Παύλος ο Αιγινήτης
Ο μεγάλος Βυζαντινός ιατρός του 7ου μ.Χ. αιώνα, με ιδιαίτερη φήμη ως χειρουργός και ως μαιευτήρας. Του Γεώργιου Ι. Μπόγρη*
Το όνομα του Παύλου του Αιγινήτη παραμένει άγνωστο στους πολλούς, μολονότι υπήρξε ο γνωστότερος ιατρός της εποχής του και από τους μεγαλύτερους της Ύστερης Αρχαιότητος και της Πρώιμης Βυζαντινής Εποχής. Ακόμη και στη γενέτειρά του Αίγινα μόνο το όνομα ενός δρομίσκου τον θυμίζει. Όμως, για την Ιστορία της Ιατρικής αξιολογείται ως ένας από τους επιφανέστερους ιατρούς όλων των εποχών.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, γεννήθηκε στην Αίγινα το 625 μ.Χ. και μετανάστευσε σε άγνωστη ηλικία στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, το πιθανότερο για να σπουδάσει ιατρική. Πέθανε στη Ρώμη το 690 μ.Χ. Την εποχή εκείνη η Ιατρική Σχολή της Αλεξάνδρειας κατείχε την πλέον εξέχουσα θέση. Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του από υστερότερες αναφορές, Αράβων κυρίως συγγραφέων. Και αυτό γιατί παρέμεινε στην Αλεξάνδρεια και μετά την κατάκτησή της από τους Άραβες το 642 μ.Χ. Δίδαξε στην εκεί Ιατρική Σχολή και έγινε διάσημος ανάμεσα στον Βυζαντινό, στον Αραβικό και σε όλον τον Ανατολικό κόσμο ως ο μέγιστος ιατρός της εποχής του. Εκτός από τη Γενική Ιατρική, ασχολήθηκε κυρίως με τη Χειρουργική και τη Μαιευτική-Γυναικολογία, διαπρέποντας ιδιαίτερα στους δύο αυτούς τομείς. Η φήμη του ως χειρουργού και μαιευτήρα υπήρξε τόσο εγάλη, ώστε να αποκληθεί από τους Άραβες «Al Qawabili» (Ο Μαιευτήρας).
Σύμφωνα με τους ερευνητές, γεννήθηκε στην Αίγινα το 625 μ.Χ. και μετανάστευσε σε άγνωστη ηλικία στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, το πιθανότερο για να σπουδάσει ιατρική. Πέθανε στη Ρώμη το 690 μ.Χ.Το όνομά του παρέμεινε ανά τους αιώνες μέχρι και τις μέρες μας, χάρις στο συγγραφικό του έργο, που διασώζεται αποκατεστημένο ολόκληρο από τον μεγάλο Δανό φιλόλογο J.Z. Heiberg. Πρόκειται για μια εγκυκλοπαίδεια της ιατρικής επιστήμης της εποχής του, η οποία περιλαμβάνει όλη την έως τότε ιατρική γνώση, με βάση τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό, και είναι γνωστό με διάφορα ονόματα, όπως: «Επιτομή», «Υπόμνημα», «Πραγματεία» ή, απλώς, «Τα επτά βιβλία του Παύλου του Αιγινήτου» κ.ά. ονομασίες. Έγραψε επίσης και ένα βιβλίο Παιδιατρικής. Η «Πραγματεία» του Παύλου πολύ γρήγορα διαδόθηκε σε όλο τον Ανατολικό κόσμο μέσα από μεταφράσεις στα συριακά αρχικά και στα αραβικά και περσικά αργότερα, όταν πλέον η υπόθεση των επιστημών και της γνώσης, γενικότερα, θα περάσει από τα ελληνιστικά και πρώιμα βυζαντινά κέντρα της Ανατολής σε χέρια αραβικά, μετά και τη γεωγραφική συρρίκνωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τους 7ο, 8ο και 9ο αιώνες. Από τον 11ο αιώνα και μετά, το έργο θα τύχει αλλεπάλληλων μεταφράσεων και στη λατινική, γλώσσα της Επιστήμης στη Δύση, και θα αρχίσει να διδάσκεται στις πρώτες εκεί ιατρικές σχολές. Το 6ο ιδίως βιβλίο της «Πραγματείας», που επιγράφεται «Περί Χειρουργικής» και εκτείνεται σε 122 κεφάλαια, θα διδάσκεται μέχρι και τον 16ο αιώνα στην Ιατρική Σχολή των Παρισίων, δείγμα της χειρουργικής του ιδιοφυΐας αλλά και της αξίας των μεθόδων της εποχής του, κάποιες από τις οποίες παραμένουν αναλλοίωτες έως τις μέρες μας. Ενδεικτικά και μόνον αναφέρουμε εγχειρήσεις βρογχοκήλης, βουβωνοκήλης, ηπατικού αποστήματος, επεμβάσεις στον οφθαλμό, πλαστικές δέρματος, ανατάξεις καταγμάτων και εξαρθρημάτων, και πλείστες άλλες. Κλείνοντας, παραθέτω ένα από τα σωζόμενα ανά τους αιώνες στιχουργήματα, για το πρόσωπό του: «Παύλος ιατρός πολλών αντάξιος άλλων / ανδράσι ηδέ γυναιξί νούσων εύρετο παύλαν / Αίγινα δ’ αυτόν έτεκεν βαβαί πόσον άνδρα τοσήδε». (Ο Παύλος ο ιατρός, πάρα πολύ άξιος, όσον πολλοί άλλοι άνδρες, βρήκε ένα τέλος για τις παθήσεις ανδρών και γυναικών. Η Αίγινα, αυτό το μεγάλο νησί, τον γέννησε, ω τι άνδρα). Η μικρή και άσημη –στην τότε εποχή– Αίγινα μνημονεύεται ως μεγάλη, επειδή έτεκε τον Παύλο. Σημείωση: Εκτενέστερο άρθρο του γράφοντος για τον Παύλο τον Αιγινήτη έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αρ. 16 του περιοδικού «Η Αιγιναία». *Ο Γιώργος Μπόγρης είναι ορθοπεδικός χειρουργός.
