Στον Πόρο πάντα επιστρέφεις

Το μυστικό του βρίσκεται στην ομορφιά της καθημερινότητάς του. Λιμάνι γαλήνιο, φιλόξενο, σου δίνει τη σιγουριά του αγκυροβολίου από τις φουρτούνες όλων των ειδών. Της Βούλας Μποζινέκη-Διδώνη Συνεπαρμένη την εποχή των αρχιτεκτονικών σπουδών μου από τα σπουδαία και μεγάλα παραδείγματα της αρχιτεκτονικής, όπως η μοναδική σε πλαστικότητα, ευφάνταστη αρχιτεκτονική της Σαντορίνης, λουσμένη στην αυγουστιάτικη αλμύρα, στο μελτέμι των Κυκλάδων, δεν έβαλα τη γνωριμία μου με τον τόπο και την αρχιτεκτονική του Πόρου στις πρώτες προτεραιότητες των τόπων που ήθελα να μελετήσω. Θεωρούσα τον Πόρο ως έναν τόπο οικείο και πολύ κοντινό, εύκολα αναγνώσιμο και προσεγγίσιμο. Αποζητώντας τις συγκινήσεις από έντονες εικόνες, ίσως απέφευγα την ήρεμη, γαλήνια ατμόσφαιρα της εικόνας του Πόρου. Είχα όμως την τύχη να γνωρίσω –τα τελευταία χρόνια– τις βαθύτερες, κρυμμένες αξίες του Πόρου, απαγκιάζοντας από τα μελτέμια του Αιγαίου. Ο Πόρος δεν είναι ένας τόπος που σου κόβει την ανάσα, προκαλώντας σου δέος. Η αρχιτεκτονική του δεν σε αφήνει έκπληκτο. Όμως, έχεις το γλυκό συναίσθημα της ισορροπίας, της απλότητας, μια κομψή λιτότητα σε σχέση τοπίου και αρχιτεκτονικής, με ταπεινότητα και απολύτως κατανοητό και δεδομένο περιεχόμενο. Όλα είναι γαλήνια και αρμονικά. Τον Πόρο τον ανακαλύπτεις όχι ως απλός επισκέπτης, αλλά ζώντας σ' αυτόν. Το μυστικό του βρίσκεται στην ομορφιά της καθημερινότητάς του. Λιμάνι γαλήνιο, φιλόξενο, σου δίνει τη σιγουριά του αγκυροβολίου από τις φουρτούνες όλων των ειδών. Νησί τόσο κοντά στη στεριά της Πελοποννήσου. Κομμάτι δικό της, που χώρισε με το κανάλι, το πέρασμα που χωρίζει αλλά και ενώνει τον Πόρο με τις ακτές της Τροιζηνίας. Σ' αυτό το μοναδικό κανάλι η κίνηση δεν σταματά ποτέ. Το πρωί τα ψαροκάικα φέρνουν την ψαριά τους, οι ψαράδες με τις κίτρινες νιτσιρέδες ξεψαρίζουν τα δίχτυα, ο κόσμος πηγαινοέρχεται, η αγορά ζωηρεύει. Στα καφενεία, κατά μήκος της παραλίας, η μυρωδιά του καφέ και η πρωινή δροσιά πρωταγωνιστούν. Βάρκες πηγαινοέρχονται συνεχώς απέναντι, στον Γαλατά. Τα πλοία πλέουν τόσο κοντά στην προκυμαία, που νομίζεις πως θα τα αγγίξεις καθώς περνούν. Τα πλοία της γραμμής, η υδροφόρα που μεταφέρει το νερό στην Ύδρα, τα ιστιοπλοϊκά, τα μεγάλα ταχύπλοα. Ο Χένρι Μίλερ γράφει: «... το βαπόρι στριμώχνεται σε ένα στενό πέρασμα, που δείχνει να μην έχει τέλος. Οι Ποριώτες, άντρες και γυναίκες, σκύβουν στα παράθυρα, ίσα πάνω από τα κεφάλια μας. Περνάς κάτω από τη μύτη τους». Αυτό το κανάλι είναι ένα από τα πιο αξιόλογα χαρακτηριστικά του νησιού, χαρίζοντάς του μια ομορφιά μοναδική. Το βράδυ αντιφέγγει τα φώτα του Πόρου και του Γαλατά, και χρωματίζεται μέχρι τον βυθό του. Ο Σεφέρης γράφει για τον Πόρο: «... έχει κάτι από τη Βενετία: κανάλι, επικοινωνία ανάμεσα στα σπίτια με βάρκες, χλιδή, νωχέλεια, αισθησιακός πειρασμός» (λεμονοδάσος κτλ.). Η καθημερινή ζωή περιβάλλεται από τη θάλασσα και τα πλεούμενά της. Ο ορίζοντας δεν είναι μακρινός. Απέναντι στέκουν τα μενεξεδένια βουνά της Πελοπονήσου. Τους κρυμμένους θησαυρούς του Πόρου τούς ανακαλύπτεις σιγά-σιγά. Περπατώντας έξω από την κόκκινη βίλα «Γαλήνη» (Μεταξάς, 1894), αισθάνεται το λογοτεχνικό άρωμα της ιστορίας αυτού του τόπου, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Είναι η ίδια η Ιουλία Δραγούμη που γράφει για το νησί: «Όσοι έρχονται να μείνουν σ' εσένα θα αφήνουν οπίσω τους κόπους και βάσανα, κι αυτοί ακόμα που παθαίνουν μεγάλες λύπες θα παρηγορούνται πιο εύκολα στην αγκαλιά σου». Εδώ ακούς τη φωνή του Σεφέρη να απαγγέλλει το ποίημά του «Κίχλη». Βλέπεις τον Marc Chagall να ζωγραφίζει τον Πόρο με το ρολόι του, μέσα σε μπλε και μοβ, και με ένα κίτρινο φεγγάρι ψηλά. Τον Μίλερ, τον Παλαμά, τον Ραγκαβή. Πιο κάτω, στο εκκλησάκι της Μίνας Διαμαντοπούλου, κρυμμένες οι αγιογραφίες του Σπύρου Βασιλείου, πάνω από το λιμανάκι της Αγάπης. Στην προκυμαία του Πόρου ξεδιπλώνονται τα νεοκλασικά του σπίτια. Άλλα μεγάλα αρχοντικά, αστικά, και άλλα –προς την Πούντα– μικρά, ταπεινά, έχοντας όμως ενσωματώσει τα βασικά χαρακτηριστικά του κλασικισμού, αλλά και τις παραδοσιακές αρχιτεκτονικές. Τα σπίτια σκαρφαλώνουν αμφιθεατρικά στον κόκκινο ηφαιστειακό λόφο της Σφαιρίας. Ένας λόφος από σπίτια. Ψηλά το ρολόι, καμπαναριό στον άυλο, ιερό ναό του Χρόνου. Οι στέγες των σπιτιών από ψηλά, μια θάλασσα σε χρώμα κεραμιδί. Η θάλασσά του θρηνεί ακόμα τα βυθισμένα σκαριά των ατμόπλοιων «Καρτερία» και «Ελλάς», τα οποία ανατίναξε αλόγιστα ο Μιαούλης στα θλιβερά γεγονότα του 1831, που ήταν το προοίμιο της δολοφονίας του Καποδίστρια. Στις απέναντι ακτές, εξάλλου, είναι η Τροιζηνία της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Ο Πόρος διδάσκει ομόνοια και σωφροσύνη, σε αντιπαράθεση με την καταστρεπτική «διχόνοια», που κρατάει ένα σκήπτρο η δολερή... Ο Πόρος πλέει με το άσπρο πανί της μνήμης, με τη μαΐστρα του, συνεχίζοντας την ιστορία του. Μας εμπνέει τη σιγουριά, την ηρεμία, τη γαλήνη του «οίκου», τον οποίο αγαπήσαμε και στον οποίο πάντα επιστρέφουμε, με την επιθυμία να τον βρίσκουμε αλώβητο στην πορεία του χρόνου. Βιογραφικό Η Βούλα Μποζινέκη-Διδώνη είναι αρχιτέκτων, διπλωματούχος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ (1968). Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, μελέτησε την αρχιτεκτονική της Σαντορίνης στο σύνολό της και επικεντρώθηκε στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική μελέτη της ΟΙΑΣ. Από το 1976 έως το 1992 εργάστηκε στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, ως υπεύθυνη για την προστασία και την αξιοποίηση της ΟΙΑΣ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Προστασία και Ανάδειξη Παραδοσιακών Οικισμών», με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη. Μέχρι σήμερα συνεχίζει να δραστηριοποιείται, κυρίως στην αναστήλωση κτιρίων. Ως μέλος του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών, σύμβουλος της UNESCO), του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας, αλλά και άλλων επιτροπών, εργάζεται για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Έχει δημοσιεύσει σχετικά βιβλία για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και πολλά άρθρα σε αντίστοιχες εκδόσεις. Έχει βραβευθεί για τις μελέτες της στην ΟΙΑ με δύο διεθνή βραβεία.