Μόλις πριν από δέκα ημέρες κάποιος θα μπορούσε να πιστεύει ότι οι τράπεζες, μετά τον εφιάλτη της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-09, είχαν ρυθμιστεί. Τώρα είναι πλέον σαφές ότι εξακολουθούν να έχουν τη δύναμη να προκαλούν ανακοπές.
Η κατάρρευση της Silicon Valley Bank στις 9 Μαρτίου οδήγησε στην εκροή καταθέσεων 42 δισ. δολαρίων σε μία ημέρα. Η SVB ήταν μία μόνο από τις τρεις αμερικανικές τράπεζες που κατέρρευσαν μέσα σε μία εβδομάδα. Οι ρυθμιστικές αρχές εργάστηκαν με ζήλο κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου για να σχεδιάσουν τη διάσωση της. Ακόμα κι έτσι, οι πελάτες αναρωτιούνται για ακόμα μια φορά αν τα χρήματά τους είναι ασφαλή.
Οι επενδυτές τρομοκρατήθηκαν. Αυτό το μήνα, μέχρι στιγμής, 229 δισ. δολάρια εξανεμίστηκαν από την αγοραία αξία των αμερικανικών τραπεζών, μια πτώση της τάξεως του 17%. Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων κατέρρευσαν και οι αγορές εκτιμούν τώρα ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα αρχίσει την μείωση των επιτοκίων το καλοκαίρι. Οι τιμές των μετοχών των τραπεζών στην Ευρώπη και την Ιαπωνία καταρρεύσαν επίσης. Στις 15 Μαρτίου, η Credit Suisse, η οποία αντιμετωπίζει άλλα προβλήματα, είδε τη μετοχή της να υποχωρεί κατά 24%, ενώ στις 16 Μαρτίου ζήτησε στήριξη ρευστότητας από την κεντρική τράπεζα της Ελβετίας. Δεκατέσσερα χρόνια μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, τα ερωτήματα σχετικά με το πόσο ευάλωτες είναι οι τράπεζες, και αν οι ρυθμιστικές αρχές πιάστηκαν και πάλι στον ύπνο, έρχονται και πάλι στο προσκήνιο.
Η ταχύτατη κατάρρευση της SVB έφερε στο φως έναν υποτιμημένο κίνδυνο εντός του συστήματος. Όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων υψηλές, η καλιφορνέζικη τράπεζα φορτώθηκε μακροπρόθεσμα ομόλογα. Όταν στη συνέχεια η Fed αύξησε τα επιτόκια με τον πιο απότομο ρυθμό των τελευταίων σαράντα ετών, οι τιμές των ομολόγων κατέρρευσαν και η τράπεζα έμεινε με τεράστιες απώλειες. Οι κεφαλαιακοί κανόνες της Αμερικής δεν απαιτούν από τις περισσότερες τράπεζες να λαμβάνουν υπόψη τους την πτώση της τιμής των ομολόγων που σχεδιάζουν να κρατήσουν μέχρι τη λήξη τους. Μόνο οι πολύ μεγάλες τράπεζες πρέπει να αποτιμούν στην αγορά όλα τα ομόλογά τους που είναι διαθέσιμα προς διαπραγμάτευση. Ωστόσο, όπως ανακάλυψε η SVB, αν μια τράπεζα κλονίζεται και πρέπει να πουλήσει ομόλογα, οι μη αναγνωρισμένες ζημίες γίνονται πραγματικές.
Σε όλο το τραπεζικό σύστημα της Αμερικής, οι μη αναγνωρισμένες ζημίες είναι τεράστιες: 620 δισ. δολάρια στο τέλος του 2022, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τρίτο των συνολικών κεφαλαιακών αποθεμάτων των αμερικανικών τραπεζών. Ευτυχώς, άλλες τράπεζες βρίσκονται πολύ πιο μακριά από το χείλος του γκρεμού απ’ ό,τι η SVB, αλλά η αύξηση των επιτοκίων έχει αφήσει το σύστημα ευάλωτο.
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09 ήταν αποτέλεσμα του απερίσκεπτου δανεισμού και της στεγαστικής κρίσης. Ως εκ τούτου, οι κανονισμοί μετά την κρίση προσπάθησαν να περιορίσουν τον πιστωτικό κίνδυνο και να διασφαλίσουν ότι οι τράπεζες κατέχουν περιουσιακά στοιχεία που θα έχουν σίγουρα αγοραστές. Ενθάρρυναν τις τράπεζες να αγοράζουν κρατικά ομόλογα: άλλωστε, κανείς δεν είναι πιο φερέγγυος από τον θείο Σαμ και τίποτα δεν πωλείται ευκολότερα σε μια κρίση από τα κρατικά ομόλογα.
Πολλά χρόνια χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλών επιτοκίων σήμαιναν ότι λίγοι σκέφτηκαν πόσο θα υπέφεραν οι τράπεζες αν ο κόσμος άλλαζε και η αξία των μακροπρόθεσμων ομολόγων μειωνόταν. Αυτή η ευπάθεια επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς οι καταθέσεις κατέκλυσαν τις τράπεζες και τα μέτρα στήριξης της Fed διοχέτευσαν μετρητά στο σύστημα. Πολλές τράπεζες χρησιμοποίησαν τις καταθέσεις για να αγοράσουν μακροπρόθεσμα ομόλογα και κρατικά εγγυημένα ενυπόθηκα χρεόγραφα.
Μπορεί να νομίζετε ότι οι μη πραγματοποιηθείσες ζημίες δεν έχουν σημασία. Το πρόβλημα είναι ότι η τράπεζα αγόρασε το ομόλογο με τα χρήματα κάποιου άλλου, συνήθως με μια κατάθεση. Η διακράτηση ενός ομολόγου μέχρι τη λήξη του απαιτεί την αντιστοίχισή του με καταθέσεις και καθώς τα επιτόκια αυξάνονται, αυξάνεται και ο ανταγωνισμός για τις καταθέσεις. Στις μεγαλύτερες τράπεζες, όπως η JPMorgan Chase ή η Bank of America, οι πελάτες παραμένουν πιστοί οπότε τα αυξανόμενα επιτόκια τείνουν να ενισχύουν τα κέρδη τους, χάρη στα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο. Αντίθετα, οι περίπου 4.700 μικρές και μεσαίες τράπεζες με συνολικό ενεργητικό 10,5 τρισ. δολάρια πρέπει να πληρώνουν στους καταθέτες περισσότερα για να τους αποτρέψουν να αποσύρουν τα χρήματά τους. Αυτό συμπιέζει τα περιθώρια κέρδους τους – γεγονός που εξηγεί γιατί οι τιμές των μετοχών ορισμένων τραπεζών έχουν πέσει.
Το άλλο πρόβλημα αφορά τράπεζες όλων των μεγεθών. Σε μια κρίση, οι κάποτε πιστοί καταθέτες μπορεί να φύγουν, αναγκάζοντας την τράπεζα να καλύψει τις εκροές καταθέσεων πουλώντας περιουσιακά στοιχεία. Σε αυτή την περίπτωση, οι ζημίες της τράπεζας αποκρυσταλλώνονται. Το κεφαλαιακό της μαξιλάρι μπορεί να φαίνεται άνερο σήμερα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της γέμισής του μετατρέπεται ξαφνικά σε λογιστική μυθοπλασία.
Αυτή η ανησυχητική προοπτική εξηγεί γιατί η Fed ενήργησε τόσο αποφασιστικά το περασμένο Σαββατοκύριακο. Από τις 12 Μαρτίου ήταν έτοιμη να χορηγήσει δάνεια με εγγύηση τα ομόλογα των τραπεζών. Ενώ συνήθιζε να επιβάλλει κούρεμα της αξίας των εξασφαλίσεων, τώρα θα προσφέρει δάνεια μέχρι την ονομαστική αξία των ομολόγων. Με ορισμένα μακροπρόθεσμα ομόλογα, αυτό μπορεί να είναι περισσότερο από 50% πάνω από την αγοραία αξία. Δεδομένης αυτής της γενναιοδωρίας, είναι σχεδόν αδύνατο οι μη πραγματοποιηθείσες ζημίες από τα ομόλογα μιας τράπεζας να προκαλέσουν κατάρρευση. Αυτό σημαίνει ότι οι καταθέτες της τράπεζας δεν έχουν κανένα λόγο να ξεκινήσουν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.
Η Fed δικαιολογημένα δανείζει έναντι καλών εξασφαλίσεων για να σταματήσει τις “εκροές”. Ωστόσο, οι εύκολοι αυτοί όροι έχουν ένα κόστος. Δημιουργώντας την προσδοκία ότι η Fed θα αναλάβει τους επιτοκιακούς κινδύνους σε μια κρίση, οι τράπεζες ενθαρρύνονται να συμπεριφέρονται απερίσκεπτα. Το πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης υποτίθεται ότι θα διαρκέσει μόνο για ένα έτος, αλλά, ακόμα και μετά τη λήξη του, οι τράπεζες που ανταγωνίζονται για καταθέσεις θα αναζητήσουν υψηλές αποδόσεις αναλαμβάνοντας υπερβολικούς κινδύνους. Ορισμένοι καταθέτες, γνωρίζοντας ότι η Fed παρενέβη μία φορά, δεν θα έχουν κάποιο ιδιαίτερο λόγο να διακρίνουν μεταξύ καλών και κακών κινδύνων.
Συνεπώς, οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να χρησιμοποιήσουν το επόμενο έτος για να καταστήσουν το σύστημα ασφαλέστερο. Ένα βήμα είναι να καταργηθούν πολλές από τις παράδοξες εξαιρέσεις που ισχύουν για τις μεσαίου μεγέθους τράπεζες, ορισμένες από τις οποίες ήταν αποτέλεσμα της ανατροπής των κανόνων εν μέσω πολλών πιέσεων το 2018 και το 2019. Η διάσωση των καταθετών της SVB καταδεικνύει ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θεωρούν ότι τέτοιες τράπεζες ενέχουν συστημικούς κινδύνους. Αν ισχύει, θα πρέπει να υπόκεινται στους ίδιους λογιστικούς κανόνες και κανόνες ρευστότητας με τις μεγατράπεζες -όπως συμβαίνει στην Ευρώπη- και να υποχρεώνονται να υποβάλλουν στη Fed σχέδια για την ομαλή εξυγίανσή τους σε περίπτωση πτώχευσής τους. Στην πραγματικότητα, αυτό θα τις ανάγκαζε να αυξήσουν τα αποθέματα ασφαλείας τους.
Αποθέματα ασφαλείας, παρακαλώ περιμένετε
Οι ρυθμιστικές αρχές παντού οφείλουν επίσης να δημιουργήσουν ένα καθεστώς που να αναγνωρίζει τους κινδύνους από την αύξηση των επιτοκίων. Μια τράπεζα με μη πραγματοποιηθείσες ζημίες θα διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο χρεοκοπίας κατά τη διάρκεια μιας κρίσης από ό,τι μια τράπεζα χωρίς τέτοιες ζημίες. Ωστόσο, αυτή η διαφορά δεν αντικατοπτρίζεται στις κεφαλαιακές απαιτήσεις. Μια ιδέα είναι η πραγματοποίηση stress-tests για το τι θα μπορούσε να συμβεί στο μαξιλάρι ασφαλείας μιας τράπεζας αν τα χαρτοφυλάκια ομολόγων της αποτιμούνταν στην αγορά και αν τα επιτόκια αυξάνονταν περαιτέρω. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν στη συνέχεια να εξετάσουν αν με βάση αυτό το μέτρο το σύστημα διαθέτει επαρκή κεφάλαια.
Οι τραπεζίτες θα μισήσουν την ιδέα για ακόμα περισσότερα κεφαλαιακά αποθέματα και κανόνες. Ωστόσο, τα κέρδη της ασφάλειας είναι τεράστια. Ο τρόμος σκιάζει τους καταθέτες και τους φορολογούμενους από τη Silicon Valley έως την Ελβετία. Ωστόσο δεν θα έπρεπε να ζουν με τον φόβο και την ανασφάλεια που νόμιζαν ότι είχαν αφήσει πίσω τους εδώ και χρόνια.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
