Γωγώ Κουλικούρδη : Η ψυχή της σύγχρονης Αίγινας
Η Γωγώ Κουλικούρδη είναι μια κορυφαία πνευματική προσωπικότητα της Αίγινας που σφράγισε με το έργο, την παρουσία, την εφηβική ζωντάνια και φρεσκάδα, το ήθος, την εργατικότητα, τη γενναιοδωρία της, την πλούσια προσφορά των αισθημάτων, την αγάπη και την πνευματική δωρεά της, τον πνευματικό και πολιτιστικό χάρτη της Αίγινας του 20ου αιώνα.
Η Γωγώ Κουλικούρδη γεννήθηκε στην Αίγινα το 1920 όπου έζησε τα παιδικά της χρόνια. Τελείωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα και κατόπιν φοίτησε στο ιστορικό και αρχαιολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου απεφοίτησε και συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, στην οποία εκπόνησε και την διδακτορική της μελέτη.
Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός επί 36 συναπτά χρόνια στην Ελληνογαλλική Σχολή «Άγιος Ιωσήφ» Αθηνών, όπου δίδαξε τα φιλολογικά μαθήματα και ειδικά την νεότερη ευρωπαϊκή και ελληνική ιστορία. Παράλληλα με την καθημερινή εργασία στο σχολείο, συνέχισε την ερευνητική της απασχόληση. Ιδιαίτερα την απορρόφησε η νεότερη ιστορία του νησιού της, της Αίγινας. Επισκεπτόταν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, όπου μελετούσε αρχειακό υλικό, έγγραφα, επιστολές, μελέτες, περιοδικά, εφημερίδες που είχαν σχέση με την ιστορία της νεότερης Αίγινας.
Οι πρώτοι καρποί αυτής της συστηματικής εργασίας άρχισαν να εμφανίζονται με τα πρώτα δημοσιεύματα, τις πρώτες μελέτες και τις εκδόσεις άλλων συγγραφέων που η ίδια επιμελήθηκε.
Το 1950, σε συνεργασία με τον Θεολόγο – δημοσιογράφο Σπύρο Αλεξίου, δημοσιεύουν το βιβλίο – οδηγό: «ΑΙΓΙΝΑ, οδηγός για την ιστορία και τον πολιτισμό». Το 1955, επιμελείται την έκδοση του βιβλίου του Γαβριήλ Βέλτερ: «ΧΑΛΚΙΔΑ». Το 1962, επιμελείται την έκδοση του βιβλίου του Γαβριήλ Βέλτερ: «ΑΙΓΙΝΑ». Το 1972, δημοσιεύει την διδακτορική της διατριβή με τίτλο: «Ο Αλέξανδρος του Χατζή Αλεξανδρή, ένα πολεμικό καράβι των Ψαρών». Μετά από τρία χρόνια το 1975, ανακηρύχθηκε διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, για τη διατριβή της : «Ο Αλέξανδρος του Χατζηαλεξανδρή». Την ίδια χρονιά συγγράφει για λογαριασμό του Οργανισμού Διδακτικών Βιβλίων, το βιβλίο: «Νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία» για την Γ΄ Γυμνασίου.
Το 1991, κυκλοφορεί το βιβλίο που θα την κάνει περισσότερο γνωστή στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Πρόκειται για το αξεπέραστο «ΑΙΓΙΝΑ 1. Παρατηρήσεις γεωλογικές, οικονομικές, δημογραφικές».
Τον Ιανουάριο του 2002 στην αίθουσα του κινηματοθέατρου «Τιτίνα», σε ειδική εκδήλωση προς τιμήν της, παρουσιάζεται το καινούργιο της βιβλίο: «ΑΙΓΙΝΑ 2. Η Αίγινα στον αγώνα του 1821. Αιγινήτες Αγωνιστές». Το βιβλίο αυτό επρόκειτο να είναι και το τελευταίο το οποίο εξέδωσε η ίδια.
Ωστόσο δεν έπαυε να συνεχίζει την έρευνα και την μελέτη και να προετοιμάζει την έκδοση των βιβλίων «ΑΙΓΙΝΑ 3 και 4», στα οποία θα συμπεριλαμβάνονταν στοιχεία τοπογραφικά της νεότερης Αίγινας, Δημοτικά τραγούδια της Αίγινας, παροιμίες, τοπωνύμια και στοιχεία για το κτηματολόγιο του Ι. Καποδίστρια. η αξέχαστη αρχόντισσα της Αίγινας κοιμήθηκε ειρηνικά στις 8 Νοεμβρίου 2002 αφήνοντας μια σπουδαία παρακαταθήκη στους νεότερους Αιγινήτες.
Το υλικό όλων αυτών των βιβλίων προέρχεται από την έρευνα που ξεκίνησε το 1940 μαζί με την αείμνηστη Πολύμνια Ηρειώτη – Θωμάκου, για τη συλλογή λαογραφικού υλικού, με σκοπό να δημιουργηθεί Λαογραφικό Μουσείο στην Αίγινα. Το όνειρο αυτό άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μετά την δωρεά του σπιτιού της οικογένειας Παναγή Ηρειώτη στον Δήμο της Αίγινας για την δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου. Το 1986 οργανώνει την πρώτη επιτροπή του Λαογραφικού Μουσείου. Από τότε δουλεύει ακούραστα και ασταμάτητα για αυτό τον σκοπό. Συμμετέχει στο Σύλλογο Φίλων του Λαογραφικού Μουσείου του Δήμου Αίγινας, στην προσπάθεια για την επισκευή και την λειτουργία του. Χάρη στις προσπάθειες της επιτροπής και του Συλλόγου, η επισκευή προχώρησε και από τότε έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις στους χώρους του Λαογραφικού Μουσείου που συμβάλλουν στην καλλιτεχνική και πνευματική καλλιέργεια του νησιού.
Η ίδια ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες και πρωτοστάτησε σε ενέργειες που έγιναν με σκοπό την συντήρηση και αναπαλαίωση των Καποδιστριακών κτιρίων στην πόλη της Αίγινας, αλλά και στην σωστή ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων του νησιού και ιδιαίτερα της Παλαιάς Χώρας. Υπήρξε μέλος του Πνευματικού Κέντρου «Ο Καποδίστριας» και επιστημονικός σύμβουλος του περιοδικού «ΑΙΓΙΝΑΙΑ».
Παράλληλα η Γωγώ διοργάνωσε μεγάλο αριθμό πολιτιστικών εκδηλώσεων με σκοπό να θυμίσει στους κατοίκους της Αίγινας και να γνωρίσει στους φίλους επισκέπτες της την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις. Αξέχαστες παραμένουν οι προσπάθειες της στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, όταν με ομάδα κοριτσιών έδινε παραστάσεις προκειμένου να τονωθεί το φρόνημα των Ελλήνων, ή δημιουργώντας ομάδες συμπαράστασης ασθενών στο τότε στρατιωτικό Νοσοκομείο. Με ομάδες κοριτσιών έκανε στον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας αναπαραστάσεις Αιγινήτικων Εθίμων και χορών καθώς και ποιητικές βραδιές με αποσπάσματα από αρχαίες τραγωδίες στο χώρο της Αφαίας. Πολύτιμες υπήρξαν και οι ξεναγήσεις που διοργάνωνε στην Παλαιά Χώρα καις την Ομορφοκλησιά.
Αν σήμερα γνωρίζουμε την νεότερη ιστορία της Αίγινας, το οφείλουμε στη Γωγώ, η οποία σε εποχές πολύ δύσκολες κατόρθωσε να τρυπώσει στα αρχεία και στις βιβλιοθήκες και να φέρει στο φως τα 365 ονόματα των Αιγινητών αγωνιστών του ’21, τα ονόματα των καπεταναίων, των πρόκριτων, των οπλαρχηγών. Να διασώσει μνήμες, πληροφορίες, μαρτυρίες περπατώντας στα βουνά της Αίγινας συλλέγοντας μαζί με το Μάρκο Δραγούμη και ηχογραφώντας σπάνιο λαογραφικό υλικό. Χάρη στους κόπους της γνωρίζουμε σήμερα τραγούδια, παροιμίες, έθιμα, δοξασίες, μύθους, τοπωνύμια, συνταγές, τοποθεσίες, παλιές πηγές, υδραγωγεία, αρχαία νταμάρια, ναούς, εκκλησιές, θυσιαστήρια, ποτάμια, στοές, σπήλαια και πετρώματα της Αίγινας. Όλα αυτά είναι καρποί μιας ασταμάτητης, άοκνης και φίλεργης προσπάθειας, είναι καρποί ζωής, θυσιαστικής αφιερώσεως και αφοσιώσεως. Εν τέλει καρποί της αγάπης για το νησί και τους ανθρώπους του.
Η Γωγώ Κουλικούρδη υπήρξε η επιστήμων η οποία έθεσε σκοπό της ζωής της, μέσα από την έρευνα, την μελέτη και την συγγραφή, την ανάδειξη της διαχρονικής διαδρομής της Αίγινας. Η ίδια με το παράδειγμα της ενέπνευσε τους νεότερους ερευνητές και μελετητές να ασχοληθούν με την Αίγινα, ενώ την απασχολούσε έντονα, η μετάδοση αυτής της ιστορικής γνώσης, στις νεότερες γενιές των Αιγινητών. Προέτρεπε τους νέους και ειδικότερα τους μαθητές να ασχοληθούν και να γνωρίσουν την αρχαία και νεότερη ιστορία της Αίγινας, την πλούσια λαογραφία και τον πολιτισμό της.
Ο πόνος για την Αίγινα, ο καημός για τα Καποδιστριακά κτίρια, τα όνειρά της για τη δημιουργία ενός Συνδέσμου Αιγινητών επιστημόνων με σκοπό τη μελέτη της Τοπικής Ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού παραμένουν ανοικτά θέματα.
