Ερμιόνη: Η ελιά, φορέας ζωής…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον μήνα της συγκομιδής στους ελαιώνες της Ερμιόνης.
Οκτώβρης μήνας, αρχή της συγκομιδής του ελαιοκάρπου, με τα χιλιάδες στρέμματα ξερικές και ποτιστικές ελιές. Το λάδι μας, ο πράσινος χρυσός, που ο Όμηρος το ονόμαζε «υγρό χρυσάφι», δεν είναι μόνο ένα απαραίτητο και χρήσιμο τρόφιμο, αλλά είναι και φάρμακο.
Η ελιά και το λάδι, ελιξίριο της καλής υγείας και της ευζωίας, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Ελλήνων και βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής.
Οι αγρότες μας στις επάλξεις, τα ελαιοτριβεία, τα δίκτυα εμπορίας. Λιόπανα, τσουβάλια, χτένια, σκάλες, σύγχρονα μηχανήματα.
Γεμίζουν οι ελαιώνες με την ανθρώπινη παρουσία, και στον τόπο μας υπάρχουν πολλοί, καθώς θεωρείται και η πατρίδα του καλού ελαιόλαδου.
Πράσινες, μαύρες, μελιτζανιές ελιές μαζεύονται στα σακιά. Παλαιότερα δεν έμενε κάτω από το δέντρο τίποτα, οι χαμάδες μαζεύονταν σε μικρά καλάθια «κοκολόι», κυρίως από τις γυναίκες, κι απ’ το παλιόλαδο με την προσθήκη της ποτάσας γινόταν το σαπούνι για τη σπιτική λάτρα.
Στην Επαρχία μας υπάρχουν πολλοί ελαιώνες, επομένως και αρκετά ελαιοτριβεία για το στύψιμο της ελιάς και την παραγωγή λαδιού με σύνθλιψη και έκθλιψη. Μηχανήματα σύγχρονα πλέον, πελώριοι ογκόλιθοι, που λιώνουν τις ελιές, τις κάνουν πολτό.
«Βάλε ελιά για το παιδί σου και συκιά για τη ζωή σου» λέει η λαϊκή παροιμία, μιας και χρειάζεται να περάσουν χρόνια για να δρέψεις τον καρπό. Και η λαϊκή σοφία συνεχίζει: «Αμπέλι από τον κόπο σου κι ελιά από τον πάππο σου», «Μήτε ελιά χωρίς ξεράδι μήτε άνθρωπος χωρίς ψεγάδι».
Στις πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού κάηκαν λιόδεντρα που από τους καρπούς τους αναστήθηκαν οικογένειες και που με το κάψιμό τους χάθηκαν, εκτός από το βιος των ανθρώπων, και οι οικογενειακές μνήμες τους.
Πώς να μην πενθήσεις λοιπόν και πώς να μην είσαι με τη γεύση της στάχτης στο στόμα από τη βουλιμική εκείνη πυρκαγιά που καταβρόχθισε εκατομμύρια στρέμματα. Αιωνόβια δέντρα που κάηκαν, λιόδεντρα αιώνων που δεν ξαναγεννιούνται και που μαζί με τον κορμό τους χάθηκαν και αιώνες πολιτισμού, κοινωνικής και αγροτικής ζωής του ανθρώπου.
Η συγκομιδή θα διαρκέσει δύο με τρεις μήνες. Η τιμή της ελιάς και του ελαιόλαδου εξαρτάται από την ποιότητα του συλλεγέντος καρπού, ενώ η παραγωγή της επόμενης χρονιάς εξαρτάται και από τη μεταχείριση του ελαιόδεντρου κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Το καλό και σωστό κλάδεμα, το κάψιμο των υπολειμμάτων κ.λπ.
Οι αγρότες μας είναι γεγονός ότι δεν προστατεύονται από κερδοσκοπικές πρακτικές. Δεν πληρώνεται ο κόπος του αγρότη! Τα χέρια, τα πόδια πονούν.
Το ευλογημένο λαδάκι, θησαυρός πραγματικός, φάρμακο θα βγει στο λιτρίβι. Προσωπικές θύμησες από το λιτρίβι του Γιάννη Γκάτσου, που δούλευε ο πατέρας μου τις φουρτουνιασμένες ημέρες? το καψάλισμα του ψωμιού και επάνω του το φρέσκο αγουρόλαδο και η ζάχαρη. Όλη η γειτονιά μοσχοβολούσε. Μ’ εκείνο θα ανάψουν το καντήλι και το τάξιμο στον Άγιο, μ’ εκείνο θα γευτούν τις χρυσοκόκκινες τηγανίτες με το μέλι. Και η δουλειά δεν τελειώνει, έρχεται το κάψιμο των κλαριών, μια άχαρη δουλειά, να υψώνεται παντού ο γκρίζος καπνός. Με το χειροπρίονο θα ομορφοκλαδευτούν τα δέντρα και τα κομμένα χοντρόξυλα θα καούν στο τζάκι, προκειμένου να ζεστάνουν σώμα και ψυχή.
Στα μέσα της ημέρας θα ακουμπήσουν στον κορμό για στήριγμα, ξαπόσταμα και στρώσιμο του υπαίθριου τραπεζιού.
Όλα απλά, όλα συγκινητικά!
