Λιανεμπόριο: Εφιάλτης στον δρόμο με τα καταστήματα μετά την πανδημία

Επειτα από δύο και πλέον μήνες κλειστών φυσικών καταστημάτων στην Αττική και σε άλλες περιοχές της χώρας και 32 ημέρες στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας, άνοιξαν την περασμένη Δευτέρα τα λιανεμπορικά καταστήματα, με την εξαίρεση εμπορικών κέντρων και εκπτωτικών χωριών και σύγχυση γύρω από το τι γίνεται με τα πολυκαταστήματα. Το άνοιγμα συνοδεύεται βεβαίως από την ευχή να μην επιβληθεί νέα αναστολή δραστηριότητας, ειδικά μέχρι την πασχαλινή περίοδο, αλλά και από μεγάλο προβληματισμό για την επόμενη μέρα.

Κι αυτό διότι, όταν τελειώσει η περίοδος χάριτος και δη όταν ξεκινήσει να «τρέχει» η αποπληρωμή υποχρεώσεων που έχουν μεταφερθεί με απόφαση της κυβέρνησης για τους επόμενους μήνες, η πληρωμή των επιταγών, οι οποίες έχουν μεταφερθεί για τον Μάιο, αλλά και όταν θα έχει τελειώσει η καλοκαιρινή περίοδος, με τα όποια κέρδη αποκομίσει το εμπόριο από την προσδοκώμενη αύξηση του τουρισμού, τότε πολλές λιανεμπορικές επιχειρήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες με τεράστια προβλήματα. Και τότε για πολλές το «λουκέτο» μπορεί να είναι η μοναδική επιλογή. «Θα μετρηθούμε ξανά τον ερχόμενο Οκτώβριο. Τότε που θα έχει φύγει από την αγορά η “διασωλήνωση” των μέτρων στήριξης και του τουρισμού», ήταν η χαρακτηριστική επισήμανση του προέδρου της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) Γιώργου Καρανίκα, στη διάρκεια διαδικτυακής συζήτησης για το λιανεμπόριο, την οποία διοργάνωσε την προηγούμενη εβδομάδα το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Ο ίδιος σημείωσε ότι στην οπισθογράφηση των επιταγών με τις οποίες δουλεύει σήμερα η αγορά υπάρχουν συνήθως 3-4 επιχειρηματίες, κάτι που σημαίνει ότι εάν ο εκδότης της επιταγής δεν την πληρώσει και αυτή σφραγιστεί, τότε θα προκληθεί φαινόμενο «ντόμινο» στην αγορά.

Και μόνο οι απώλειες εσόδων που είχε το 2020 ο κλάδος του εμπορίου, απώλειες οι οποίες διευρύνθηκαν κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021, θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωση πολλών επιχειρήσεων. Ο κλάδος του εμπορίου, συμπεριλαμβανομένου και του χονδρικού εμπορίου και της πώλησης οχημάτων, ήταν εκείνος με τις μεγαλύτερες απώλειες σε απόλυτα μεγέθη το 2020. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), το εμπόριο έχασε συνολικά 10,1 δισ. ευρώ το 2020, καθώς ο τζίρος του υποχώρησε σε 112,53 δισ. ευρώ την πρώτη χρονιά της πανδημίας έναντι 122,64 δισ. ευρώ το 2019. Ειδικά το λιανεμπόριο έχασε 4,5 δισ. ευρώ, με τον κύκλο εργασιών να υποχωρεί το 2020 στα 47,24 δισ. ευρώ, από 51,71 δισ. ευρώ το 2019. Για το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους δεν είναι ακόμη διαθέσιμα τα στοιχεία. Ωστόσο, από τα στοιχεία του Ιανουαρίου του 2021, τα οποία περιλαμβάνουν ένα μέρος μόνο των επιχειρήσεων (αυτές που έχουν υποχρέωση τήρησης διπλογραφικών βιβλίων και υποβάλλουν στοιχεία στις Αρχές σε μηνιαία βάση), προκύπτουν επίσης σημαντικές απώλειες, παρά το γεγονός μάλιστα ότι τα καταστήματα λειτούργησαν έστω για μερικές ημέρες, από τις 18 έως και τις 29 Ιανουαρίου. Οι απώλειες ήταν περίπου 132 εκατ. ευρώ, με τον τζίρο συνολικά να είναι μειωμένος κατά 5,6% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2020, όμως για συγκεκριμένους κλάδους, όπως αυτός της ένδυσης, τα στοιχεία δείχνουν ότι τον φετινό Ιανουάριο έχασε το 1/3 των πωλήσεών του.

Η απασχόληση
Η επόμενη μέρα αναμένεται να περιλαμβάνει και αλλαγές στην απασχόληση στο εμπόριο, τόσο ως προς τον αριθμό των απασχολουμένων όσο και ως προς τη διάρθρωση αυτής. Τα στοιχεία έως τώρα δεν είναι απολύτως ενδεικτικά, καθώς είναι σε ισχύ ακόμη μέτρα όπως η αναστολή σύμβασης εργασίας. Πάντως, τα πρώτα αρνητικά σημάδια υπάρχουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο μέσος ετήσιος γενικός δείκτης απασχολουμένων στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε οριακά το 2020, κατά 0,5%, κάτι που οφείλεται κατά βάση στον μεγάλο αριθμό προσλήψεων που έγιναν από τα σούπερ μάρκετ. Εάν εξαιρεθεί ο κλάδος των τροφίμων, καταγράφεται μείωση στην απασχόληση στο λιανεμπόριο κατά 2,9% (μάλιστα στο τέταρτο τρίμηνο η μείωση έφτασε το 7,8%).

Με βάση δε τη δειγματοληπτική έρευνα στις μικρομεσαίες εμπορικές επιχειρήσεις που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ (ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ), τα αποτελέσματα της οποίας περιλαμβάνονται στην ετήσια έκθεση της ΕΣΕΕ που θα παρουσιαστεί επισήμως την προσεχή Τρίτη, προκύπτει ότι το α΄ εξάμηνο του 2020 αυξήθηκε από 6,4% σε 10,3% το ποσοστό των επιχειρήσεων που μείωσαν την απασχόληση.

Δεδομένων των εγγενών αδυναμιών στις μικρές επιχειρήσεις του κλάδου, αναμένεται να συνεχισθεί η μείωση του ποσοστού των αυτοαπασχολούμενων και των εργοδοτών στο λιανεμπόριο και η αύξηση αντιστρόφως των μισθωτών, φαινόμενο που εντάθηκε στη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με την έρευνα εργατικού δυναμικού (στοιχεία έως δεύτερο τρίμηνο 2020), ο αριθμός των εργοδοτών στο λιανικό εμπόριο ήταν το 2020 μειωμένος κατά περίπου 10.000 σε σύγκριση με το 2008, με το ποσοστό στο σύνολο των απασχολουμένων να μειώνεται στο 11% από 11,7%. Δραματική ήταν η συρρίκνωση του αριθμού των αυτοαπασχολούμενων στον κλάδο, κατά περίπου 52.000 (23,1% το 2020 στο σύνολο των απασχολουμένων στον κλάδο, από 30,15% το 2008), ενώ από την άλλη οι μισθωτοί έφτασαν να αποτελούν το 61%, από 48,44% το 2008.

Οι ηλεκτρονικές πωλήσεις δεν έσωσαν τους «μικρούς»
Μπορεί ο τζίρος του ηλεκτρονικού εμπορίου να εκτιμάται ότι ξεπέρασε στην Ελλάδα το 2020 τα 11 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά περίπου 35%, όμως από αυτά τα 11 δισ. ευρώ το ποσοστό που κέρδισαν οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις εκτιμάται ότι είναι πολύ μικρό.

Σύμφωνα με την έρευνα του ΙΝΕΜΥ – ΕΣΕΕ, το πρώτο κύμα της πανδημίας βρήκε έτοιμες να εξυπηρετήσουν ηλεκτρονικές παραγγελίες μόλις μία στις πέντε μικρές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, το 18% των επιχειρήσεων διέθετε τη δυνατότητα αυτή πριν από το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης, ενώ μόλις το 2% ξεκίνησε με αφορμή τις στρεβλώσεις που δημιουργήθηκαν λόγω των περιοριστικών μέτρων στην κυκλοφορία των πολιτών και στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Το 2018 μόλις το 11% των εμπορικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα είχε ηλεκτρονικό κατάστημα (το 2015, πριν από την επιβολή των capital controls, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 7%).

Από τα επίσημα στοιχεία, εξάλλου, προκύπτει ότι σε σύνολο 59.838 επιχειρήσεων λιανεμπορίου που τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας τον Μάρτιο του 2020, δυνατότητα διενέργειας ηλεκτρονικών πωλήσεων είχαν μόλις 1.514 επιχειρήσεις.

Το διάστημα που ακολούθησε, βεβαίως, πολλές επιχειρήσεις δημιούργησαν τα δικά τους ηλεκτρονικά καταστήματα, ή αξιοποίησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως Facebook και Instagram για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν τους καταναλωτές. Επίσης, αρκετές αξιοποίησαν τα marketplaces, τα οποία βρίσκονται σε άνθηση στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, το marketplace που έχει δημιουργήσει η Skroutz είχε στα τέλη του 2020 περί τις 7.300 συνεργαζόμενες επιχειρήσεις εκ των οποίων οι 2.500 δεν διέθεταν online παρουσία, δηλαδή χωρίς το marketplace δεν θα είχαν την άμεση δυνατότητα διαδικτυακών πωλήσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ που έχει γνωρίσει μεγάλη ζήτηση είναι το e-λιανικό, που προβλέπει την επιδότηση μικρομεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη ή την αναβάθμιση ηλεκτρονικού καταστήματος. Μάλιστα, η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων έληξε στις 5 Απριλίου, στις 3 μ.μ.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ