Ποια ταυτότητα θέλουμε για τον Πόρο

Σκέψεις για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του όμορφου νησιού του Σαρωνικού. Της Τατιάνας Σπινάρη Από μικρό παιδί, ο άντρας μου πίστευε ότι ο Πόρος είναι το πιο όμορφο μέρος του κόσμου. Αναμφισβήτητα, είναι πανέμορφος, όπως και τα άλλα νησιά του Σαρωνικού – όλα μοναδικά με τον τρόπο τους. Η φυσική ομορφιά μοναδική, με κυρίαρχη τη «λιμνοθάλασσα» που σχηματίζεται από το σύμπλεγμα των ακτών του νησιού και της Πελοποννήσου. Γιατί, όταν σκέπτομαι τον Πόρο, τον σκέπτομαι ως σύνολο από το Βίδι μέχρι την Αδέρα και την Άρτιμο, από το Μόδι μέχρι τη Βαγιωνιά και το Mπογάζι. Σε αυτή την απέραντη ομορφιά όμως σκέπτομαι ότι οι ανθρώπινες επεμβάσεις είναι άλλες φορές θετικές, άλλες φορές καταστροφικές, και συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους. Σκέπτομαι πώς αλλάζουν τον χώρο γύρω μας, αρχίζοντας από τις παλιές επεμβάσεις των παππούδων μας μέχρι τις σημερινές, που είναι ταχύτατες και συχνά χωρίς πολλή σκέψη, καθώς η σύγχρονη τεχνολογία μάς δίνει τόσες δυνατότητες. Και όλες αυτές οι σκέψεις με οδηγούν στο ποια είναι η ταυτότητα του νησιού μας και ποια θέλουμε εμείς να είναι. Πριν από τη δεκαετία του '60 ο Πόρος είχε δύο παράλληλες πλευρές. Για τους πολλούς ήταν ο τόπος κατοικίας για ενασχόληση με το εμπόριο, υπηρεσίες και πρωτογενή εργασία: ψάρεμα και καλλιέργεια κτημάτων στην ακτή της Πελοποννήσου. Για λίγους όμως ήταν ο τόπος απόδρασης από την καθημερινότητα, μια όαση μακριά από τη μεγαλούπολη της Αθήνας ή και συχνά του εξωτερικού. Ακόμη και ο βασιλιάς Αλέξανδρος έβλεπε έτσι τον Πόρο όταν τον επισκεπτόταν στο κτήμα Τομπάζη. Αυτή η πλευρά του Πόρου, συνήθως εστιασμένη στην περιοχή του Νεωρίου, συνυπήρξε με την αστική και αγροτική του πλευρά, αλλά οι δυο τους ήταν τελείως ξένες μεταξύ τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κάτοικοι του Πόρου θεωρούσαν αντιπαραγωγικές τις εκτάσεις με τα πεύκα δίπλα στη θάλασσα, αντιπαραθέτοντάς τες με τις εύφορες εκτάσεις της απέναντι Πελοποννήσου. Κι όμως, αυτά τα πεύκα δίπλα στη θάλασσα έφεραν τη διεθνή διανόηση στον Πόρο. Οι καιροί βέβαια άλλαξαν, και ο Πόρος αναπτύχθηκε ακολουθώντας τη γενικότερη πορεία της χώρας. Η χρονική απόσταση από την Αθήνα και κατ’ επέκταση από όλο τον κόσμο μειώθηκε τρομακτικά. Δημιουργήθηκαν πρόσκαιρες υποδομές και τα κτίσματα πολλαπλασιάστηκαν, ειδικά στο Ασκέλι, στην Μπούγια και στο Νεώριο. Σήμερα το νησί κατακλύζεται από επισκέπτες, τα μηχανάκια είναι περισσότερα από τους κατοίκους και τα αυτοκίνητα δεν χωράνε. Το ολοένα αυξανόμενο μέγεθος στις βάρκες Πόρου-Γαλατά είναι μέτρο της ραγδαίας «ανάπτυξης». Σε αντίθεση όμως με παλιά, δεν μπορούν να συνυπάρξουν πολλαπλές πλευρές της ταυτότητας του Πόρου, που είναι ασύμβατες μεταξύ τους, καθώς ο χώρος είναι μικρός. Οι κάτοικοί του πρέπει να διαλέξουν τι θέλουν να είναι ο Πόρος τους. Ένα οπτικό έναυσμα σε αυτή την αντιπαλότητα δίνουν οι ανεμογεννήτριες. Παρόλο που είναι αναγκαίο να παράγουμε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η εγκατάστασή τους στην κορυφογραμμή της Αδέρας επηρέασε την άγρια ομορφιά του τοπίου. Καθώς όμως είναι ακόμη λίγες, ορισμένοι τις βρίσκουν και ωραίες. Αλλά οι ανεμογεννήτριες πάνω στην κοιλιά της Κοιμωμένης; Εδώ έχουμε μια καταστροφή. Εδώ βλέπουμε την ασυμβατότητα της διατήρησης του Πόρου όπως τον ξέραμε και της αλόγιστης βιομηχανικής παραγωγής. Και ρωτάμε: Τι έχει προτεραιότητα; Πώς θέλουμε να γίνει το νησί μας; Γιατί το παράδειγμα της βίαιης επέμβασης στη φύση το βλέπουμε όχι μόνο με τις ανεμογεννήτριες πάνω στην κοιλιά της Κοιμωμένης, αλλά και με την αρπαγή των ακτών μας από τα ιχθυοτροφεία, την κατάλυση της παραλίας και κάθε στενού από μηχανάκια και αυτοκίνητα, τον σχεδιασμό υπερμεγέθων κτιρίων με έλλειψη δρόμων και υποδομών. Και περιμένουμε με κομμένη την ανάσα να δούμε την εξέλιξη της ιδιωτικοποίησης του όμορφου λιμανιού μας. Η ώρα των αποφάσεων έχει έρθει. Τι θέλουμε να είναι ο Πόρος μας; Από το 2006 έδειξα το παράδειγμα έμπρακτα. Χωρίς ενίσχυση από το Δημόσιο, άνοιξα την γκαλερί «Citronne» στο ισόγειο του παραδοσιακού μου διώροφου στην παραλία, δημιουργώντας έναν δημόσιο χώρο όπως ήταν ιστορικά τα ισόγεια στην παραλία. Η γκαλερί είναι μια εστία τέχνης και πολιτισμού, που γεφυρώνει τις δύο πλευρές του Πόρου του '60: Σέβεται την ύπαρξη της τοπικής κοινωνίας και ικανοποιεί ανάγκες της, ενώ παράλληλα ενισχύει διακριτικά την ιδιαιτερότητα του νησιού να προσελκύει επισκέπτες. Είναι μια στρατηγική απάντηση για το μέλλον του μαγευτικού μας νησιού. Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να πάνε αλλού και να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, αφήνοντάς μας τον Πόρο μια όαση γαλήνης και την Κοιμωμένη όπως την ξέραμε γενιές και γενιές. Βιογραφικό Η Τατιάνα Σπινάρη- Πολλάλη είναι ιστορικός τέχνης. Σπούδασε Ιστορία Τέχνης και Μουσειολογία (διδακτορικό, Boston University, Μασαχουσέτη), εργάστηκε και διοργάνωσε εκθέσεις στην πανεπιστημιακή γκαλερί του Boston University, ενώ στη συνέχεια δίδαξε στο Boston College της Βοστόνης Ιστορία της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Τέχνης του 19ου και 20ού αιώνα, όπως επίσης και Ιστορία της Φωτογραφίας. Το 2006 άνοιξε την γκαλερί «Citronne» στον Πόρο.