Αυξάνονται τα ενεργειακά «έξυπνα νησιά» στην Ευρώπη - Ρεπορτάζ του Κώστα Αργυρού

Μετά την Τήλο και την Ικαρία, πολλά ελληνικά νησιά επιδιώκουν την ένταξή τους στο σχετικό πρόγραμμα της Κομισιόν για καθαρή ενέργεια και αυτονομία

Η Τήλος ήταν αυτή που πρωτοπόρησε. Τον Ιούνιο του 2017 το σχέδιο της με τίτλο «TILOS PROJECT» για την παραγωγή αυτόνομης καθαρής ενέργειας επιλέχτηκε ως το καλύτερο από όλη την Ευρώπη στο πλαίσιο του προγράμματος HORIZON 2020, στην κατηγορία «Ενεργειακά νησιά». Σκοπός του πρωτοποριακού Ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου T.I.L.O.S. (Technology Innovation for the Local Scale, Optimum Integration of Battery Energy Storage) ήταν η ανάπτυξη και η λειτουργία ενός έξυπνου, καινοτόμου μικροδικτύου ηλεκτροδότησης, το οποίο βασίζεται σε υβριδικό σχήμα ΑΠΕ (αιολική και ηλιακή ενέργεια) και προηγμένης τεχνολογίας συσσωρευτές, για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων του νησιού σε ηλεκτρική ενέργεια. Σήμερα, το έργο λειτουργεί πλήρως, ικανοποιώντας τις συνολικές απαιτήσεις κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του νησιού. Το γεγονός αυτό καθιέρωσε την Τήλο ως το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί της Μεσογείου.

Οπως επισημαίνει η δήμαρχος Μαρία Καμμά «το νησί έπαψε να  είναι εξαρτώμενο από τη Κω... αλλά και γλύτωσε από τις πάρα πολύ συχνές διακοπές ρεύματος, αυξομειώσεις στην τάση του ρεύματος το οποίο ήταν πολύ κοστοβόρο γιατί εκτός των άλλων συχνά καταστρέφονταν πάρα πολλές ηλεκτρικές συσκευές και σε ξενοδοχεία και σε επιχειρήσεις και σε σπίτια και βέβαια και προϊόντα». Το παράδειγμα της Τήλου φυσικά κίνησε και το ενδιαφέρον πολλών άλλων νησιών της Ελλάδας, αλλά όχι μόνο.

Παράδειγμα προς μίμηση

Στις 18 Μαΐου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με 14 χώρες της ΕΕ (Κροατία, Κύπρος, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Μάλτα, Πορτογαλία, Ισπανία και Σουηδία) υπέγραψαν στη Βαλέτα της Μάλτας πολιτική δήλωση για την έναρξη της νέας πρωτοβουλίας «Καθαρή ενέργεια για τα νησιά της ΕΕ». Με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια στα περισσότερα από 2700 νησιά της Ευρώπης, αυτή η πρωτοβουλία φιλοδοξούσε να βοηθήσει τα νησιά να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις εισαγωγές ενέργειας κάνοντας καλύτερη χρήση των δικών τους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αγκαλιάζοντας  καινοτόμα ενεργειακά συστήματα. Μέρος του προγράμματος έχει επίσης ως στόχο να διευκολύνει την πρόσβαση σε νέες ενεργειακές τεχνολογίες και πηγές χρηματοδότησης.

Τον Φεβουάριο του 2019 26 ευρωπαϊκά νησιά ανακοίνωναν ότι έχουν ξεκινήσει επίσημα τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια με την υποστήριξη της «Γραμματείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καθαρή ενέργεια για τα νησιά της ΕΕ», η οποία και συστάθηκε για αυτό το σκοπό στις Βρυξέλλες.
Σε μια πρώτη φάση, 6 νησιά, τα νησιά Αράν (Ιρλανδία), Κρες-Λοζίντς (Κροατία), η Σίφνος, Κουλάτρα (Πορτογαλία), Σαλίνα (Ιταλία) και Λα Πάλμα (Ισπανία) δεσμεύτηκαν να  αναπτύξουν και να δημοσιεύσουν τις ατζέντες μετάβασης καθαρής ενέργειας έως το καλοκαίρι του 2019. Αλλα 20 νησιά ανακοίνωσαν ότι θα το κάνουν μέχρι το καλοκαίρι του 2020. Αυτά τα νησιά είναι:

Χβάρ, Μπρατς, Κόρτσουλα (Κροατία), Κέκαρ (Φινλανδία), Μαρί Γκαλάντ, Νέα Καληδονία (Γαλλία), Κρήτη και Σάμος, Κέιπ Κλίαρ (Ιρλανδία), Φαβινιάνα, Παντελερία (Ιταλία), Αζόρες, (Πορτογαλία), Ίμπιζα, Μαγιόρκα, Μενόρκα, Ιλ ντε Αρόσα (Ισπανία), Γκότλαντ, Ελαντ (Σουηδία), Ορκνεϋ, Νησιά της Σκωτίας (Ηνωμένο Βασίλειο)

Τα 26 νησιά επιλέχθηκαν με το σκεπτικό ότι εμφανίζουν ένα αξιοσημείωτο δυναμικό και ενθουσιασμό για την ανάπτυξη ισχυρών και διαρκών συνεργασιών με πολλούς ενδιαφερόμενους για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια.

Κλειδί η συμμετοχή όλων των φορέων

Υπάρχουν περισσότερα από 2200 κατοικημένα νησιά στην ΕΕ. Παρά την αφθονία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή και κυματική ενέργεια, τα περισσότερα νησιά εξαρτώνται επί του παρόντος από τις ακριβές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων για τον ενεργειακό εφοδιασμό τους. Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια  θεωρείται ότι μπορεί να τα βοηθήσει, όχι μόνο να γίνουν πιο αυτάρκη, αλλά και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες απασχόλησης στις κοινότητές τους.

Ως κλειδί της επιτυχίας αναφέρεται η συμμετοχή σε όλα τα επίπέδα διακυβέρνησης - πολίτες, δήμοι, τοπικές επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και σχολεία - καθώς και των σχετικών ενδιαφερόμενων από την ηπειρωτική χώρα ή και το εξωτερικό.

Βεβαίως δεν είναι παντού εύκολο να βρεθούν οι επενδυτές, που θα θεωρήσουν ενδιαφέρον οικονομικά ένα τέτοιο έργο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχουν και ενστάσεις από τις τοπικές κοινωνίες για διάφορα πρότζεκτ. (Βλέπε ανεμογεννήτριες)

Εντονο ελληνικό ενδιαφέρον

Ωστόσο τον Νοέμβριο του 2019 σε συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στο Σπλιτ της Κροατίας ενδιαφέρον ένταξης στο πρόγραμμα εκδηλώθηκε από τη μεριά άλλων δέκα ελληνικών νησιών (Σίφνος, Κύθηρα, Σπέτσες, Κάσος, Σάμος, Σύμη, Πάτμος, Αμοργός, Ζάκυνθος αλλά και Κρήτη).. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από την Τήλο ήδη στην Ικαρία η ΔΕΗ εγκατέστησε το σύστημα ΝΑΕΡΑΣ, συνδυάζοντας αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια. Παράλληλα υλοποιούνται τα έργα του ΚΑΠΕ για τη μετατροπή του 'Αη Στράτη σε «Πράσινο Νησί», καθώς και το έργο του ΔΕΔΔΗΕ για τα «Έξυπνα Νησιά» (Καστελόριζο, Αστυπάλαια, Σύμη).

Στόχος είναι να προωθηθούν και οι  διασυνδέσεις στο Αιγαίο, που επιτρέπουν την μεγαλύτερη διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ για νησιά που θα παραμείνουν μη διασυνδεδεμένα προκρίνονται λύσεις αξιοποίησης της «πράσινης» ενέργειας σε συνδυασμό με αποθήκευση.

Βεβαίως η πανδημία του κορωνοϊού προκάλεσε όχι μόνο την «καραντίνα» των περισσότερων νησιών, αλλά και τον περιορισμό των δραστηριοτήτων στις Βρυξέλλες. Δεν γίνονται όλα με τηλεδιασκέψεις και home office. Η ελπίδα είναι ότι η μετάβαση στη «νέα κανονικότητα», αλλά και η δέσμευση της Επιτροπής για επιδότηση καινοτόμων δράσεων, φιλικών προς το περιβάλλον, μέσα από το πρόσφατα ανακοινωθέν «Ταμείο Ανάκαμψης» θα δώσει νέα ώθηση στο φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα.

Περισσότερες πληροφορίες για την Γραμματεία της ΕΕ: https://www.euislands.eu/