Αίγινα: Τόσο κοντά και τόσο μακριά...

Με την ευθύβολη και ευαίσθητη πένα της, η γνωστή δημοσιογράφος ιχνηλατεί το σύγχρονο παράδοξο, μέρος του ελληνικού δράματος που συμπαρασύρει και το όμορφο νησί της Αίγινας. Αμα ρωτήσεις έναν σύγχρονο Έλληνα αν στην Αίγινα έζησε ο Βαρουφάκης ή ο Καποδίστριας, θα απαντήσει μετά βεβαιότητας για τον πρώτο. Κι ας υπήρξε η Αίγινα η πρωτεύουσα όπου ο Κυβερνήτης έκοψε το πρώτο νόμισμα της νεότερης Ελλάδας. Κι ας στέκεται ακόμη όρθιος ο κόκκινος πύργος όπου έπαιρνε αποφάσεις η πρώτη κυβέρνηση της χώρας. Αλλά αυτό είναι το ελληνικό δράμα που συμπαρασύρει και το όμορφο νησί του Σαρωνικού: το παρελθόν –ηρωικό, ιστορικό ή μοναδικό– στοιβάζεται στα σκονισμένα ράφια της βιβλιοθήκης, αφού υποτίθεται ότι η φλέβα της πραγματικής ζωής χτυπάει αλλού. Και το ερώτημα μπορεί να επαναληφθεί επ’ αόριστον: Η Αίγινα είναι το νησί του Μόραλη, του αρχαίου Ναού της Αφαίας, του Σπυρίδωνα Τρικούπη, του Finlay και του Καζαντζάκη ή ένας τόπος όπου φυτρώνουν φιστικιές; Και πάλι η απάντηση θα ερχόταν εις βάρος της ιστορικής παρακαταθήκης. Αυτή η σύγχρονη απώλεια μνήμης είναι εμφανής και στη ρυμοτομία της πρωτεύουσας. Τα ατελείωτα καφενεία και μπαρ, με τις τέντες στην πρώτη σειρά του λιμανιού, είναι περισσότερο γνωστά και διαφημισμένα από τα πίσω πλακόστρωτα σοκάκια με τα νεοκλασικά κτίρια και τη βαριά ιστορία. Μόλις πατήσεις το πόδι σου στο λιμάνι του νησιού, δεν αντιλαμβάνεσαι ότι η Αίγινα υπήρξε αστικό κέντρο δύο αιώνες νωρίτερα. Δεν έχει να επιδείξει με την πρώτη ματιά κανόνια και πύργους ή βαριά αρχοντικά. Το νησί ξεδιπλώνεται σε παρατεταμένους οικισμούς με εξοχικά σε ένα ήρεμο ανάγλυφο. Χρειάζεσαι έμπειρο οδηγό για να παρασυρθείς στα πευκόφυτα δάση της, στα αρχαία ερείπια και στην κληρονομιά που της άφησε η Iστορία. Τότε ανακαλύπτεις ότι η ταπεινή Αίγινα –«μισή ώρα δρόμος!»– έχει 50 αιώνες πολιτισμό, ορατό ως σήμερα. Αλλά υπάρχει ένα παράδοξο στην Αίγινα. Το ιστορικό και διανοουμενίστικο παρελθόν της μοιάζει σαν βάρος που οι σύγχρονοι δεν θέλουν να τo σηκώσουν. Γιατί πώς να εξηγήσεις, για παράδειγμα, ότι οι Αθηναίοι αρχαιολόγοι κρατούν ερμητικά κλειστό το πετρόκτιστο και αριστουργηματικό Ορφανοτροφείο του Καποδίστρια; Πώς να εξηγήσεις ότι η μεσαιωνική Αίγινα, ψηλά στα βουνά του νησιού, στέκεται ερειπωμένη, σε εγκατάλειψη; Η Παλιαχώρα, γεμάτη βυζαντινές εκκλησίες και γκρεμισμένα σπίτια αλλοτινών εποχών, έχει παραδοθεί στον χρόνο. Ποτέ δεν εγκρίθηκαν τα απαραίτητα κονδύλια για να διασωθεί ένα πολύτιμο κομμάτι Ιστορίας και αρχιτεκτονικής στις επόμενες γενιές επισκεπτών και μελετητών. Η Αθήνα κλείνει τα μάτια στον μυστικό πλούτο της Αίγινας. Ασυγκίνητη για την ιστορική παρακαταθήκη αιώνων. Αδιάφορη ακόμη και για το γεγονός ότι το νησί δεν έχει πόσιμο νερό και βιολογικό καθαρισμό, δηλαδή δύο εργαλεία που του στερούν την αξιοπρέπεια. Ο ιστορικός Γιώργος Καλόφωνος αφηγείται γλαφυρά ότι από την εποχή ακόμη της αρχαίας Αθήνας η Αίγινα ήταν «σαν μια ενοχλητική τσίμπλα στο μάτι». Το κούρσεψαν, το φορολόγησαν, το καταλήστεψαν το νησί οι Ίωνες Αθηναίοι στην αρχαιότητα. Ωστόσο, εις πείσμα όλων, η Αίγινα συντηρεί ακόμη τον αστικό της πολιτισμό, με τα μέσα που διαθέτει. Δεν θέλει να είναι μια απλή παραλία για περαστικούς. Ούτε ο φτωχός συγγενής του Πειραιά, με το φθηνό ψαράκι. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνει Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής, ίσως για να θυμίσει ότι στους δρόμους της κυκλοφόρησαν κάποιοι από τους μεγαλύτερους Έλληνες. Διοργανώνει το φθινόπωρο 2016 το Έτος Μόραλη, για να τιμήσει τον άνθρωπο που ζωγράφισε τους αέρηδες του νησιού και έζησε με τους ανθρώπους του. Ακόμη και το Φεστιβάλ Φιστικιού, κάθε φθινόπωρο, εμπλουτίζεται με έργα νέων καλλιτεχνών και πρωτοπόρων της αγοράς. Ο δήμαρχος, μαζί με μια χούφτα ονειροπόλους εθελοντές, παλεύουν να δώσουν στην Αίγινα την αίγλη που δικαιούται. Έχει κάτι από το παράδειγμα της Βενετίας ο Σαρωνικός; Όταν βρίσκεσαι στη Βενετία, την πόλη των δόγηδων και του μυθικού πλούτου, ακριβώς απέναντι διακρίνεις ένα νησάκι με το όνομα Τζουντέκα. Εκεί πετούσαν οι βαθύπλουτοι και αλαζόνες Βενετοί τους Εβραίους (Jude), αλλά και άλλους, εφοδιάζοντας μόνο με τα στοιχειώδη. Η σύγκριση είναι τολμηρή, ίσως υπερβολική. Αλλά, όταν στέκεσαι στο λιμάνι της Αίγινας και διακρίνεις σχεδόν καθαρά τις απέναντι αθηναϊκές κατοικίες, σε πιάνει το παράπονο γι’ αυτή τη μητρόπολη –τόσο κοντά και τόσο μακριά!–, που αδιαφορεί για τα νησιά-στολίδια στα πόδια της. Παίρνεις το πλοίο για ένα γρήγορο μπάνιο, και αμέσως πίσω. Πρόσφατα ο Τσίπρας έκανε διάσημο ένα μεζεδοπωλείο στο νησί και ο Βαρουφάκης διαφήμισε την πισίνα του στο «Paris Match». * Η Σοφία Γιαννακά είναι δημοσιογράφος και σύμβουλος έκδοσης του «Iefimerida.gr».