106 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Τσαρούχη
[caption id="attachment_29854" align="alignnone" width="628"] Ο Μανόλης Τσακίρης με τον Γιάννη Τσαρούχη[/caption]
Σαν σήμερα, στις 13 Ιανουαρίου του 1910 γεννήθηκε στον Πειραιά ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης.
Ο καλλιτέχνης που αγάπησε και δημιούργησε έργα στα νησιά του Σαρωνικού ήταν καταγόμενος από την γνωστή οικογένεια Μεταξά από τα Ψαρά. Τα πρώτα του έργα τα εξέθεσε το 1929 στο «Άσυλο Τέχνης». Η επιτυχία που σημείωσε τον οδήγησε στη συνέχεια να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1929 – 1935). Παράλληλα, μαθήτευσε κοντά στον Κόντογλου (1931 – 1934), ο οποίος τον μύησε στη βυζαντινή αγιογραφία, ενώ μελέτησε τη λαϊκή αρχιτεκτονική και ενδυμασία. Μαζί με τους Πικιώνη, Κόντογλου και Αγγ. Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής για την ελληνικότητα της τέχνης.
Με αφορμή τα 106 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Τσαρούχη, ανάδημοσιεύουμε άρθρο του κατ’ επιλογή Υδραίου Μανόλη Τσακίρη, που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2013 στο http://news247.gr/ :
Με τον Γιάννη Τσαρούχη με γνώρισε, πολλά χρόνια πριν μας αφήσει, ο αδελφικός του φίλος Γιάννης Ρίτσος, παραμονή Πρωτομαγιάς το 1975.
Ήμουν στο σπίτι του Ρίτσου εκείνο το ανοιξιάτικο πρωϊνό, παραμονή των γενεθλίων του, όταν χτύπησε η πόρτα.
Ο Γιάννης, αφού είχε κάνει τα καφεδάκια μας, κάθισε στη γωνιά του και έγραφε, όπως πάντα, καπνίζοντας διαρκώς τα άφιλτρα τσιγάρα «Νο 7».
«Ανοίγεις, σε παρακαλώ;», μου είπε. Την είσοδο την έφραζε ένα μεγάλο τελάρο και πίσω του ο Γιάννης Τσαρούχης, ο μεγάλος ζωγράφος, σκηνογράφος, ποιητής, στοχαστής, μα πάνω από όλα ένας ήσυχος επαναστάτης, ένας ελεύθερος άνθρωπος, με έναν βοηθό του.
Ο Τσαρούχης μιλούσε πάντα σιγά, ήρεμα και κοιτούσε τα πράγματα, τη φύση, τους ανθρώπους με έγνοια, ευγνωμοσύνη και τρυφερότητα.
«Σου έφερα ένα έργο για τα αυριανά σου γενέθλια, Γιάννη μου». Ήταν ο έβδομος πίνακας, αν δεν κάνω λάθος, που χάριζε ο Γιάννης στον Γιάννη. Έτσι γράφουν οι αφιερώσεις στον κάθε πίνακα.
Ο Ρίτσος έβγαλε με συγκίνηση το προστατευτικό χαρτί στο χρώμα μιας ανάλαφρης ώχρας. Ήταν ένα από τα αριστουργήματα του Τσαρούχη, «Ο Άγιος Σεβαστιανός». Αγκαλιάστηκαν και κοιτιόντουσαν στα μάτια με λατρεία.
Στις 2 Μαΐου το μεσημεράκι, με πήρε τηλέφωνο ο Γιάννης Ρίτσος. «Ξέρεις τι έπαθα; Ο Τσαρούχης τρελλάθηκε με τις τιράντες που μου έφερες για δώρο και μου τις πήρε. Μπορείς να βρεις άλλες με τα ίδια χρώματα;».
Ασφαλώς και βρήκα τις τιράντες και του τις έδωσα το ίδιο βράδυ που βρεθήκαμε. Ήταν η Τετάρτη (παρά Τετάρτη) που βγαίναμε ,τ΄αδέρφια του το ζεύγος Φιλιακού, ο συγγραφέας του ¨Καληνύχτα Μαργαρίτα» Μεμάς Σταύρου, ο υπογράφων και ο Παναγής Θεοδωράκης, ένας από τους πιο μορφωμένους και ευγενείς ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή μου, «ο Κατσίμπαλης της Αράχωβας», όπως τον λέγαμε.
Αξίζει σε άλλο χρόνο να αφιερώσουμε ένα κομμάτι σε αυτόν τον μοναδικό άνθρωπο. Τώρα, θα αναφέρω μόνον το δημοτικό τραγούδι με το οποίο έκλεινε συνήθως ο Παναγής κάτι τέτοιες βραδυές, κατά παράκληση πάντα του Γιάννη Ρίτσου. «Στα Ρίτσια βγαίνει ένα νερό/ το λένε ασημονέρι/το πίνουν οι Ριτσιώτισσες/καμιά παιδιά δεν κάνει/να μην τα πάρει η ξενητειά/τα έρημα τα ξένα».
Μετά από μερικές μέρες, ο Χαράλαμπος Βλαχούτσικος, άλλος ωραίος Έλληνας, μας κάλεσε για δείπνο με ένα ροφό που του είχαν στείλει από την Ύδρα. Η οικογένειά του και ο ίδιος είχαν επί 50 χρόνια την εμπορική αποκλειστικότητα σε πολλά αγαθά, αναλώσιμα και μη, με όλο το ανατολικό μπλοκ, εμπνευστής των μικτών επιχειρήσεων μεταξύ Ρωσίας, Ευρώπης και Αμερικής, επισκέπτης καθηγητής στο Χάρβαρντ. Το τιμώμενο πρόσωπο στο τραπέζι ήταν φυσικά ο Γιάννης Τσαρούχης, φανατικός ψαροφάγος. Εκείνο το βράδυ, του μίλησα για το λεύκωμα που ετοίμαζα για λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας με έργα ζωγραφικής, γλυπτά, μπατίκ παιδιών με ειδικές δεξιότητες από τα δημόσια σχολεία.
Τον παρακάλεσα, όποτε έβρισκε καιρό, να γράψει ένα κείμενο σαν πρόλογο στο λεύκωμα για το έργο αυτών των παιδιών. Δέχτηκε με ενθουσιασμό. Την άλλη μέρα κιόλας του πήγα φωτογραφίες με διάφορες εικόνες, σχέδια από τα παιδιά των ειδικών σχολείων από όλη σχεδόν τη χώρα. Σε μερικές μέρες με ειδοποίησε να πάω από το σπίτι του για να πάρω το κείμενο. Έτσι κι έγινε.
Η αρρώστια που τον βασάνιζε τα τελευταία χρόνια, τον εμπόδιζε να γράφει με άνεση. Έτσι, υπαγόρευσε το κείμενο σε κάποιον συνεργάτη του και στη συνέχεια το υπέγραψε, σημειώνοντας με το χέρι του δυό-τρεις γραμμές στο τέλος του κειμένου. Η μοίρα όμως αποφάσισε αλλιώς και ο Γιάννης του Γιάννη φόρεσε τα φτερά του και από τότε ταξιδεύει στις χώρες των χρωμάτων, της μουσικής. Ίσως να χορεύει καρσιλαμά στη γέφυρα του πλοίου, που τον πήγαινε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη, με εκείνο το 17χρονο τουρκάκι.
Σίγουρα όμως, στο νέο μαγαζί του Τσιτσάνη, του Βαμβακάρη, του Παπαϊωάννου, της Μπέλλου, της Μαρίκας Νίνου με τίτλο «ΟΙ ΑΘΑΝΑΤΟΙ», στην καρδιά της Μεγάλης Άρκτου, ο Γιάννης Τσαρούχης θα χορεύει, όπως πάντα, το πιο αντρίκιο ζεϊμπέκικο, σαν εκείνο που τον είχαμε δει να χορεύει στο «Χάραμα».
Κρατάω το κείμενό του και λέω ότι, ίσως έρθει η μέρα να δρασκελίσω όλες τις λάθος επιλογές μου, προπάντων τη διαχείριση του προσωπικού μου χρόνου και να ξανακτίσω με τη βοήθεια αγαπημένων φίλων αυτό το βιβλίο, με πρόλογο του Άη Γιάννη Τσαρούχη. Την ημέρα που πήγα να του δείξω τα έργα των παιδιών, μου ζωγράφισε και μου χάρισε έναν άγγελο, θαρρείς και δεν έφτανε η προσφορά της αγάπης και της φιλίας του. Ο θνησιγενής σεμνός άγγελος, σχεδιασμένος με κόκκινο μολύβι, αφού πρώτα με όρκισε να μη βιαστώ καθόλου να τον βρω, γιατί όπως και να έχει είναι ωραία η ζωή των θνητών, μου έδωσε τη διεύθυνσή του. Ο Τσαρούχης μένει σε ένα εύρυθμο βυζαντινό σύννεφο με χρώματα πράσινα και ροδί, όπως ο τρούλλος της Αγιάς Σοφιάς. Συγκάτοικός του σ’ εκείνο το σύννεφο, ο νέγρος πρωταγωνιστής ενός από τα έξι παιδικά βιβλία, με τίτλο «Ο ράφτης του Θεού», που δεν μπόρεσα να τελειώσω ακόμα (τί είπαμε για την κακή διαχείριση του προσωπικού μου χρόνου!).
