Το ηφαίστειο του Πόρου και η σεισμική δραστηριότητα του Σαρωνικού: Μια γεωλογική ιστορία χιλιάδων ετών
Οι αναγνώστες μας έχουν εκφράσει την απορία τους σχετικά με το ηφαίστειο του Πόρου, μιας και συχνά διαβάζουν για αυτό σε διάφορες αναρτήσεις στα social media. Πολλοί γνωρίζουν για το ηφαίστειο των Μεθάνων, αλλά το ηφαίστειο του Πόρου παραμένει λιγότερο γνωστό.
Σύμφωνα με την έρευνα του αείμνηστου Ποριώτη δημοσιογράφου Βασίλη Κουτουζή, το ηφαίστειο του Πόρου είναι ο χώρος όπου είναι χτισμένη η πόλη του Πόρου, με κορυφή το Μύλο και τους Αγίους Αναργύρους, γνωστό και ως Σφαιρία. Πρόκειται για ένα ηφαίστειο που έσβησε πριν καλά-καλά εκδηλωθεί, πιθανότατα γύρω στο 3.000 π.Χ., όπως δείχνουν τα πετρώματα και η βλάστηση της περιοχής. Αυτή η πληροφορία στηρίζει και τον θρύλο ότι ο Πόρος (Σφαιρία) στηρίζεται σε τρεις κολόνες, εκ των οποίων η μία έχει αρχίσει να σπάει, και ότι κάποτε ο Πόρος θα καταποντιστεί.
Η γεωλογική ιστορία της περιοχής
Ολόκληρη η περιοχή της Τροιζηνίας περιλαμβάνεται στο ηφαιστειακό-σεισμικό τόξο που ξεκινά από τον Κορινθιακό κόλπο, περνά από το Σουσάκι, τα Μέγαρα, την Αίγινα, τα Μέθανα, τον Πόρο, την Ύδρα και φτάνει μέχρι τη Σαντορίνη. Τα Μέθανα και η Καλαυρία δημιουργήθηκαν κατά την τριτογενή περίοδο, πριν από 11 εκατομμύρια χρόνια, ενώ η Σφαιρία σχηματίστηκε γύρω στο 3.000 π.Χ. Αυτό φαίνεται από τα πετρώματα και τη βλάστηση της περιοχής, τα οποία διαφέρουν από αυτά της Καλαυρίας.
Η δραστηριότητα των ηφαιστείων συνοδευόταν πάντα από σεισμούς και καταποντισμούς. Σύμφωνα με τα γνωστά δεδομένα:
10.000 π.Χ.: Άνοιγμα του Γιβραλτάρ και δημιουργία της Μεσογείου. Ο Σαρωνικός και ο Κορινθιακός κόλπος δεν υπήρχαν πριν από αυτή την εποχή.
3.000 π.Χ.: Έκρηξη του ηφαιστείου Σφαιρίας και καταποντισμός της γύρω περιοχής, συμπεριλαμβανομένου τμήματος της Καλαυρίας που ήταν ενωμένο με το Μόδι, το Καραπολίτι και το Σκύλλαιο, την Ύδρα και τις Σπέτσες. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα αρχαιολογικά ευρήματα στο Κοκορέλι της Καλαυρίας.
1750 π.Χ.: Πρώτη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, που προκάλεσε καταποντισμούς.
1530 π.Χ.: Κατακλυσμός και έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, που συνδέεται με τον μύθο της Ατλαντίδας.
270-240 π.Χ.: Ισχυρός σεισμός και έκρηξη του ηφαιστείου των Μεθάνων, που δημιούργησε τις ιαματικές πηγές και την Καμμένη Χώρα. Η βλάστηση στην Καμμένη Χώρα είναι ελάχιστη και τα πετρώματα είναι πολύ μαύρα, γεγονός που δείχνει την παρουσία ζωντανής λάβας.
8 μ.Χ.: Ισχυρός σεισμός που καταγράφηκε από τον Οβίδιο και τον Στράβωνα.
400 μ.Χ.: Μεγάλος σεισμός που προκάλεσε καταστροφές και πιθανώς διαχώρισε τη Σφαιρία από την ακτή του Γαλατά.
1837: Σεισμός 6,4 Ρίχτερ με επίκεντρο την Ύδρα, που προκάλεσε καταστροφές στον Πόρο, την Ύδρα και τις Σπέτσες.
1922: Σεισμός χωρίς σοβαρές συνέπειες, κατά τον οποίο τα νερά στις λουτροπηγές των Μεθάνων εξαφανίστηκαν και επανήλθαν μετά από μισή ώρα.
1965: Σεισμός 6,1 Ρίχτερ βόρεια των Μεθάνων.
1999: Σεισμός 3,9 Ρίχτερ ανατολικά του Πόρου.
Ο Εγκέλαδος και ο Σαρωνικός
Ο Εγκέλαδος, όπως αποκαλείται μεταφορικά η σεισμική δραστηριότητα, επισκέπτεται συχνά το Σαρωνικό. Σε πρόσφατες περιπτώσεις:
2005: Σεισμός 4,9 Ρίχτερ μεταξύ Μεθάνων και Αγκιστρίου, με μεγάλο εστιακό βάθος (123 χλμ.).
2008: Σεισμός 5 Ρίχτερ μεταξύ Αίγινας και Μεθάνων.
2014: Σεισμός 5,6 Ρίχτερ νοτιοανατολικά της Ύδρας.
Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Παυσανίας»
Το 1987 ανακαλύφθηκε το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Παυσανίας», 1,5-2 χλμ. βορειοδυτικά της χερσονήσου των Μεθάνων. Το ηφαίστειο αυτό, που βρίσκεται σε βάθος 140 μέτρων, πήρε το όνομά του από τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, ο οποίος περιέγραψε μια ηφαιστειακή έκρηξη τον 3ο αιώνα π.Χ. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή ξεκίνησε πριν από 4,4 εκατομμύρια χρόνια και ολοκληρώθηκε πριν από περίπου 2.200 χρόνια.
Η περιοχή του Σαρωνικού παραμένει μια ζωντανή γεωλογική ζώνη, με ενεργά ηφαίστεια και συχνούς σεισμούς. Η ιστορία της περιοχής είναι γεμάτη καταποντισμούς, εκρήξεις και σεισμικές δονήσεις, που έχουν διαμορφώσει το τοπίο όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η επιστημονική παρακολούθηση και η μελέτη αυτών των φαινομένων είναι καθοριστική για την κατανόηση και την πρόβλεψη των μελλοντικών γεωλογικών εξελίξεων.
