Άνοιξε ο φάκελος της πράσινης ναυτιλίας: Από Μητσοτάκη – Πλακιωτάκη – Βενιάμη

του Μηνά Τσαμόπουλου

Άνοιξε στην Ελλάδα ο φάκελος της πράσινης ναυτιλίας. Ειδικά με την τοποθέτηση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος έστειλε επιστολή στην ΕΕ και πρότεινε τη δημιουργία ενός Ερευνητικού Κέντρου Εναλλακτικών Ναυτιλιακών Καυσίμων και Τεχνολογιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μάλιστα, σε τοποθέτηση του στο πλαίσιο της 26η Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών στη Γλασκόβη COP26 επικεντρώθηκε σε θέματα ενέργειας και ναυτιλιακής πολιτικής.

“Το 90% του παγκόσμιου εμπορίου γίνεται μέσω πλοίων. Η ναυτιλία ευθύνεται για το 3% των παγκόσμιων εκπομπών. Δεν είναι κάτι ασήμαντο, αλλά δεν είναι κάτι τεράστιο. Θα πρέπει να αναλάβουμε το μερίδιο που μας αναλογεί. Η ναυτιλία θα πρέπει να αναλάβει το μερίδιό της. Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ποια θα είναι η τεχνολογία που θα δώσει λύση στο πρόβλημα. Για τον λόγο αυτόν, χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα και ανάπτυξη (R&D). Θα πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στις λύσεις που αναπτύσσονται αυτήν τη στιγμή” επεσήμανε: “Για τον λόγο αυτόν δημιουργούμε, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα ινστιτούτο ερευνών για να διερευνήσουμε το μέλλον της βιώσιμης ναυτιλίας. Γιατί ειλικρινά προς το παρόν δεν έχουμε την απάντηση”.

Η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών επικρότησε την πρωτοβουλία του Έλληνα πρωθυπουργού.

“Με τη ναυτιλιακή της τεχνογνωσία, τη μακροχρόνια εμπειρία και επιστημονική κατάρτιση, η Ελλάδα, ως πρώτη ναυτιλιακή χώρα παγκοσμίως, μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά σε αυτόν το σκοπό. Προσδοκούμε τη συνεργασία με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για την προώθηση της ελληνικής πρωτοβουλίας, προκειμένου να υποστηριχθεί η μεγάλη προσπάθεια που απαιτείται για να υπάρξουν πραγματικά περιβαλλοντικά οφέλη παράλληλα με μία βιώσιμη ευρωπαϊκή ναυτιλία”, δήλωσε ο Πρόεδρος της ΕΕΕ, Θεόδωρος Βενιάμης και προσέθεσε:

Η ΕΕΕ έχει επισημάνει εξ αρχής την έλλειψη ευρέως διαθέσιμης τεχνολογίας που να μπορεί να προσφέρει ουσιαστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Greenhouse Gas – GHG) από τα πλοία. Χωρίς νέα ναυτιλιακά καύσιμα και συναφείς τεχνολογίες, διαθέσιμα παγκοσμίως, η απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα δε θα μπορέσει να επιτευχθεί εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Επιπλέον, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επέκταση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS) στη διεθνή ναυτιλία είναι απολύτως αναγκαίο να ευθυγραμμιστεί με την αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”, που συνεπάγεται συμμόρφωση του commercial operator με τις προβλεπόμενες απαιτήσεις. Η αρχή αυτή αναγνωρίζεται στο πλαίσιο της εν λόγω πρότασης του Έλληνα Πρωθυπουργού προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

“Εκτιμούμε την αναγνώριση του αναντικατάστατου ρόλου των θαλάσσιων μεταφορών για την ΕΕ και τον πλανήτη γενικότερα και την αναγνώριση της ευθύνης των εμπλεκομένων μερών εκτός ναυτιλιακού κλάδου, όπως παραγωγών και προμηθευτών καυσίμων, ναυλωτών, ναυπηγείων και κατασκευαστών ναυτιλιακών μηχανών, να παρέχουν στη ναυτιλιακή βιομηχανία τα κατάλληλα μέσα για απανθρακοποίηση. Χωρίς την καταλυτική συμβολή τους, ο τομέας της ναυτιλίας θα παραμείνει δέσμιος του άνθρακα και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του θα απειληθεί σοβαρά”, συνέχισε ο Θεόδωρος Βενιάμης και προσέθεσε:

“Οι Έλληνες εφοπλιστές δεσμεύονται να συνδράμουν στην απεξάρτηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας, το ταχύτερο δυνατόν, από τον άνθρακα συνεισφέροντας τα μέγιστα προς αυτήν την κατεύθυνση.”

Οι μορφές ενέργειας

Το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε αλλάζει δραματικά. Όσο περνάει ο καιρός αναβαθμίζεται ο περιβαλλοντικός κίνδυνος. Πλέον δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για κλιματική αλλαγή, αλλά για κλιματική κρίση, οι επιπτώσεις της οποίας είναι ορατές από όλους μας και απαιτούν την άμεση ανάληψη σωστά σχεδιασμένων, συντονισμένων και υλοποιήσιμων επενδυτικών πρωτοβουλιών σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας μας.

Η παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα, εξετάζει τις τεχνολογικές δυνατότητες προσαρμογής των πλοίων στις νέες απαιτήσεις για μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, σε πρώτη φάση, για να ακολουθήσει η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας.

α) Το LNG, το οποίο ταιριάζει μόνο σε μεγάλα πλοία και απαιτεί σοβαρές και ακριβές επενδύσεις υποδομής στα λιμάνια.

β) Το υδρογόνο, το οποίο βρίσκεται στο προσκήνιο έντονα αυτόν τον καιρό. Όμως ως λύση βρίσκεται ακόμη μακριά από την πρακτική εφαρμογή/υλοποιησή της.

γ) Η ηλεκτροκίνηση θεωρείται μια καλή και κυρίως εφικτή/υλοποιήσιμη εναλλακτική λύση για μικρού-μεσαίου μεγέθους σκάφη κατασκευασμένα από αλουμίνιο, που θα δρομολογούνται σε μικρές έως μεσαίες αποστάσεις.

Γιάννης Πλακιωτάκης

Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα αποκτά δημόσια πολιτική στον τομέα της θαλάσσιας συγκοινωνίας και μεταφορών στην πράξη. Πολιτική «πράσινης» μετάβασης, για την ανανέωση του στόλου της ακτοπλοΐας που επείγει και τη μείωση του αποτυπώματος και των εκπομπών ρύπων.

Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής παρεμβαίνει – ίσως για πρώτη φορά – στοχεύοντας αφενός στην καλύτερη ποιότητα μετακίνησης με πλοία και αφετέρου στην αδιάκοπη διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και μεταξύ τους.

Σύμφωνα με σχετικές μελέτες του ΝΕΕ και του ΣΕΕΝ, άνω του 40% του στόλου της ακτοπλοΐας αποτελείται από πλοία μεγάλης ηλικίας. Απαιτείται, συνεπώς, η έγκαιρη ανανέωση τους, για την διασφάλιση της απρόσκοπτης συγκοινωνίας των νησιών και της κοινωνικής συνοχής. Η ανανέωση του στόλου, εκτιμάται ότι απαιτεί ύψος επενδύσεων σε νέες ναυπηγήσεις ή μετατροπές υφιστάμενων, της τάξεως των 3-4 δισ. ευρώ. Ο Γιάννης Πλακιωτάκης έχει απευθυνθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης για να προσδιορίσει το ακριβές ύψος χρηματοδότησης που απαιτείται για την αντικατάσταση του ακτοπλοϊκού στόλου.

Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, στο πλαίσιο σχετικής συστηματικής συνεργασίας με το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδας (ΝΕΕ), αλλά και τους θεσμικούς εταίρους όπως ο Σύνδεσμος Εταιριών Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) και η Ένωση Πορθμείων, έχει θέσει υψηλά στην ατζέντα τις απαραίτητες ενέργειες από πλευράς κράτους και αγοράς προκειμένου να διασφαλιστεί έγκαιρα το θεσμικό και προγραμματικό χρηματοδοτικό πλαίσιο για τις αναγκαίες επενδύσεις προς την κατεύθυνσης της ανανέωσης του στόλου και της προώθησης των πράσινων επενδύσεων στις μεταφορές.

Το ΥΝΑ έχει αναλάβει συγκεκριμένες άμεσες πρωτοβουλίες προκειμένου να δρομολογηθούν 3 δομικές ή και «συστημικές» προτεραιότητες: α) το «πρασίνισμα» του στόλου της ακτοπλοΐας, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας για μείωση του αποτυπώματος και των εκπομπών ρύπων, β) η αναβάθμιση της διασυνδεσιμότητας και προσπελασιμότητας στις θαλάσσιες ενδομεταφορές (επιβατικές και εμπορευματικές) και γ) η εμπέδωση και εξασφάλιση της εδαφικής συνοχής υπο το πρίσμα της νησιωτικότητας, συμβάλλοντας στη διατήρηση ενός συνεκτικού νησιωτικού χώρου με παροχές για κατοίκους και επιχειρήσεις.

Η τριπλή αυτή στόχευση του Υπουργείου αποτυπώθηκε τόσο ως διακριτός στόχος στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών, αλλά κυρίως αποτέλεσε τη βάση μιας επιτυχημένης διαπραγμάτευσης με την ΕΕ στο πλαίσιο του σχεδιασμού του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, όπου για πρώτη φορά η ΕΕ – επι της αρχής – έκανε αποδεκτή τη συμπερίληψη και ανάδειξη – για τις θαλάσσιες μεταφορές – ως βασική προτεραιότητα την αναδιάρθρωση του συστήματος μεταφορών προς τα νησιά με έμφαση στη διασύνδεση μεταξύ τους και με την ηπειρωτική χώρα θέτοντας σε λειτουργία ένα δίκτυο θαλάσσιων συγκοινωνιών δημόσιας υπηρεσίας με σκοπό την εξασφάλιση σταθερών, διαρκών και αξιόπιστων συνδέσεων για τις άγονες γραμμές σε συνδυασμό με το σύνολο των νησιωτικών περιοχών.

Με δεδομένα τα ανωτέρω είναι αυτονόητο ό,τι καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η εξεύρεση χρηματοδότησης ή η παροχή εγγυήσεων στην αγορά προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες που δημιουργούνται, προκειμένου να διασφαλιστούν τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα επιτρέψουν να προχωρήσουμε με σταθερά βήματα στην υλοποίηση του ως άνω στόχου.

Μέχρι σήμερα το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει δρομολογήσει την αξιολόγηση και τον ανασχεδιασμό του ακτοπλοϊκού δικτύου δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας, σε συνεργασία με τους θεσμικούς φορείς και συνεργαζόμενο με το Ινστιτούτο Μεταφορών του ΕΚΕΤΑ προκειμένου να στοιχειοθετήσει την ανάγκη του συγκοινωνιακού έργου που καλύπτεται ή πρέπει να καλυφθεί. Σε επίπεδο μελετών και ειδικών αναλύσεων, εξαιρετικά χρήσιμη αποδεικνύεται η πρωτοβουλία του ΝΕΕ και ΣΕΕΝ με την εκπόνηση ειδικών μελετών για το είδος των νέων ναυπηγήσεων και των αναγκών της ελληνικής αγοράς. Τέλος, σε επίπεδο κυβερνητικών πρωτοβουλιών συγκαταλέγεται η επαναφορά της πρόθεσης από το Υπουργείο των πολυετών συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας, ως κίνητρο για τις δραστηριοποιούμενες εταιρίες με την υποχρέωση δρομολόγησης νέων πλοίων, σε εύλογο χρόνο και με κατάλληλα φιλο-περιβαλλοντικά κριτήρια. Παρέχεται έτσι σημαντικό έμμεσο εγγυοδοτικό πλαίσιο για τη μόχλευση πόρων από τις εταιρίες για τη δημιουργία βιώσιμων επενδύσεων σε νέες ναυπηγήσεις.

Ο σχεδιασμός του Υπουργείου σε επίπεδο εξασφάλισης χρηματοδοτήσεων για το σχέδιο του «πράσινου» μετασχηματισμού του ακτοπλοϊκού στόλου, περιλαμβάνει:

Μέσω ΕΣΠΑ 2021-2027, στο πλαίσιο του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος ΥΠΟΔΟΜΕΣ – ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ με π/υ που σταδιακά θα αυξηθεί από τα 80 στα 370 εκ ευρώ για το σύνολο της προγραμματικής περιόδου για τη χρηματοδότηση πολυετών συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας για τις «μικρές άγονες» γραμμές που εξυπηρετούν το ενδο-νησιωτικό και δια-περιφερειακό ακτοπλοϊκό δίκτυο. Η «ραχοκοκαλιά» της μικρο-νησιωτικότητας θα αποκτήσει νέα πλοία με σαφές περιβαλλοντικό πρόσημο και με τεχνολογίες που συνδέονται με τη φιλοσοφία των GR-Eco islands που πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό στη Χάλκη. Εκτιμάται ότι ετησίως απαιτούνται περι τα 52 εκ ευρών για αυτές τις γραμμές και αναμένεται να αφορούν περι τις 40 γραμμές με έμφαση στη διπλή νησιωτικότητα και τη σύνδεση μικρότερων νησιών με μεγαλύτερα από τα οποία συνδέονται διοικητικά ή λειτουργικά.

Μέσω του Προγράμματος ΝΕΑΡΧΟΣ δρομολογούνται πολυετείς συμβάσεις 10-12 χρόνων με ετήσιο κόστος 30-35 εκ ευρώ για 2 έως 3 βασικές γραμμές του εκτεταμένου δικτύου δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας, με υποχρέωση δρομολόγησης νέων πλοίων. Προκρίνονται βασικές δρομολογιακές γραμμές σύνδεσης Πειραιά/ Λαυρίου με Δωδεκάνησα και Βόρειο Αιγαίο, ενώ ταυτόχρονα εξετάζεται η πολυετής εξασφάλιση ενδο-νησιωτικών κυκλικών γραμμών.

Μέσω Ταμείου Ανάκαμψης και με συνεργασία με το ΝΕΕ, δρομολογείται η εκπόνηση του business plan της ανανέωσης του στόλου της ακτοπλοίας που αναμένεται να προσδιορίσει το πλαίσιο και το μηχανισμό για την εξασφάλιση των αναγκαίων ιδιωτικών πόρων (ίδιας συμμετοχής), προκειμένου να καταστούν βιώσιμα τα επενδυτικά σχέδια, με περιβαλλοντικά κριτήρια που θα οδηγούν σε μετρήσιμα αποτελέσματα μηδενικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ταυτόχρονα με την οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξετάζει σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων τη δυνατότητα δημιουργίας ειδικών τραπεζικών χρηματοδοτικών προϊόντων με συγχρηματοδούμενα δάνεια της ΕΕ και τραπεζικών/ πιστωτικών ιδρυμάτων, παρέχοντας «πράσινα δάνεια».

“Η παρέμβαση του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εντάσσεται στην ευρύτερη νέα προσέγγιση της νησιωτικότητας. Η Ελλάδα εδώ και 2 χρόνια αντιμετωπίζει τη «νησιωτικότητα» όχι ως χαρακτηριστικό της εγγενούς αδυναμίας της γεωγραφικής ασυνέχειας της επικράτειας της, αλλά ως «όχημα» για να διαμορφώσει ειδική και διαφοροποιημένη περιφερειακή πολιτική με έμφαση στα νησιά και τις περιφερειακές οικονομίες που συνδέονται με την ανάπτυξη τους.

Μέσα από τη συστηματική νομοθετική και προγραμματική προσπάθεια η ελληνική κυβέρνηση έθεσε τις βάσεις για μια «Ειδική» περιφερειακή πολιτική για τα νησιά, η οποία έρχεται και αποδέχεται ή και προτάσσει ευνοϊκές εξαιρέσεις ή αποκλίσεις υπέρ των νησιωτών από γενικές διατάξεις των δημόσιων πολιτικών, αλλά και την εφαρμογή ειδικών οικονομικών και αναπτυξιακών δράσεων υπέρ των νησιωτικών περιοχών, όπως για παράδειγμα η πολιτική της δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας (πχ «άγονες γραμμές») και η αναμόρφωση του ακτοπλοϊκού δικτύου” επισημαίνει ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Γιάννης Πλακιωτάκης και προσθέτει:

“Παράλληλα, όμως προωθείται και μια «διαφοροποιημένη» μεταχείριση στις στρατηγικές και τα σχέδια περιφερειακής ανάπτυξης, τα οποία οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους την εμφανή διακριτή φυσιογνωμία των νησιών και τη διαφορετικότητά τους από άλλες περιοχές, όπως επι παραδείγματι πρωτοβουλίες για την ενεργειακή αυτονομία των νησιών, τη διακριτή διάθεση εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων για την υλοποίηση κρίσιμων έργων, υποδομών και λειτουργιών πχ για την ολοκληρωμένη διαχείρισης του νερού στα νησιά ή και την παροχή κινήτρων για την περιβαλλοντική προσαρμογή των νησιών μας στις σύγχρονες απαιτήσεις της αειφορίας και των περιβαλλοντικών στόχων”.

Έρευνα

Το Ναυτικό Επιμελητήριο έχει καταρτίσει μελέτη για την ανάγκες ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου.

–13 συμβατικά πλοία με ηλικία άνω των 40 ετών εκ των οποίων τα πέντε , το κάθε ένα ξεχωριστά ανήκει σε μονοβάπορη εταιρεία. Αντιπροσωπεύουν το 12% του στόλου.

– 24 πλοία (4 highspeed Pax και 20 συμβατικά Ro-Pax) έχουν ηλικία μεταξύ 30-40 ετών. Αντιπροσωπεύουν το 23% του στόλου. Πρέπει να αρχίσει η σταδιακή αντικατάσταση ώστε να έχει ολοκληρωθεί η ανανέωση έως το 2030.

– 43 πλοία εκ των οποίων 25 Highspeed (15 Ro-Pax και 10 Pax ) και 18 συμβατικά έχουν ηλικία 20-30 έτη. Η αντικατάστασή τους θα πρέπει να ολοκληρωθεί γύρω στο 2030 και λίγο αργότερα. Αποτελούν το 41% το στόλου.

-25 πλοία εκ των οποίων 19 και έξι Highspeed (4 RoPax, 2 Pax) νεώτερα της εικοσαετίας. Με τα σημερινά δεδομένα τα πλοία αυτά έχουν μια εικοσαετία ακόμη μέσα στην οποία θα μπορούν να δραστηριοποιούνται και η ανανέωσή τους υπολογίζεται το 2040. Αντιπροσωπεύουν το 24% του ακτοπλοϊκού στόλου.

Υπολογίζεται ότι το κόστος για την ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου μέσα στην επόμενη 10ετία θα ανέλθει στα 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς.

Τα δύο δισεκατομμύρια θα πρέπει να δοθούν “άμεσα” και αφορούν 37 πλοία άνω των 30 ετών . Τα άλλα 2,5 δισεκατομμύρια θα δοθούν για ανανέωση με 43 πλοία ηλικίας μεταξύ 20-30 ετών. Για πλοία ηλικίας μικρότερης των 20 ετών δεν υπάρχουν εκτιμήσεις.

Πηγή: newmoney.gr