Ένα ρεσιτάλ ανοίγει μια άλλη πόρτα στην Αίγινα
Ένα τηλεφώνημα, η πρόσκληση σε μια βραδιά ζωντανής κλασικής μουσικής στο σπίτι μιας καλής φίλης, και οι μύριες όσες αφορμές να βιώσει κανείς από μια άλλη ματιά το βαθύ και απέραντο τοπίο της Αίγινας.
Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας». Ο στίχος του Ελύτη, που προβάλλει την έκταση και το βάθος του ελληνικού χώρου –με ό,τι αυτός έχει ως πνευματικό φορτίο ανά τους αιώνες–, βρίσκει στην Αίγινα την επιμέρους αλήθεια του.
Η Αίγινα δεν είναι μόνο ένα νησί που δείχνει αμέσως τι είναι ακριβώς: Μια ανοιχτή αγκαλιά στον Σαρωνικό, με τις ήρεμες κορυφογραμμές των βουνών της, τις ενδιαφέρουσες αναβαθμίσεις των χαμηλότερων εδαφικών της περιοχών, τις ακτές της, που δεν εντυπωσιάζουν άμεσα. Ένα νησί με απομεινάρια από την αρχαία δόξα της, με μαρτυρίες από τη βυζαντινή περίοδο και τις μεσαιωνικές ταλαιπωρίες της, με τα νεοκλασικά της ανοίγματα κατά την περίοδο που εκείνος ο μέγας πρώτος Kυβερνήτης την επέλεξε ως προσωρινή πρωτεύουσα της χώρας.
Είναι ένα νησί με ποικιλία τοπίου. Αλλού έχει την ατμόσφαιρα της αττικής μεσογαίας, παρόλο που αντί για αμπέλια –κάποτε είχε περίφημα– έχει τις φιστικιές της. Αλλού, σε μικρογραφία, διατηρεί την πράσινη νότα της Πάρνηθας κι αλλού θυμίζει γυμνό αιγαιοπελαγίτικο τοπίο, κυρίως προς τα νοτιοανατολικά. Στην Αίγινα δεν πλήττεις, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, με τις ξηρές και φωτεινές νύχτες της και με κάτι απίθανα φεγγάρια.
Η Αίγινα όμως είναι κι αυτά που ανακαλύπτεις. Σε γωνιές, σε παραδόσεις, σε βλάστηση, σε κτίσματα, σε προϊόντα, σε συνήθειες, σε μνήμες, σε ανθρώπους. Κάτι τέτοιο έζησα το Σάββατο, 17 Σεπτεμβρίου. Καλή φίλη μού τηλεφώνησε –αν μου έκανε κέφι– να πάω σ' ένα ρεσιτάλ κλασικής μουσικής, σ' ένα σπίτι κάπου έξω από την πόλη. Σούρουπο, ανηφορίσαμε για λίγο στους λόφους που απλώνονται στην ανατολική προέκταση της Αίγινας. Σύντομα βρεθήκαμε σ' ένα φυσικό μπαλκόνι με μια θέα που απλώνεται πέρα από την πόλη –η οποία είναι χαμηλά στα πόδια σου–, πάνω από θάλασσες και νησιά, με μακρινό φόντο τη γη της Αργολίδας και στο βάθος του κόλπου την Παλιά Επίδαυρο, με το αρχαίο θέατρο να είναι πίσω από βουνά που απλώνουν τις κορυφογραμμές τους στον ορίζοντα. Αφήνει κανείς τις συστάσεις και απορροφάται από αυτό που βλέπει. Το τοπίο έχει απλωσιά, αλλά όχι την άπλα των απεριόριστων ανοιγμάτων. Το βλέμμα ακουμπά κάπου. Μου θυμίζει της ελβετικές λίμνες. Κι εδώ σαν λίμνη φαντάζει το τοπίο. Δεν έχει όμως το χρώμα του ποταμίσιου νερού των λιμνών της κεντρικής Ευρώπης, αλλά το συνεχώς ανανεωνόμενο κρυστάλλινο θαλασσινό νερό της «λίμνης» του Σαρωνικού.
Άλλη έκπληξη το σπίτι. Πέτρινο, χτισμένο πριν από 40 χρόνια από τον Βασίλη Γκρόζα, με καταγωγή από την Ήπειρο. Εκείνος δεν υπάρχει πλέον. Έφυγε πριν από 20 χρόνια, αφού πρόφθασε να χαρεί για άλλα τόσα, μαζί με τη γυναίκα του Έρικα, το σπίτι που ονειρεύτηκε. Πρόλαβε να διαπιστώσει και τα ενδιαφέροντα που είχαν οι δυο γιοι του, ο Νάσος και ο Σταύρος. Ο Βασίλης πρωτογνωρίστηκε με την Έρικα στο Παρίσι, όπου πήγε για μεταπτυχιακές σπουδές, αφού αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ, με δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη. Η Έρικα βοηθούσε τότε τους Γερμανούς γονείς της, που ασχολούνταν με το εμπόριο καπέλων. Όταν εγκατέλειψε τη σιγουριά της οικογενειακής επιχείρησης, ακολουθώντας τον Βασίλη στην Ελλάδα, επέλεξαν την Αίγινα για να ζήσουν. Εκείνος βρήκε τον συγκεκριμένο χώρο κι έστησε ένα σπίτι από πέτρα, σαν να είναι γλυπτό, ενταγμένο στο φυσικό τοπίο, στα βράχια και στη βλάστηση που υπήρχε. Ζωγράφος και γλύπτης, έγινε τώρα και σχεδιαστής, αρχιτέκτονας, εργολάβος, πελεκητής των λίθων που ενέταξε στο δημιούργημά του και, εν πολλοίς, χτίστης κάποιων ιδιαίτερων τμημάτων του σπιτιού. Ένας εμπνευσμένος άνθρωπος από αυτούς που συναντούσε κανείς την Αναγέννηση.
Στο σαλόνι του σπιτιού αυτού o Νάσος Γκρόζας ερμήνευσε στο πιάνο, σ' ένα πρόγραμμα δύο ωρών, συνθέσεις για πιάνο και βιολί του Νορβηγού συνθέτη και πιανίστα Edvard Hagerup Grieg (1843-1907). H βιολoνίστα Χένρικα Τρόνεκ ήταν από την Πολωνία. Η οικογένειά της είχε αντιμετωπίσει δραματικά προβλήματα την εποχή του Τρίτου Ράιχ. Είναι παντρεμένη με Έλληνα από την Κωνσταντινούπολη. Ο Νάσος είναι ξανθός, γι' αυτό και ξαφνιάστηκα όταν άκουσα να μιλά σαν Αιγινήτης και να αφιερώνει διακριτικά την εκδήλωση στη μνήμη του πατέρα του. Στο νησί, άλλωστε, μεγάλωσε, εδώ πήγε σχολείο, ενώ στην Αθήνα παρακολούθησε μαθήματα πιάνου από τη Χαιρογιώργου-Σιγάρα, προτού πάει στη Μόσχα, όπου φοίτησε επί οκτώ χρόνια.
Το ρεσιτάλ άρχισε με μια ευχάριστη σονάτα, που ο Grieg συνέθεσε όταν ήταν μόλις 15 ετών! Ακολούθησαν άλλες συνθέσεις, που τις χαρακτήριζαν η μελωδικότητα και ο ρυθμός. Η ποικιλία των ηχοχρωμάτων γέμιζε απολαυστικά το σαλόνι με τους 40 καλεσμένους από την Αίγινα, αλλά και με Αθηναίους, Γερμανούς και Άγγλους, που έγιναν λάτρεις και καλοκαιρινοί κάτοικοι του νησιού. Οι νότες ξεχύνονταν στην ήρεμη ατμόσφαιρα μιας διάφανης νύχτας. Δεξιοτεχνία, επαγγελματισμός και υψηλή ερμηνευτική απόδοση των αποχρώσεων του συνθέτη χαρακτήριζαν τους ερμηνευτές, χωρίς να είμαι κριτικός κλασικής μουσικής. Είναι εντυπώσεις από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα με υψηλή επίδοση πολιτισμού και φιλοξενίας. Η Έρικα προλόγιζε με θαυμάσια ελληνικά τα μουσικά κομμάτια, μαζί με τη γυναίκα του Νάσου, την Αθηνά – μουσικός κι αυτή από την Κρήτη. Φυσικά, δεν έλειψε η κουβεντούλα αργότερα μ' ένα ποτήρι κρασί, και όχι μόνο. Περίσσευσε και η τέχνη και η ευγένεια και η καλοσύνη. Από τις εκπλήξεις ανθρώπων και χώρων που μας επιφυλάσσει συχνά η Αίγινα.
