεως και ανεξαρτησίας».

Η συνθήκη του Λονδίνου 6-6-1827 απέκλειε την ανεξαρτησία του Ελληνικού Έθνους σε αντίθεση με το ως άνω άρθρο της Τροιζήνας. Η αναστολή του Συντάγματος της Τροιζήνας ήτανε λοιπόν επιβεβλημένη λόγω της συνθήκης του Λονδίνου και το όλο θέμα ήθελε λεπτούς χειρισμούς τους οποίους μόνον ο Καποδίστριας μπορούσε να χειριστή.

Με το ΙΕ΄ Ψήφισμα:

Η Εθνική Γ΄των Ελλήνων Συνέλευση

Ανακρίνασα προσθαφαιρέσασα επιδιορθώσασα τον Νόμο της Επιδαύρου ήτοι το Πρωσορινόν Πολίτευμα της Ελλάδος

Ψηφίζει

Α. Το αυτό πολίτευμα υπό το όνομα Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος αναγνωριζόμενον εφεξής αφιερούται εις την πίστιν της Βουλής, του Κυβερνήτου και του Δικανικού δια να διατηρήται εν ακριβεία αφιερούται εις την εύνοιαν των λαών και εις τον πατριωτισμόν παντός Έλληνος διά να ενεργήται καθ’ όλην την έκτασιν.

Β.    Επ’ ουδεμίαν πρόφαση και περίστασηει δύναται η Βουλή ή η Κυβέρνησις να νομοθετήση ή να ενεργήση τι εναντίον εις το παρόν Πολιτικόν Σύνταγμα.

1 Μαΐου 27 και 7 της Ανεξαρτησίας

Πολλή  φοβούμαι, ότι μετά τις φετινές εκδηλώσεις στην Ερμιόνη για την Γ’ Εθνοσυνέλευση, να μην αρχίσει ένας νέος πόλεμος (όπως της Αίγινας και του Ναυπλίου, για το ποια ήτανε η πρώτη πρωτεύουσα του Έθνους), για το ποια είναι η πόλις που δικαιούται να εορτάζει την Γ΄Εθνοσυνέλευση.

Εύχομαι ο Δήμος Τροιζηνίας να αναβαθμίσει όσο μπορεί περισσότερο της τελετές και να προχωρήσει στην δημιουγία του Ιερού Άλσους, όπως ανέφεραν οι αγωνιστές τον χώρο της Εθνοσυνέλευσης και αγωνίζεται εδώ και χρόνια η Πολιτιστική Κίνηση Τροιζήνας.