Ανάποδα έχει γυρίσει πλέον η κλεψύδρα για το «καλάθι» του νοικοκυριού, καθώς απομένει περίπου μια εβδομάδα μέχρι να ξεκινήσει η εφαρμογή του μέτρου που στοχεύει στη μέγιστη δυνατή συγκράτηση των ανατιμήσεων σε μια σειρά από είδη πρώτης ανάγκης για κάθε ελληνικό σπίτι.

Μια σημαντική εκκρεμότητα που πρέπει να επιλυθεί προτού το «καλάθι» τεθεί σε ισχύ είναι η τυπική έγκρισή του από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν παραβιάζει τους νόμους περί ανταγωνισμού. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του insider.gr, η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναμένεται να γνωμοδοτήσει θετικά υπέρ του σύννομου χαρακτήρα του «καλαθιού», με τις επίσημες ανακοινώσεις να αναμένονται τις αμέσως επόμενες ώρες.

Είχαν προηγηθεί άλλωστε στο τέλος της περασμένης εβδομάδας οι ανακοινώσεις του ίδιου του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννη Λιανού, πως η επιτροπή εξετάζει κατά προτεραιότητα το «καλάθι», για το οποίο έλαβε επίσημες διευκρινήσεις για πρώτη φορά στις 20 Οκτωβρίου. «Η Επιτροπή Ανταγωνισμού κάνει τη δουλειά της για την προστασία της ανταγωνιστικής δομής της αγοράς και του συμφέροντος των καταναλωτών. Καλό θα είναι πρωτοβουλίες με πιθανές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό να υπόκεινται σε προληπτικό έλεγχο πριν τεθούν σε ισχύ. Αυτό σίγουρα θα είχε επιταχύνει τις διαδικασίες, βελτιώνει τον σχεδιασμό και εξασφαλίζει ότι καμία πρωτοβουλία δεν θα αντιμετωπίσει προβλήματα με το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο εξασφαλίζοντας έτσι τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις αλλά και το δημόσιο συμφέρον», ανέφερε, μεταξύ άλλων, στην ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο κ. Λιανός.

Τετάρτη έτοιμα τα «καλάθια», Πέμπτη θα τα δει ο καταναλωτής

Χθες κατατέθηκε στη Βουλή η πολυαναμενόμενη τροπολογία του υπουργείου Ανάπτυξης, η οποία ορίζει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ αναφορικά με τη σύνθεση του «καλαθιού». Μετά την ψήφισή της θα πάρει ΦΕΚ, ενώ αμέσως μετά θα εκδοθεί η σχετική υπουργική απόφασή που θα προβλέπει την έναρξη ισχύος του μέτρου.

Κατά τις πληροφορίες, μια προς μια οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ εργάζονται πυρετωδώς προκειμένου να έχουν έτοιμα τα «καλάθια» μέχρι την ερχόμενη Τετάρτη 2 Νοεμβρίου, ώστε μια ημέρα αργότερα – ήτοι στις 3 Νοεμβρίου – να αρχίσουν να γίνονται ορατά στο καταναλωτικό κοινό.

Μέχρι τον Μάρτιο του 2023 θα γεμίζει το «καλάθι»

Όπως ορίζει η τροπολογία, η πρωτοβουλία για το «καλάθι» του νοικοκυριού θα βρίσκεται σε ισχύ έως τις 31 Μαρτίου 2023, ενώ σε αυτήν έχουν την υποχρέωση να συμμετάσχουν όλες οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ με συνολικό ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ. Οι αλυσίδες οφείλουν να εντάσσουν ένα τουλάχιστον προϊόν από κάθε κατηγορία προϊόντων που περιλαμβάνεται στο «καλάθι» του νοικοκυριού και να το διαθέτουν σε προσιτή τιμή, ιδίως συγκριτικά με τα υπόλοιπα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας, ενημερώνοντας τους καταναλωτές που προσέρχονται στα φυσικά η ψηφιακά καταστήματά τους. Η ενημέρωση αυτή μπορεί να γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο, ιδίως με λίστες, φυλλάδια και ειδική σήμανση επί των προϊόντων του χώρου πώλησής τους.

Ο κατάλογος των προϊόντων που συμμετέχουν στο «καλάθι» και οι τιμές τους διαμορφώνονται ελεύθερα από τις επιχειρήσεις, τηρουμένου του άρθρου 58 του ν. 4818/2021 (Α’ 124), περί αθέμιτης κερδοφορίας. Τα προϊόντα που εντάσσονται στο «καλάθι» θα ελέγχονται, κατά προτεραιότητα, από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές ως προς τη συμμόρφωση με ανωτέρω διάταξη, ενώ τα προϊόντα του καταλόγου μπορούν να διαφοροποιούνται κάθε φορά που αποστέλλεται από τους υπόχρεους νέος κατάλογος προς Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.

Κατάλογο προϊόντων που εντάσσονται στο «καλάθι» του νοικοκυριού μπορούν να αποστέλλουν και επιχειρήσεις με μικρότερο ετήσιο τζίρο των 90 εκατ. ευρώ, ωστόσο για αυτή την κατηγορία το μέτρο δεν είναι υποχρεωτικό. Εφόσον βέβαια αποφασίσουν να συμμετάσχουν, τότε θα πρέπει να στηρίξουν μέχρι τέλους την εν λόγω πρωτοβουλία.

Η μη αποστολή καταλόγου προϊόντων ή η ελλιπής αποστολή καταλόγου προϊόντων από τους υπόχρεους τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο ύψους 5.000 ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης αποστολής πλήρους καταλόγου.

Η σύνθεση του «καλαθιού»

Όπως έχει ήδη προαναγγείλει η ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης, το «καλάθι» του νοικοκυριού θα διατηρείται επτά ημέρες και θα αλλάζει κάθε Τετάρτη. Μάλιστα, δεν αναμένεται να υπάρξει πλαφόν στον αριθμό των προϊόντων που θα μπορούν να αγοράζουν μεμιάς οι καταναλωτές, όπως είχε συμβεί με τα αντισηπτικά στην πρώτη φάση της πανδημίας, για τα οποία είχε οριστεί πλαφόν τεμαχίων για κάθε αγορά.

Λίγο πριν το εν λόγω μέτρο ριχτεί στη μάχη κατά της ακρίβειας, έγιναν κάποιες αλλαγές στη λίστα των 50+1 προϊόντων που είχε προτείνει ως «μπούσουλα» στα σούπερ μάρκετ το υπουργείο Ανάπτυξης, προκειμένου να καταστεί πιο λειτουργική, αλλά και πιο στοχευμένη στις ανάγκες των καταναλωτών. Όπως επιβεβαιώνεται, εκτός του «καλαθιού» θα μείνουν το εμφιαλωμένο νερό και τα αναψυκτικά, προκειμένου να πάρουν τη θέση τους τα όσπρια και το αλεύρι για όλες τις χρήσεις. Μάλιστα, όπως εξήγησε πρόσφατα στο insider.gr ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, Σωτήρης Αναγνωστόπουλος, δεν προβλέπονται επιπλέον αλλαγές στη σύνθεση του «καλαθιού» στην παρούσα φάση. «Εάν υπάρξουν αλλαγές, θα σημειωθούν κοντά στα Χριστούγεννα και θα γίνουν για λόγους εποχικότητας», τόνισε.

Μετά τις αλλαγές της τελευταίας στιγμής, το «καλάθι» του νοικοκυριού απαρτίζεται από τα εξής 50+1 προϊόντα:

-Ρύζι (Ρύζι τύπου «Καρολίνα» μακρύκοκκο)

-Ψωμί (Ψωμί για τοστ, ψωμί φραντζόλα, φρυγανιές)

-Ζυμαρικά (Μακαρόνια Νο. 6)

-Χοιρινό (Συσκευασμένα)

-Πουλερικά (Συσκευασμένα)

-Αλλαντικά (Γαλοπούλα ή/και πάριζα)

-Ψάρια κατεψυγμένα (Ένα τουλάχιστον προϊόν)

-Γάλα νωπό πλήρες (Γάλα φρέσκο πλήρες)

-Γάλα νωπό με μειωμένα λιπαρά (Γάλα φρέσκο χαμηλά λιπαρά <2%)

-Γάλα διατηρημένο (Γάλα εβαπορέ)

-Γιαούρτι (Γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις και γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις)

-Τυριά (Φέτα, γκούντα, τυρί με χαμηλά λιπαρά)

-Άλλα είδη διατροφής (Χυμός τομάτας διατηρημένος)

-Αυγά (Κλωβοστοιχίας και Αχυρώνα)

-Μαργαρίνη και άλλα φυτικά λίπη (Μαργαρίνες)

-Ελαιόλαδο (Παρθένο ελαιόλαδο)

-Άλλα βρώσιμα έλαια (Ηλιέλαιο)

-Λαχανικά κατεψυγμένα (Τουλάχιστον ένα, από αρακάς, μπάμιες, φασολάκια κατεψυγμένα)

-Ζάχαρη (Λευκή ζάχαρη)

-Παιδικές τροφές (Φόρμουλα μωρών και γάλα βρεφικής ηλικίας)

-Καφές (Ελληνικός καφές, στιγμιαίος καφές και γαλλικός καφές)

-Τσάι-Χαμομήλι (Τσάι ή χαμομήλι)

-Κακάο και σοκολάτα σε σκόνη (Κακάο σε σκόνη)

-Χυμοί Φρούτων (Χυμός πορτοκάλι)

-Είδη καθαρισμού και συντήρησης (Απολυμαντικά χεριών και αντισηπτικά, απορρυπαντικά πλυντηρίου (υγρά και σε σκόνη – όχι ταμπλέτες), απορρυπαντικά για σφουγγάρισμα και καθαρισμό επιφανειών – χλωρίνες, απορρυπαντικά πιάτων για πλύσιμο στο χέρι και χαρτί κουζίνας)

-Είδη προσωπικής υγιεινής (Οδοντόκρεμες, χαρτί υγείας, σερβιέτες, ταμπόν, σαμπουάν, σαπούνια σε στερεή κατάσταση και πάνες ακράτειας)

-Είδη για μωρά (Πάνες για μωρά, είδη ατομικής υγιεινής για μωρά όπως μωρομάντηλα και είδη ατομικής υγιεινής για μωρά όπως σαμπουάν)

-Τροφές για κατοικίδια ζώα (τροφή για σκύλους και τροφή για γάτες)

-Όσπρια

-Αλεύρι για όλες τις χρήσεις

Υπενθυμίζεται εδώ πως το «καλάθι» των 50+1 προϊόντων δεν αφορά σε «πάγωμα» των τιμών τους, αλλά σε μια γενικευμένη προσπάθεια συγκράτησης των ανατιμήσεων στο πλαίσιο της μάχης κατά της ακρίβειας. Εάν δεν είναι εφικτή η συγκράτηση των τιμών αυτών των προϊόντων, τότε θα καταβάλλεται προσπάθεια να σημειώνονται οι μικρότερες δυνατές αυξήσεις.

«Καλπάζει» η ακρίβεια

Η εφαρμογή του μέτρου για το «καλάθι» του νοικοκυριού έρχεται την ώρα που οι καταναλωτές προετοιμάζονται για έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα υπό το βάρος του κύματος ακρίβειας. Μάλιστα, όπως επιβεβαιώνουν και τα νέα στοιχεία της εταιρείας NielsenIQ, η ανάπτυξη για το οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων στο εννεάμηνο του 2022 ήταν καθαρά πληθωριστική.

Ειδικότερα, η αγορά του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων κινήθηκε θετικά σε αξία στο 4,6% στους εννέα μήνες της τρέχουσας χρονιάς και σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή χρονική περίοδο. Η τάση αυτή οδηγείται από τα τρόφιμα, τόσο τα φρέσκα (6,6%) όσο και τα τυποποιημένα (5,5%), καθώς η κατηγορία του bazaar εμφανίζει μηδενική ανάπτυξη, ενώ αντίστοιχα οι μεγάλες κατηγορίες της οικιακής χρήσης, καθώς και της προσωπικής φροντίδας παρουσιάζουν σημαντικά πιο μετριοπαθή αύξηση πωλήσεων σε αξία, στο 1,0% και 0,6% αντίστοιχα. Εξετάζοντας αντίστοιχα τις τεμαχιακές πωλήσεις των προαναφερθέντων υπερ-κατηγοριών, αυτές παρουσιάζουν στο σύνολό τους αρνητική τάση, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ανάπτυξη της αγοράς είναι πληθωριστική και άρα δεν οφείλεται σε αυξημένη ζήτηση/κατανάλωση, τουλάχιστον σε επίπεδο εννεαμήνου.

Σε ό,τι αφορά το μέτωπο των τιμών, η εκτόξευση του πληθωρισμού προφανώς έχει σε πολύ μεγάλο βαθμό επηρεάσει και την απόδοση ορισμένων από τις μεγαλύτερες ταχυκίνητες κατηγορίες, διαπιστώνει η NielsenIQ. Ενδεικτικά - και σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο - ορισμένες από τις βασικές κατηγορίες στον κλάδο του τροφίμου, όπως το ψωμί και τα ζυμαρικά, οφείλουν την αύξηση του τζίρου τους κυρίως στην αύξηση της μέσης τιμής πώλησής τους, η οποία ανήλθε στο 13,0% και 10,1% αντίστοιχα, ενώ στην περίπτωση των σπορέλαιων η μέση τιμής της κατηγορίας αυξήθηκε κατά 38,9%. Σημαντική ήταν και η μεταβολή της μέσης τιμής στον κλάδο των χαρτικών και σε όλες τις βασικές κατηγορίες που τον απαρτίζουν, με τη μέση τιμή στα ρολά κουζίνας να αυξήθηκε κατά 15,6%, ενώ για το χαρτί υγείας η αύξηση αυτή ανήλθε στο 12,7%.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο καταναλωτής εξακολουθεί να προβληματίζεται για τις τιμές, καθώς νιώθει περισσότερο από ποτέ ότι ακολουθούν ανοδική πορεία, με μια ξεκάθαρη αύξηση στο ποσοστό αυτών που το αναφέρουν (από το 72% το 2020 στο 99% το 2022), με βάση το πιο ανανεωμένα στοιχεία της έρευνας των Shopper Trends της NielsenIQ. Ενδεικτικό της νέας πραγματικότητας είναι και το γεγονός ότι η πορεία του μεριδίου των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας συνεχίζει την ανοδική του πορεία, έχοντας φτάσει το 14,4% (εξαιρουμένου του discount καναλιού), μια αυξητική τάση που ξεκίνησε από τα μέσα του 2021 και έπειτα, οπότε και ξεκίνησαν να παρουσιάζονται γενικότερες πληθωριστικές τάσεις στην αγορά. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι έχει περαιτέρω ενισχυθεί η προωθητική ένταση για τα branded προϊόντα, η οποία έχει φτάσει στο 66,5%, προφανώς σε μια προσπάθεια συγκράτησης των τιμών τόσο από τους προμηθευτές όσο και από τις διαφορετικές λιανεμπορικές αλυσίδες στo πλαίσιo του πολύ ανταγωνιστικού περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται.