Από το Πέραμα στα φιλικά νερά του Σαρωνικού

Κόντρα στη μόδα των πλαστικών, ένα ναυπηγείο στο Πέραμα επιμένει να επισκευάζει ξύλινα παραδοσιακά σκάφη. Το SM βρέθηκε στην καθέλκυση του «ΕΝΑ», ζώντας για λίγο στον κόσμο των ονειροπόλων της θάλασσας. Της Έτας Βασιλείου Καλοτάξιδο!» Η θάλασσα υποδέχεται με έναν χαρούμενο παφλασμό το φρεσκοβαμμένο σκαρί. Πρόσωπα γελαστά, μάτια δακρυσμένα, χειροκροτήματα… Το «ΕΝΑ», έτοιμο για τα μεγάλα ταξίδια του, πέφτει στο νερό από το μοναδικό ναυπηγείο ξύλινων σκαφών που απέμεινε στην περίφημη –και πολυτραγουδισμένη– ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος. Σε πείσμα των νέων ηθών, που προωθούν την καταστροφή των παραδοσιακών καϊκιών και την αντικατάστασή τους από πλαστικά, τρεις γενιές καραβομαραγκών, επί σαράντα χρόνια, αντιστέκονται σθεναρά από αγάπη και μόνο για τη θάλασσα και την ελληνική ιστορία. Το «ΕΝΑ» είναι ένα παραδοσιακό πανάδικο τρεχαντήρι 15,5 μέτρων, που εκσυγχρονίστηκε με πολύ μεράκι και σεβασμό στην ελληνική νησιώτικη παράδοση, σε συνδυασμό με την οικολογική αξιοποίηση εφαρμογών υψηλής τεχνολογίας. Πρώτο του ταξίδι έμελλε να είναι στην καταγάλανη θάλασσα του Αργοσαρωνικού, με προορισμό τις Σπέτσες, για τη συμμετοχή του στον Διεθνή Αγώνα Κλασικών Σκαφών και Παραδοσιακών Καϊκιών (Spetses Classic Yacht Race 2012), την παγκόσμια αυτή συναρπαστική θαλασσινή διοργάνωση που πραγματοποιείται από τις 21 έως τις 24 Ιουνίου. Το τιμόνι του κρατούν σφιχτά δύο νέοι, ο Λυκούργος Ορνεράκης και η Εύη Καρατζά, υλοποιώντας έτσι τα όνειρά τους, γεμάτα από αγάπη για τις ελληνικές θάλασσες και τις χαρές τους. Μαζί τους στο ταξίδι ο ναυπηγός Θοδωρής Τσίκης, ιδιοκτήτης του μοναδικού αυτού ναυπηγείου στο Πέραμα, δημιούργημα μεγάλης γενιάς καραβομαραγκών, που μεγάλωσε και σπούδασε δουλεύοντας από παιδί στα χνάρια του παππού του και του πατέρα του. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές τους στην Ιταλία –στο βιομηχανικό σχέδιο ο Λυκούργος Ορνεράκης και στην αρχιτεκτονική η Εύη Καρατζά–, αφού εργάστηκαν για ένα διάστημα εκεί, αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τις γνώσεις τους σε αυτό που είχαν πάντα στο μυαλό και στην καρδιά τους, την πλανεύτρα θαλασσινή πατρίδα τους. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Θοδωρής Τσίκης, ο οποίος, περπατώντας από παιδί πάνω στα «βάζα», τους ξύλινους δοκούς (ολκούς) που υπάρχουν ακόμη μόνο στο ναυπηγείο του για την ανέλκυση και την καθέλκυση των ξύλινων σκαφών, έφτασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Με το πτυχίο του ναυπηγού μηχανολόγου-μηχανικού πλέον, συνδυάζοντας τις υψηλές γνώσεις της επιστήμης με την ανεκτίμητη πολύχρονη εμπειρία του, ανέδειξε το ναυπηγείο του παππού του –και στη συνέχεια του πατέρα του– σε μια ξεχωριστή μονάδα επισκευής ξύλινων σκαφών. Από τη γαλλική Ριβιέρα στην ελληνική! «Η συμμετοχή μας στον αγώνα» λέει στο SM ο Λυκούργος Ορνεράκης «μας δίνει την ευκαιρία να παρουσιάσουμε το σκάφος μας και να δούμε από άποψη αγωνιστική τις επιδόσεις του. Αυτά τα γεγονότα, όπως ο Διεθνής Αγώνας στις Σπέτσες, βοηθούν στην ανάδειξη της ελληνικής ναυπηγικής κουλτούρας». Το τρεχαντήρι είναι ένα, αμιγώς, ελληνικό σχέδιο με πολύ παλιές ρίζες. Είναι ένα πανάδικο τρεχαντήρι, παραδοσιακό σκάφος, που ναυπηγήθηκε το 1961 στο ναυπηγείο του Ψαρρού στο Πέραμα, για λογαριασμό Γάλλων, οι οποίοι το χρησιμοποίησαν για τουριστική εκμετάλλευση στη γαλλική Ριβιέρα. «Εμείς το πήραμε το 2008, ανακατασκευάστηκε κι έγιναν κάποιες αλλαγές εσωτερικά, με πιο εργονομική διαρρύθμιση. Πρόκειται για ένα ιστιοπλοϊκού χαρακτήρα σκάφος, που έχει ωστόσο και μηχανή. Η διαβίωση σε αυτό είναι πιο άνετη σε σχέση με ένα ιστιοπλοϊκό, και μπορείς να περιηγηθείς στην "κουβέρτα"-κατάστρωμα. Έχουν εφαρμοστεί σύγχρονες πρακτικές, ώστε να είναι αντάξιο και ανταγωνίσιμο, διατηρώντας ένα προφίλ οικολογικό, τόσο από το υλικό του, το ξύλο, όσο και με τη χρήση του πανιού. Προσφέρει φυσική αίσθηση και απόλαυση της θάλασσας. Είναι με δυο λόγια ένα σκάφος "στα νερά του"» εξηγεί ο Λυκούργος. Ένα μέρος του «ΕΝΑ» ανακατασκευάστηκε στο ναυπηγείο του Ψαρρού, ενώ το εσωτερικό του, το «πανωκάραβο», στο ναυπηγείο του Λέκκα, στην Κοιλάδα της Αργολίδας. Στο ναυπηγείο του Τσίκη έγιναν βελτιώσεις και τα τελικά φινιρίσματα. «Το όραμά μας έχει δύο σκέλη» λένε η Εύη Καρατζά και ο Λυκούργος Ορνεράκης, ξεδιπλώνοντας πάνω στην «κουβέρτα» του πανέμορφου «ΕΝΑ» τα όνειρά τους. «Να αρχίσουμε να προάγουμε την κατασκευή ξύλινων σκαφών, την ξυλοναυπηγική στην Ελλάδα, συνδυάζοντας την παράδοση με το σύγχρονο ντιζάιν. Κι όλα αυτά μέσω της τουριστικής αξιοποίησης. Η τουριστική ζήτηση είναι καταλυτική για την ξυλοναυπηγική. Είναι ένας ξεχωριστός τουρισμός. Με δεδομένο ότι αυτά τα σκάφη είναι παραδοσιακά και παράγωγα πείρας και εξειδίκευσης χρόνων στην κατασκευή. Η χώρα μας έχει πολύ γερά θεμέλια σε αυτή την τέχνη. Το σκάφος μας είναι η βάση, το μέσο και η έμπνευσή μας!» Καταδύσεις σε «φιλικά νερά» Για του λόγου το αληθές, οι δύο νέοι διοργανώνουν θεματικές εκδρομές για καταδύσεις στους υπέροχους βυθούς των θαλασσών μας, πολιτιστικά προγράμματα με προσεγγίσεις σε ιστορικούς χώρους, εκθέσεις και δημιουργικά εργαστηρία, καθώς και γαστρονομικές εκδηλώσεις, με αφετηρία την τεράστια ποικιλία τοπικών παραδοσιακών γεύσεων των νησιών μας. Εστιάζοντας στον τομέα των καταδύσεων, ο Λυκούργος και η Εύη, με τον συνεργάτη τους Νίκο Βαρδάκα, ειδικό εκπαιδευτή καταδύσεων, πήραν μέρος τον περασμένο Ιανουάριο στη μεγαλύτερη παγκοσμίως έκθεση σκαφών και θαλάσσιου τουρισμού στο Ντίσεντολφ της Γερμανίας, όπου η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε για πρώτη φορά! Πρόβαλαν μάλιστα σε ειδικό περίπτερο τον καταδυτικό τουρισμό με σκάφος, με αιχμή τα «φιλικά νερά» της χώρας μας. «Η Ελλάδα μπορεί να γίνει από τη φύση της ιδανικό μέρος καταδύσεων» επεσήμανε ο Λυκούργος Ορνεράκης, επικαλούμενος σχετική αναγνώριση και από άλλους ξένους ειδικούς, που συνάντησε στην έκθεση, οι οποίοι χαρακτήρισαν τη χώρα μας μελλοντικό τόπο κατάδυσης –«play ground»– της Ευρώπης. «Το δυνατό χαρτί σε σχέση με άλλους προορισμούς» προσθέτει ο Λυκούργος «είναι τα φιλικά νερά μας και το γεγονός ότι η κατάδυση στη χώρα μας είναι μια εμπειρία 360 μοιρών. Υπάρχουν συγκεκριμένοι προορισμοί, ναυάγια, φαράγγια κι άλλα πολύ ενδιαφέροντα θέματα, που συναρπάζουν τον δύτη. Κι όμως, στο εξωτερικό νόμιζαν πως οι καταδύσεις στην Ελλάδα απαγορεύονται. Κανείς δεν τους ενημέρωσε ότι άρθηκε πρόσφατα η απαγόρευση και ότι μπορούν πλέον να γίνονται καταδύσεις προς εξερεύνηση, φυσικά ελεγχόμενες». Σεμινάρια ξυλοναυπηγικής στο Πέραμα Τα σχέδια ωστόσο δεν σταματούν εδώ. Οι τρεις νέοι επιστήμονες- καλλιτέχνες οργανώνουν στον χώρο του ναυπηγείου του Θοδωρή Τσίκη –σε συνεργασία με τη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών Ορνεράκη, δημιούργημα του πατέρα του Λυκούργου, περίφημου σκιτσογράφου και πολύτιμου συνεργάτη του SM Σπύρου Ορνεράκη– εργαστηριακά σεμινάρια ξυλοναυπηγικής για την εξέλιξη της τέχνης, σε συνδυασμό με τη νέα τεχνολογία και το νέο ντιζάιν. «Στόχος μας είναι» τονίζουν ο Λυκούργος, η Εύη και ο Θοδωρής «να συμβάλουμε στην εξέλιξη της ξυλοναυπηγικής, στη γνωστοποίηση της εξειδίκευσης και της αξιοπιστίας, στην προώθηση και προβολή της, και φυσικά στην επαγγελματική αποκατάσταση των νέων προς αυτή την κατεύθυνση». Ως πλέον ειδικός, ο Θοδωρής Τσίκης συμπληρώνει: «Διακρίνεται μια τάση προς το ξύλινο σκάφος, λόγω της μοναδικότητάς του και της έντεχνης εργασίας. Κατά κανόνα, είναι ιστιοφόρα, οικολογικά, με φιλικό υλικό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Και ενδιαφέρον υπάρχει, και υποδομή, και δυναμικό που μπορεί να παράγει. Το Πέραμα έχει τεράστια γνώση και εμπειρία στην κατασκευή σκαφών αναψυχής όλων των μεγεθών και τύπων, κι έχει εμπλουτιστεί και από διεθνείς εικόνες. Υπάρχει η τέχνη, χρειάζεται ωστόσο συντονισμός, προβολή και επικοινωνία. Προσωπικά, κράτησα ζωντανό τον χώρο και την τέχνη, γιατί υπάρχει ζήτηση. Τα ναυπηγεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι του χώρου, και το Πέραμα αναπτύχθηκε γύρω από αυτά. Παλιά ήταν χώρος κοινωνικής συνεύρεσης. Τώρα εδώ συναντιούνται γενιές, και το ζητούμενο πιστεύω ότι είναι αυτό που έλεγε ο πατέρας μου: "Το αρμονικό είναι το όμορφο, το λειτουργικό και το ανθεκτικό. Σε αρμονία με τον τόπο"». Καταστροφή Δέκα χιλιάδες ξύλινα παραδοσιακά σκάφη έχουν καταστραφεί με απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την οποία επιδοτείται η καταστροφή των αλιευτικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της υπεραλιείας των θαλασσών. Θεωρήθηκε και το σκάφος αλιευτικό εργαλείο, κι έτσι καταστρέφεται και αυτό. Ωστόσο, κάποια από αυτά, όπως επισημαίνει ο ναυπηγός Θοδωρής Τσίκης, είναι μοναδικά ως προς τον τύπο και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους. «Δεν μπαίνουμε καν στον κόπο να τα αποτυπώσουμε πριν τα καταστρέψουμε. Κατά τη γνώμη μου, δεν στέκει αυτό ούτε πολιτιστικά ούτε οικονομικά. Πρόκειται για μεγάλη καταστροφή, χωρίς σεβασμό στο υλικό, στην πρώτη ύλη. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άλλη χρήση, όπως αναψυχής, τουριστική. Κι όλα αυτά έγιναν τελικά για έναν σκοπό. Να αποσυρθούν τα ξύλινα και να πουλήσουν οι άλλοι Ευρωπαίοι τα δικά τους σκάφη, τα πλαστικά».