Κολύμπι ή ψυχοθεραπεία; Μάλλον και τα δύο! Τα ψυχικά οφέλη της χειμερινής κολύμβησης φαίνεται ότι παίζουν τον δικό τους ρόλο στην άνοδο της δημοφιλίας της.
Στην αρχή ήταν ένας φίλος λίγες εβδομάδες μετά τη δεύτερη καραντίνα: χριστουγεννιάτικη σέλφι με μαγιό. Η αναπόφευκτη σκέψη όλων: τι τρέχει με τον φίλο μας; Ακολούθησε ένα εμπνευσμένο κείμενο της συναδέλφου Μαργαρίτας Πουρνάρα στην εφημερίδα για την ανακάλυψη και τα ευεργετήματα της χειμερινής κολύμβησης. Μάλιστα· εδώ κάτι συμβαίνει. Στη συνέχεια, κι άλλες σέλφι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης· νεόκοποι κολυμβητές του χειμώνα μοιράζονταν τη χαρά τους με πόζες και παραινέσεις από την παραλία, την ώρα που όλοι οι υπόλοιποι ήμασταν αγκαλιά με τα καλοριφέρ. Και μετά, ένα podcast, ένα story στο Instagram και μετά, οι διαδικτυακές ομάδες χειμερινών κολυμβητών που ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια σε όλη την Ελλάδα. Και μετά, η προσωπική εμπειρία: το βάπτισμα του πυρός μια ηλιόλουστη Κυριακή του Γενάρη του 2021, με 18 βαθμούς Κελσίου. Κάτι που άρχισε σαν αστείο και σήμερα παλεύει να γίνει συνήθεια κόντρα σε φοβίες και δεύτερες σκέψεις. Τη στιγμή όμως που θα πατήσεις το πόδι σου στην άμμο (πολύ πιο ζεστή/φιλική από αυτό που περίμενες), το μήνυμα θα έχει φτάσει στον εγκέφαλο σαν αστραπή: έκανες το σωστό. Και το μεσογειακό σύμπαν θα σε ανταμείψει για την επιμονή σου (ή την ωραία ξεροκεφαλιά σου): το τοπίο, τα σύννεφα, το ανεμοδαρμένο πεύκο που στέκεται στην άκρη του όρμου, η γαλήνη μιας διαφορετικής Κυριακής. Και, φυσικά, η επαφή με το ίδιο το νερό· μια εσωτερική πρόκληση στην οποία δεν χρειάζεται να υποκύψεις ψυχαναγκαστικά. Τίποτα δεν χρειάζεται να γίνει με το ζόρι. Κάποια στιγμή θα λαχταράς αυτό που απλώνεται μπροστά σου, να γίνεις ένα μαζί του, να σε τυλίξει η άγρια ομορφιά του· να αναμετρηθείς με κάτι μεγαλύτερο από σένα, αιώνιο και απέραντο. Κι άλλες, θα σου αρκεί να στέκεσαι εκεί που εσύ έχεις επιλέξει, στην άκρη, ίσα ίσα να βρέξεις τα πόδια σου, κομμάτι πολύτιμο κι αυτό μιας πολύ προσωπικής τελετουργίας με τα δικά της δώρα.
Η ιδέα γι’ αυτό το ρεπορτάζ ξεπήδησε την πρώτη Κυριακή του νέου χρόνου. Το ημερολόγιο έδειχνε 2 Ιανουαρίου και όλοι συζητούσαμε για την ασυνήθιστη καλοκαιρία: το θερμόμετρο φλέρταρε με τους 20 βαθμούς. Ξεκίνησα από το κέντρο με προορισμό μία από τις πιο αγαπημένες μου, «κρυφές» παραλίες της Αθηνών-Σουνίου, στο ύψος της Αγίας Μαρίνας. Το μποτιλιάρισμα στη Βουλιαγμένης ήταν ένα αρχικό προειδοποιητικό σημάδι. «Ο κόσμος βγήκε για να μαζέψει ήλιο» ήταν η αρχική ετυμηγορία, που δεν ήταν τόσο μακριά από την πραγματικότητα. Αλλά το «μαζεύω ήλιο» στην Ελλάδα σήμαινε μέχρι χθες καφές δίπλα στο κύμα και μετά ταβερνάκι για τη γνωστή κυριακάτικη ιεροτελεστία. Αυτή τη φορά, όμως, κάτι είχε αλλάξει. Στο πάρκινγκ της Ακτής Βουλιαγμένης (της οργανωμένης πλαζ που καταλαμβάνει τον πιο δημοφιλή όρμο του Σαρωνικού) δεν έπεφτε καρφίτσα. Στα Λιμανάκια, σειρές από αυτοκίνητα σαν να ήταν Ιούνιος. Τα μικρά κολπάκια μέχρι το Λαγονήσι γεμάτα ανθρώπους που απολάμβαναν τον ήλιο ή κολυμπούσαν. Κοιτούσαμε άναυδοι. Τι είχε συμβεί; Αυτό που παρακολουθούσαμε τα τελευταία δύο χρόνια στην ψηφιακή γυάλα των social media είχε μεταφερθεί στον πραγματικό κόσμο.
Στην παραλία με 10 βαθμούς
Αλλά ακόμα και κάτω από αρκετά δυσμενέστερες κλιματολογικές συνθήκες, την περασμένη Κυριακή, για παράδειγμα, μια μέρα με περίπου 10 βαθμούς και βαριά, χειμωνιάτικη συννεφιά πάνω από τα κεφάλια μας, έγινα μάρτυρας ενός υπαίθριου πάρτι με περίπου 60-70 «καλεσμένους». Οι κυριακάτικες συναντήσεις του weswim στην Ακτή Βουλιαγμένης είναι πια θεσμός, ανεξαρτήτως καιρού. Πίσω από το weswim κρύβεται ένας άνθρωπος που αγαπάει πολύ το κολύμπι και τον αθλητισμό γενικότερα, ο Πέτρος Παρθένης. Τον βλέπω με το απίθανο μπλε μπουρνούζι του να μεταδίδει με τρομερή φυσικότητα το πάθος του για τη ζωή στη θάλασσα, τη συναναστροφή, το μοίρασμα της εμπειρίας «κάνω μπάνιο στη θάλασσα 365 μέρες τον χρόνο». Δεν ήταν πάντα έτσι. Ο Παρθένης έζησε από πολύ κοντά τη χρυσή εποχή του αθηναϊκού nightlife στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, αλλά το μικρόβιο του αθλητισμού ήταν πάντα εκεί. Μαραθώνιοι, ποδήλατο, κολύμπι, τρίαθλο, όλα στη μέγιστη ένταση, με ταξίδια και αγώνες στο εξωτερικό, επιτεύγματα, ρεκόρ, μετάλλια. Μέχρι που κάποια στιγμή όλο αυτό μέσα του ξεφούσκωσε. Και εγένετο (το 2015) το weswim.
«Ήταν σαν να έκανε το μυαλό μου μια απότομη στροφή και να σκέφτηκα ότι αυτό που έκανα μέχρι τότε για μένα θα μπορούσα να το προσφέρω και στους άλλους. Και αρχίζω το 2015 να καλώ διαδικτυακά κόσμο στη θάλασσα, να κολυμπήσουμε παρέα τον χειμώνα. Ήταν στη μέση της κρίσης, η νυχτερινή ζωή ήταν νεκρή, ανεργία, και όλοι ψαχνόμασταν να κάνουμε κάτι: άλλος άρχισε να τρέχει, άλλος αγόρασε ποδήλατο, άλλος πήρε τα βουνά. Εμείς είδαμε μια διέξοδο στο κολύμπι χειμώνα καλοκαίρι». Στο αρχικό προσκλητήριο ανταποκρίνονται μόλις οκτώ αθλητές, αλλά αυτή είναι μόνο η αρχή. Πολύ γρήγορα δημιουργείται ένας σταθερός πυρήνας 80-100 ατόμων που παίρνουν μέρος στις περίφημες κυριακάτικες συναντήσεις. Δεν είναι μόνο «πωρωμένοι» κολυμβητές. Το αντίθετο. Η «παρέα» εμπλουτίζεται διαρκώς με ανθρώπους που έχουν πίσω τους πολύ διαφορετικές ιστορίες ο καθένας. Έκτοτε έχουν καταμετρηθεί τουλάχιστον 7.000 «μοναδικοί» συμμετέχοντες στις διάφορες δραστηριότητες της ομάδας, ενώ το ψηφιακό αποτύπωμα του weswim ξεπερνά τους 15.000 χρήστες.
Στην πραγματικότητα η ιστορία επιτυχίας της ομάδας έρχεται να σπάσει δύο στερεοτυπικές εικόνες που έχουμε για την (χειμερινή) κολύμβηση: του υποψήφιου πρωταθλητή που χτυπιέται πάνω κάτω στην πισίνα και του συνταξιούχου χειμερινού κολυμβητή που κόβει την πρωτοχρονιάτικη πίτα στις παραλίες του Παλαιού Φαλήρου.
«Παιδί» της πανδημίας – και της κρίσης
Μιλάμε για «παιδί» της πανδημίας; ρωτάω τον Πέτρο Παρθένη, ο οποίος μόλις έχει βγει από τη θάλασσα μαζί με τους άλλους «συνοδοιπόρους» του· μπαίνουν όλοι μαζί, οργανωμένα, για να εμψυχώνονται οι λιγότερο θαρραλέοι ή αυτοί που δοκιμάζουν για πρώτη φορά να βουτήξουν. «Παιδί της πανδημίας, αλλά και της κρίσης που προηγήθηκε», μου απαντά ο Πέτρος Παρθένης. «Γεννήθηκε μέσα στην κρίση, επειδή τελείωσε η κατανάλωση και ο κόσμος στράφηκε στο μέσα του: άρχισε τρέξιμο, άρχισε να ανεβαίνει στο βουνό, ακολούθησε συλλογικότητες, άρχισε, δηλαδή, να ακολουθεί ρεύματα με πιο θετικό πρόσημο». Ο ίδιος ακούει πολύ διαφορετικά πράγματα από τους ανθρώπους που έρχονται εδώ. «“Πάω για να αδειάσει το μυαλό μου, έχω ακούσει ότι το νερό είναι ψυχοθεραπευτικό, πάω γιατί ασθένησα, γιατί θέλω να καταπολεμήσω το άγχος”, ο καθένας είχε τον λόγο του. Στη φάση της πανδημίας είναι σαν αυτή η αίσθηση της απειλής και της ασθένειας να μας επέτρεψε να νιώσουμε πιο ευάλωτοι κι επομένως πιο έτοιμοι να ξεκινήσουμε πράγματα που χωρίς τη συλλογική εμπειρία του κορωνοϊού θα έμεναν σε ένα στάδιο επιθυμίας και ονειροπόλησης».
Περισσότερο τσίπουρο, λιγότερες επιδόσεις
Μετά τη βουτιά, το κέφι στην παραλία έχει ανάψει για τα καλά. Κυκλοφορούν τσίπουρα και μεζέδες, ο κόσμος δείχνει να απολαμβάνει κάτι μοναδικό. Ακόμα και πρώην ή νυν αθλητές της κολύμβησης ή του τριάθλου ομολογούν ότι η κοινωνική παράμετρος της χειμερινής κολύμβησης (τουλάχιστον όπως εκφράζεται μέσα από το weswim) παραήταν σημαντική για να την αγνοήσουν.
Ο Γιώργος Παπασταματίου, κάποτε δρομέας μεγάλων αποστάσεων και φανατικός του τριάθλου, ομολογεί ότι το weswim τού άλλαξε την κοσμοθεωρία σε σχέση με τον αθλητισμό. «Το βασικό είναι ότι απομακρύνομαι από μια πιο ανταγωνιστική αντίληψη του αθλητισμού με βάση τις επιδόσεις και την επιτυχία και γνωρίζω κάτι πολύ διαφορετικό, όπου το πλέον σημαντικό είναι η παρέα, η συναναστροφή, το μοίρασμα της εμπειρίας». Ανάλογες σκέψεις κάνει και ο Δημήτρης Μπουλούτας: «Πλέον η κολύμβηση ανοικτής θαλάσσης δεν είναι απλώς ένα αγώνισμα, έχει εξελιχθεί σε ψυχοθεραπευτικό εργαλείο: όταν μπαίνεις μέσα στο νερό, ανεξαρτήτως επιπέδου, φεύγει αμέσως ο πονοκέφαλος και κάνεις μια δραστηριότητα που κάνει καλό στο σώμα, στην ψυχή και στο πνεύμα. Από ένα σημείο και μετά, η θάλασσα γίνεται τρόπος ζωής κι αυτό που συμβαίνει εδώ είναι τελικά το απώτατο κίνητρο: να απαγκιστρωθείς από το καθαρά ανταγωνιστικό πλαίσιο του αθλήματος που σου αρέσει. Γιατί πολλές φορές ο πρωταθλητισμός σε κάνει να ξεχνάς γιατί ξεκίνησες να τρέχεις, να κολυμπάς, οτιδήποτε κάποτε σου άρεσε· σε βάζει σε καλούπια και σου καλλιεργεί ψυχαναγκαστικές συνήθειες. Ενώ το κάνεις για να περνάς εσύ καλά, μετά κάτι αλλάζει και γίνεσαι σκλάβος της επίδοσης. Με αυτό που έχει φτιάξει ο Πέτρος άλλαξε μέσα μου όλη η αντίληψη για τον αθλητισμό και τώρα ο αγώνας δεν είναι παρά η αφορμή για να βρεθούμε ξανά όλοι μαζί, να κολυμπήσουμε, να γνωρίσουμε νέα, αγνά μέρη, να ευαισθητοποιηθούμε και να ευαισθητοποιήσουμε για τη μόλυνση των ακτών και των βυθών, να γνωρίσουμε νέους ανθρώπους και να κολυμπήσουμε. Αλλά αυτό δεν είναι κολύμπι, είναι κάτι πολύ περισσότερο».
Το νερό ως παρηγοριά (και ως φάρμακο)
Όμως στην ιστορία της χειμερινής κολύμβησης δεν αναζητούν όλοι το «μαζί» ή μια διέξοδο από τη «μονοκαλλιέργεια» μιας τυπικά ελληνικής Κυριακής (καφές, ταβέρνα, οικογένεια, φίλοι). Η βραβευμένη ποιήτρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη μού μιλάει για τη δική της εμπειρία: «Ξεκίνησα να κολυμπάω χειμώνα τον Σεπτέμβριο του 2020· δηλαδή απλώς δεν σταμάτησα να κολυμπάω μετά τον Αύγουστο και κάθε πέντε (το πολύ) μέρες έμπαινα στο νερό. Όσο προχωρούσαν οι μήνες, τόσο κι εγώ η ίδια δεν το πίστευα. Ένα από τα πράγματα που κάνει η χειμερινή κολύμβηση είναι να σου δίνει μια τρομερή ικανοποίηση που καταφέρνεις να μπεις μέσα στο κρύο νερό· άσχετα, δηλαδή, με την αίσθηση του νερού: το γεγονός και μόνο ότι “κατακτάς” το κρύο νερό, ότι τα καταφέρνεις, σου δίνει τεράστια χαρά, είναι ένα εμπόδιο που υπερπηδάς». Τι θα είχε να πει σε όσους φρικάρουν απλώς και με την ιδέα να βουτήξουν σε μια θάλασσα που έχει θερμοκρασία 16 ή 17 βαθμών; «Όταν μπαίνεις στο νερό, όσο πιο κρύο είναι, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αίσθηση της αγκαλιάς που νιώθεις. Η θάλασσα είναι κάτι το τεράστιο, το πολύ μεγαλύτερο από σένα, όμως ανοίγει και σε δέχεται στην αγκαλιά της, σε καθησυχάζει. Όσο περνούσε ο καιρός και όσο πιο πολύ κρύωνε το νερό, τόσο πιο πολύ έντονη γινόταν αυτή η αίσθηση: είναι λες και με το που μπαίνεις εντός, όλοι οι ήχοι από τη στεριά σταματούν, λες και το νερό είναι ένα τεράστιο μονωτικό υλικό – και νιώθεις ότι είσαι μόνη στον κόσμο, μόνη, αλλά προστατευμένη. Εγώ ένιωθα μια απίστευτη αποδοχή και κατανόηση από το νερό (όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό), ακόμα περισσότερο επειδή κάποια στιγμή είχα ζοριστεί πάρα πολύ: είχα έναν δύσκολο χωρισμό και ένα διδακτορικό που έπρεπε να τελειώσω ταυτοχρόνως. Και το νερό ήταν η μόνη μου παρηγοριά».
Ψυχολογική ενίσχυση αναζητούσε (ίσως χωρίς να το ξέρει) και ο Γιώργος Φούτας, χειμερινός κολυμβητής της πανδημίας κι αυτός. «Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, καθώς δεν είχα επιλογές για εξόδους με φίλους και είχα εξαντλήσει τις βόλτες στη γειτονιά, αποφάσισα να παρατείνω τα μπάνια. Λόγω της ψυχολογικής πίεσης που μου προκαλούσαν ο εγκλεισμός και οι περιορισμοί, το βρήκα ως εκτόνωση και μήνα με τον μήνα κολύμπησα όλο τον χειμώνα. Σημαντικό ρόλο, όμως, έχει παίξει το ότι έχουμε δημιουργήσει μια κοινότητα στην παραλία, με αποτέλεσμα ο ένας να παροτρύνει τον άλλο». Η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη επιστρέφει σε μια διαφορετική ανάγνωση της επιθυμίας να βρεθείς κοντά στο νερό πέρα από το καλοκαίρι. «Πολλοί μπαίνουν στη θάλασσα τον χειμώνα με μεγάλη παρέα, για να έχουν ένα κίνητρο να πέσουν στο παγωμένο νερό, το καταλαβαίνω πολύ καλά. Ειδικά στις βόρειες χώρες, όπου η θερμοκρασία του νερού κατεβαίνει κάτω από τους 10 βαθμούς· σ’ εμάς δεν πάει πιο κάτω από τους 13. Αλλά εμένα μου αρέσει η ησυχία τού να κολυμπώ μόνη μου ή με κάποιον φίλο μόνο. Με κάνει να νιώθω μια σύνδεση με τη φύση και τη θάλασσα, στοιχεία πολύ μεγαλύτερα από τον άνθρωπο – και η αίσθηση αυτή μου φέρνει μια τεράστια γαλήνη: τη γαλήνη ότι δεν είμαι το κέντρο του κόσμου και ότι υπάρχουν πράγματα μεγαλύτερα και σημαντικότερα από μένα, οπότε και τα δικά μου προβλήματα δεν είναι τελικά βουνό».
10 συμβουλές για μπάνιο στη θάλασσα 365 μέρες τον χρόνο
Από τον Πέτρο Παρθένη
1. μη διακόψετε τα μπάνια σας το φθινόπωρο. Με δεδομένο τον ιατρικό έλεγχο που επιβάλλεται για ευνόητους λόγους, είναι σίγουρο ότι θα σας φανεί πολύ πιο εύκολη η μετάβαση στο κρύο νερό αν διατηρήσετε την επαφή με τη θάλασσα μετά το πέρας του φθινοπώρου. Δύο ή τρεις βουτιές για 15-20 λεπτά κάθε φορά και αμέσως μετά έκθεση στον ήλιο θα σας μετατρέψουν γρήγορα σε έναν χαρούμενο χειμερινό κολυμβητή.
2. μην απομακρύνεστε από την ακτή. Ιδιαίτερα μάλιστα αν δεν γνωρίζετε καλό κολύμπι. Ιδανικά φροντίστε να κολυμπάτε παράλληλα προς την ακτή και όχι κάθετα. Πάντα η επιστροφή είναι περισσότερο κουραστική, οπότε προνοήστε να κάνετε εξοικονόμηση ενέργειας, ειδικά σε θάλασσες όπου κολυμπάτε για πρώτη φορά και δεν είστε εξοικειωμένοι με τα ρεύματα και τα φυσικά τοπικά φαινόμενα. Τον χειμώνα οι συνθήκες αλλάζουν σε σχέση με το καλοκαίρι και επηρεάζεται ακόμα και το βάθος του νερού και η μορφολογία των ακτών.
3. χρησιμοποιήστε σύγχρονο εξοπλισμό. Να φοράτε πάντα ένα ανοιχτόχρωμο σκουφάκι κολύμβησης για να είστε ορατοί από διερχόμενα σκάφη, ακόμα και αν κολυμπάτε σε ρηχά νερά. Τον χειμώνα κυκλοφορούν λιγότερα μεν σκάφη, αλλά με περισσότερη συνήθως αυτοπεποίθηση και υπάρχει και λιγότερη επίβλεψη στις ακτές, οπότε καλό είναι να είμαστε τουλάχιστον ορατοί. Επίσης, μπορείτε να κάνετε τη ζωή σας ευκολότερη και να κάνετε χρήση μιας neoprene στολής, ώστε να παρατείνετε τον χρόνο παραμονής σας στο νερό χωρίς να κρυώνετε.
4. ποτέ μην κολυμπάτε με γεμάτο στομάχι. Ακόμα και τον χειμώνα, αν δεν έχουν περάσει τουλάχιστον δυόμισι με τρεις ώρες από τη στιγμή που καταναλώσατε το τελευταίο σας γεύμα, μην επιχειρήσετε να κολυμπήσετε. Ωστόσο καλό θα είναι να μην είστε εντελώς νηστικοί, γιατί θα χρειαστείτε ενέργεια που θα σας βοηθήσει να αντεπεξέλθετε στη φυσική επιβάρυνση που θα υποστείτε μέσα στο νερό, ειδικά αν κολυμπάτε προπονητικά.
5. να έχετε μαζί ζεστά ρούχα και χλιαρό νερό. Αμέσως μετά το χειμερινό σας κολύμπι να έχετε μαζί πάντα ζεστά ρούχα (μπουρνούζι, μάλλινο σκουφί, ισοθερμικές κάλτσες κ.λπ.). Επίσης ένα καλό tip που γνωρίζουν καλά οι μυημένοι χειμερινοί λάτρεις είναι να έχετε φέρει μαζί σας ένα μπουκάλι χλιαρό νερό, ώστε αμέσως μετά το μπάνιο να ξεπλυθείτε καλά και να ανακτήσετε με αυτόν τον τρόπο γρήγορα τη θερμοκρασία του σώματος. Αυτό μπορεί να συνοδεύεται με ένα ζεστό αφέψημα, που θα επαναφέρει τους παλμούς σας στην αρχική κατάσταση (πριν βουτήξετε στη θάλασσα).
6. κάνετε σωστό ζέσταμα εκτός. Λίγες διατάσεις εκτός νερού και λίγο παράλληλο τρέξιμο στην ακτή θα σας βοηθήσουν πολύ να ξεπεράσετε ψυχικά αλλά και σωματικά τη χαμηλή θερμοκρασία στην οποία θα εκτεθεί σύντομα το σώμα σας. Μπαίνοντας μέσα στο νερό, δώστε χρόνο στο σώμα σας να καλυφθεί με κρύο νερό σταδιακά και μετά βουτήξτε άφοβα. Η όλη διαδικασία μπορεί να πάρει από 3 έως 5 λεπτά, ανάλογα πάντα με τον άνθρωπο. Αν είστε κουρασμένος ή δεν νιώθετε ότι μπορείτε να βουτήξετε, ακούστε το σώμα σας και καθίστε στην πλαζ να απολαύσετε απλώς το τοπίο. Έχει πολλές φορές το ίδιο όφελος, δεν υπάρχει λόγος να πιεστείτε.
7. αν κουραστείτε κολυμπώντας ή πάθετε κράμπα, μη σας πιάσει πανικός. Μείνετε στην επιφάνεια σε οριζόντια θέση ή συνεχίστε ήρεμα όταν ξεκουραστείτε ή φωνάξτε για βοήθεια. Ειδικά αν κολυμπάτε μόνοι σας, φροντίστε πάντα να είστε εξοπλισμένοι με μια ατομική σημαδούρα ασφαλείας, ώστε να τη χρησιμοποιήσετε σε περίπτωση κινδύνου ως αποκούμπι μέχρι να ανακτήσετε δυνάμεις.
8. κολυμπήστε σε οργανωμένες πλαζ. Τον χειμώνα θα ήταν καλύτερο να κολυμπάτε σε οργανωμένες πλαζ που διαθέτουν ζεστό νερό, αποδυτήρια και φυσικά ναυαγοσώστη. Αν βρισκόμαστε σε οργανωμένες παραλίες, έχουμε περισσότερη αίσθηση ασφάλειας και συνήθως μπορούμε να κολυμπάμε εντός του ορίου που καθορίζουν οι σημαδούρες οι οποίες οριοθετούν την ακτή από το πέλαγος. Αν πάλι προτιμάτε τις ελεύθερες πλαζ, φροντίστε να γνωρίζετε τα όριά σας και να μην υπερεκτιμάτε τις δυνάμεις σας.
9. μην αφήνετε μικρά παιδιά στη θάλασσα χωρίς να τα προσέχετε. Και πάντα να έχετε μαζί σας σωσίβιο ασφαλείας για τις πολύ μικρές ηλικίες. Τα παιδιά δεν έχουν την αίσθηση του κινδύνου που έχουμε εμείς οι ενήλικες, οπότε σε συνθήκες χειμερινής κολύμβησης καλό είναι να είστε λίγο παραπάνω προσεκτικοί. Αυτό που δεν πρέπει καθόλου να φοβάστε είναι το αν θα φοβηθούν το κρύο νερό. Πιστέψτε με, έχουν πολύ λιγότερες πληροφορίες εγγράψει από θέσφατα και φοβίες, οπότε περισσότερο θα λειτουργήσουν παρακινητικά για εσάς τους γονείς, παρά θα πρέπει να ανησυχείτε για την επαφή τους με την (πιο) κρύα θάλασσα.
10. αντηλιακό και τον χειμώνα. Και όμως, είναι απαραίτητο να έχετε πάντα μαζί σας αντηλιακό ακόμα και τον χειμώνα. Την εποχή αυτή του χρόνου είστε λιγότερο εκτεθειμένοι στις ακτίνες του ήλιου συνολικά, λόγω της περιορισμένης επαφής σας με το εξωτερικό περιβάλλον, και αυτό αυξάνει πολύ την πιθανότητα παθήσεων του δέρματος όταν εκτίθεστε.
Ο ήλιος καίει ακόμα και τον χειμώνα, και μάλιστα πολύ δυνατά. Προνοήστε!
