200 χρόνια μετά, όπως και τότε…
Στο περίφημο Κτήμα Τομπάζη, η ιστορία δύο αιώνων ενώνεται με τις νοσταλγικές παιδικές αναμνήσεις, και εκείνο το μοναδικό, πανευρωπαϊκής φήμης πέτρινο λιοτρίβι ξαναζεί παλιές δόξες…
Γράφει ο Αριστοτέλης Παναγιώταρος*
Το Κτήμα Τομπάζη. Αν ρωτήσεις, «Πέρα στους ευκαλύπτους» μπορεί να ακούσεις κάποιους ντόπιους να σου λένε. Ίσως και να έχουν και μια ιστορία να σου αφηγηθούν, για το πώς όταν ήταν παιδιά παίζανε στο περιβόλι. Ότι έκοβαν τα φρούτα κρυφά από το βλέμμα του επιστάτη. Για το νερό του Τομπάζη, με το οποίο γέμιζαν τα κανάτια τους οι περαστικοί από το βρυσάκι του κτήματος. Ίσως ακόμα και για χαμένο θησαυρό…
Θυμάμαι και τον εαυτό μου παιδί, κάθε καλοκαίρι, στο κτήμα να περνώ τα ξέγνοιαστα παιδικά μου χρόνια. Σαν τα αγρίμια κρυβόμασταν ανάμεσα στις πολύχρωμες πικροδάφνες, σκαρφαλώναμε στα κλαδιά των ευκαλύπτων με αυτή την τόσο χαρακτηριστική ευωδιά των φύλλων τους.
Τα ψηλά κυπαρίσσια με τη σκιερή αλέα τους, όπου μικρός απέφευγα να τη διασχίσω, μην τυχόν και πέσει πάνω μου κανένα τζιτζίκι, που σαν αληθινός καμικάζι πετούσε με μανία δεξιά-αριστερά.
Αν είχανε φωνή όλα αυτά τα δέντρα, πόσες ιστορίες θα είχαν να μας διηγηθούν. Είδαν τον Ρώσο ναύαρχο Χέυδεν μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 να φυτεύει πλάι τους τις τρεις πρώτες μανταρινιές, που εισήχθησαν στην Ελλάδα δώρο προς τον ναύαρχο Τομπάζη, εις ανάμνηση της νίκης!
Άκουσαν τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια να περιγράφει το όραμά του για το Νέο Ελληνικό Κράτος στη δεξίωση που δόθηκε προς τιμήν του, κάτω από το μεγάλο πεύκο, τον Φεβρουάριο του 1828.
Υποδέχτηκαν στο περιβόλι τους τις δύο μουσμουλιές που ο ίδιος ο Καποδίστριας φύτεψε, σε ένδειξη της φιλίας του με τον ναύαρχο Εμμανουήλ Τομπάζη.
Κάποια χρόνια αργότερα καλωσόρισαν τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, καθώς αποβιβαζόταν στην
προβλήτα του κτήματος από ένα μικρό ιστιοφόρο. Συντρόφεψαν τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ στους μοναχικούς του περιπάτους στο κτήμα, αλλά και κρυφάκουσαν τα λόγια αληθινής αγάπης που ψιθύρισε ο πρίγκιπας Αλέξανδρος προς την αγαπημένη του Ασπασία Μάνου στο μπαλκονάκι του πύργου. Πάντα παρόντες σε όλα τα γεγονότα, πιστοί στη σιωπή των μυστικών τους.
Είναι Νοέμβρης του 1899. Στο μικρό πέτρινο λιοτρίβι ο Ιάκωβος Τομπάζης δουλεύει αδιάκοπα μέρα-νύχτα. Τα ψάθινα κοφίνια φορτωμένα με ελιές πέφτουν το ένα μετά το άλλο στις μυλόπετρες που γυρίζουν, καθώς συνθλίβουν τον φρέσκο καρπό. Για συντροφιά, ο αδερφικός του φίλος Δ. Δραγούμης φροντίζει η φλόγα στο καζάνι να καίει δυνατά.
Κάθε τόσο βγαίνει έξω και φέρνει μερικούς κομμένους κορμούς ευκαλύπτων και τους ρίχνει στη φωτιά. Μετά και οι δύο μαζί στρέφουν με όλη τους τη δύναμη το στιράκι, συμπιέζοντας καλά το φρέσκο ελαιόλαδο που τρέχει από τα λινά μουτάφια. Η πρώτη σοδειά ελαιολάδου σε λίγο θα έχει ολοκληρωθεί. Λίγους μήνες αργότερα, το ελαιόλαδο του Κτήματος Τομπάζη ξεκινά το σπουδαίο του ταξίδι. Από το Κτήμα Τομπάζη στον Γαλατά Τροιζηνίας, και εκείνο το μικρό ελαιοτριβείο με τον πέτρινο μύλο, δίπλα στη θάλασσα, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στην παγκόσμια έκθεση των Παρισίων το 1900. Κατακτά τις αγορές του εξωτερικού, γίνεται το πρώτο ελληνικό ελαιόλαδο με παγκόσμια διάκριση και ορίζεται αποκλειστικός προμηθευτής της βασιλικής αυλής.
Έχουν περάσει σχεδόν δύο ολόκληροι αιώνες από εκείνη την παλιά εποχή. Καθώς κοιτάζω έξω από το παράθυρο, αγναντεύω αυτούς τους ίδιους ευκαλύπτους, που, όπως και τότε, έτσι και τώρα προσπαθούν να κρύψουν με τα κλαδιά τους τη θέα προς τα απέναντι σπιτάκια του Πόρου. Στέκουν ακλόνητοι, συνταξιδιώτες στο πέρασμα του χρόνου, μάρτυρες μιας άλλης εποχής. Ο δυνατός αέρας περνά ανάμεσα από τα δέντρα, ακούω το δυνατό θρόισμα των φύλλων, απαράλλαχτο και αυτό μέσα στον χρόνο. Η
μυρωδιά από το νοτισμένο χώμα, το άρωμα των φύλλων, αιώνιο ταξίδι. Κοιτάζω έξω από το παράθυρό μου και βλέπω το ηλιοβασίλεμα πέρα στην ωραία Κοιμωμένη.
Τίποτα δεν έχει αλλάξει
Η ιστορικότητα του τόπου σε μαγνητίζει, βυθίζεσαι στη γαλήνη της λιμνοθάλασσας, το φεγγάρι παρακολουθεί από ψηλά, όπως πάντα. Νοέμβρης, είναι εποχή συγκομιδής. Τα ελαιόδεντρα στο Κτήμα Τομπάζη μάς χαιρετούν.
Ανταποδίδουμε το κάλεσμα με ευγνωμοσύνη, αφήνοντας και εμείς το δικό μας φυλλαράκι να πέσει στο ίδιο χώμα για τους επόμενους..., όπως και τότε.
*Αριστοτέλης Παναγιώταρος
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Αριστοτέλης Παναγιώταρος γεννήθηκε το 1977. Ζει και εργάζεται μεταξύ Αθήνας και Γαλατά. Έχει ολοκληρώσει σπουδές μαγειρικής στη Φλωρεντία, καθώς και ζαχαροπλαστικής στο Παρίσι, με ειδίκευση στη
σοκολάτα. Από το 2011 διατηρεί κατάστημα chocolaterie στην Αθήνα. Από το 2017 είναι ιδρυτής της εταιρείας Tombazis Olive Grove, παραγωγής βιολογικού εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου με σημαντικές
βραβεύσεις σε παγκόσμιους διαγωνισμούς ελαιολάδου.
info@tombazisestate.com
