Οι Αιγινήτες σφουγγαράδες στο Τάρπον Σπρινγκς

Ένα ταξίδι στη Φλόριντα και στη συμβολή των Αιγινητών στην ανάπτυξη της σπογγαλιείας από την επίκουρη καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας του ΕΚΠΑ Βασιλική Χρυσανθοπούλου. Της Νέλλης Πετροπούλου Στην ελληνική κοινότητα του Τάρπον Σπρινγκς στη Φλόριντα, την πόλη των σφουγγαράδων των ΗΠΑ, μας ταξίδεψε με την ομιλία της η κ. Βασιλική Χρυσανθοπούλου στο Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας το Σάββατο 24 Μαρτίου. Ένα ταξίδι στο χθες και στη συμβολή των Αιγινητών στη δημιουργία αυτής της κοινότητας και της κληρονομιάς της, που αποτελείται στην πλειοψηφία της από Δωδεκανήσιους. Ερευνήτρια πολλά χρόνια στο Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, βρέθηκε στο Τάρπον Σπρινγκς για τρεις μήνες, όπου μελέτησε τη διασπορά, και κυρίως τον πολιτισμό της και τη διάδοσή του. Στις αρχές του 19ου αιώνα Έλληνες της διασποράς μετέτρεψαν το μικρό χωριό της Αμερικής σε κέντρο εμπορίας και αλίευσης σφουγγαριών. [caption id="attachment_46942" align="alignnone" width="628"] Άνδρες επιθεωρούν σφουγγάρια προς πλειστηριασμό στο Sponge Exchange, τον Ιούλιο του 1937 (πηγή: Τ. Βucuvalas, Images of America: Greeks in Tarpon Springs).[/caption] Το 1905 ο Σπύρος Βουτέρης από την Αίγινα συναντήθηκε στη Νέα Υόρκη με την οικογένεια του Ιωάννη Κόκορη, που ασχολούνταν με τα σφουγγάρια. Ο Κόκορης ενημέρωσε τον Βουτέρη για τον πλούτο σφουγγαριών στον κόλπο του Μεξικού και ο Βουτέρης για την αλίευσή τους με σκάφανδρο, και όχι με άγκιστρο από τη βάρκα, όπως γινόταν στην περιοχή. Συνεργάστηκαν για να φέρουν σφουγγαράδες και εξοπλισμό από την Ελλάδα, και το πρώτο πλήρωμα ήταν Αιγινήτες. Ανάμεσά τους: ο καπετάνιος Παύλος Μουτσάτσος, οι δύτες Δημοσθένης Καβάσιλας και Στέλιος Μπέσης, οι μούτσοι Ελευθέριος Μουτσάτσος και Μιλτιάδης Στάθης. [caption id="attachment_46944" align="alignnone" width="628"] Ο Τάσος Καρυστινός, ένας από τους τελευταίους σφουγγαράδες του Τάρπον Σπρινγκς που ασκεί ακόμη το επάγγελμα, έξω από το πλοίο του. (φωτ. αρχείο Β. Χρυσανθοπούλου).[/caption] Όταν έφτασαν, αγόρασαν καΐκι, που το ονόμασαν «Ελπίς», και ξεκίνησαν στις 18 Ιουνίου 1905. Ήταν οι πρώτοι που έβγαλαν σφουγγάρια με σκάφανδρο. Η ενέργεια αυτή μαθεύτηκε όταν γράφτηκε στην εφημερίδα της ομογένειας, «Θερμοπύλαι». Το επόμενο έτος, το 1906, ξεκίνησαν 500 άτομα από τον Σαρωνικό (Αίγινα, Σπέτσες, Ύδρα) και τα Δωδεκάνησα (Κάλυμνο, Σύμη, Χάλκη). Ιδρύοντας έναν σπογγαλιευτικό στόλο, ανέπτυξαν ραγδαία την οικονομία του Τάρπον Σπρινγκς. [caption id="attachment_46943" align="alignnone" width="628"] Άγαλμα σφουγγαρά με σκάφανδρο στην προβλήτα όπου αράζουν τα σφουγγαράδικα πλοία, στο Sponge Docks. (φωτ. αρχείο Β. Χρυσανθοπούλου)[/caption] Από την Αίγινα, όπου είχε εργαστήριο σκαφάνδρων, ξεκίνησε το 1911 και ο Αντώνιος Αυγερινός, με καταγωγή από τη Σύμη. Πήγε για λίγο μαζί με την κόρη του, αλλά έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1930, προσφέροντας πολλές υπηρεσίες στον τομέα του. Ο Μιχάλης Εμμανουήλ, που είχε δουλέψει σε εταιρεία σφουγγαριών στην Αίγινα, πήγε το 1906 στη Φλώριντα και έφτιαξε εκεί τη δική του επιχείρηση, την οποία μετά τον θάνατό του ανέλαβε ο γιος του Γεώργιος. Το 1908 χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με πρωτεργάτη τον Νικόλαο Πέππα, και το 1909 ιδρύθηκε η Αδελφότης των Αιγινητών «Η Αίγινα». Πολλοί Αιγινήτες του Τάρπον Σπρινγκς έστειλαν χρήματα για την αποπεράτωση του Νοσοκομείου της Αίγινας «Άγιος Διονύσιος», αλλά και για άπορους Αιγινήτες. Σήμερα, αν και η βιομηχανία του σπόγγου παραμένει ενεργή στο Τάρπον Σπρινγκς, με 4-5 σπογγαλιευτικά, η οικονομία του βασίζεται στον τουρισμό, διατηρώντας τα ελληνικά ήθη και έθιμα, και με χαρακτηριστικό στοιχείο του πολιτισμού τους το σπογγαλιευτικό παρελθόν. Από φωτογραφία έκθεσης σφουγγαριών το 1924, βλέπουμε ότι, ενώ ανθούσε η σπογγαλιεία, συγχρόνως φρόντιζαν για την πολιτιστική και τουριστική αειφορία. Ο εορτασμός των Θεοφανείων και η 25η Μαρτίου εορτάζονται εκεί με μεγαλοπρέπεια. Στις 6 Ιανουαρίου ο αγιασμός των υδάτων και των καϊκιών ήταν –και είναι– η πιο σημαντική εορτή για την τρίτη πια γενιά Ελλήνων. Κανένα καΐκι δεν ξεκινούσε αν δεν είχε αγιαστεί των Θεοφανείων, ενώ από το 1976 έως σήμερα ο εορτασμός προσελκύει πλήθος Ελληνοαμερικανών από όλη την Αμερική. Όπως τόνισε στην ομιλία της η κ. Βασιλική Χρυσανθοπούλου, η παράδοση είναι ζωντανή, δεν κληρονομείται, μαθαίνεται, επαναδειοδοτείται από την εκάστοτε πραγματικότητα.