ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Στο χείλος της αβύσσου η τουρκική οικονομία

Του Μιχαήλ Εμμανουήλ Δημάκα από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Το Ποντίκι" 

 

Η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, η οποία ξεκίνησε το 2018 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, χαρακτηρίζεται από τη διαρκή πτώση της τουρκικής λίρας, τον υψηλό πληθωρισμό και την αδυναμία της Τουρκίας να αποπληρώσει υπέρογκα δάνεια. Κύρια αιτία της κρίσης αποτέλεσε το αυξανόμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών σε συνδυασμό με την άστοχη πολιτική του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφορικά με τα επιτόκια.

 

Κατά την περσινή περίοδο η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα πακέτο ύψους 15,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων προκειμένου να στηρίξει την οικονομία της χώρας, τη στιγμή που οι περιορισμοί στην κυκλοφορία και το «λουκέτο» στις επιχειρήσεις εξαιτίας της πανδημίας της Covid-19 αύξησαν κατακόρυφα το δημόσιο χρέος και το ποσοστό ανεργίας.

Η Τουρκία, θέλοντας να δώσει ουσιαστικά μία παράταση ζωής στην οικονομία της, προσπαθεί να εξεύρει «φθηνό» δολάριο μέσω συναλλαγματικών ανταλλαγών και να σταθεροποιήσει την ισοτιμία του νομίσματός της έναντι του δολαρίου. Το Κατάρ συνέβαλε στο να αποφευχθεί προσωρινά μία συναλλαγματική κρίση, ωστόσο το διαρκώς διογκούμενο χρέος σε ξένο νόμισμα αποτελεί μία μόνιμη απειλή για την οικονομία της χώρας.


Καθώς η προοπτική μίας πλήρους οικονομικής κατάρρευσης απειλεί την Τουρκία, η προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ενδεχομένως να φαντάζει ως η μοναδική ρεαλιστική λύση για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.


«Νόσος» και «καραντίνα»
Όπως προαναφέρθηκε, η τουρκική οικονομία «νοσούσε» και πριν από την εμφάνιση της πανδημίας. Ήδη από τον Ιανουάριο του 2020 το ποσοστό της ανεργίας είχε «χτυπήσει κόκκινο», καθώς έτρεχε με ρυθμούς της τάξης του 13,4%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους νέους είχε αγγίξει το 25%. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού είχε τις εξής άμεσες επιπτώσεις στην τουρκική οικονομία:

? Τη ραγδαία μείωση των εμπορευματικών εξαγωγών.

? Το «πάγωμα» της αγοράς, εξαιτίας του κλίματος αβεβαιότητας και ανασφάλειας, και την επακόλουθη αύξηση της ανεργίας.


? Την αναμενόμενη έλλειψη ενδιαφέροντος για νέες επενδύσεις στην Τουρκία λόγω του αυξημένου επενδυτικού ρίσκου που υφίσταται σε παγκόσμια κλίμακα.


Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμη η αναφορά στους σημαντικότερους οικονομικούς κλάδους που επηρεάστηκαν άμεσα από την πανδημία:

Τουρισμός
Το 2019 ο τουρισμός βρέθηκε στο απόγειό του, καθώς περισσότεροι από 50 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν την Τουρκία. Ωστόσο, κατά την περσινή τουριστική περίοδο, η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική, καθώς το ξέσπασμα της πανδημίας προκάλεσε μία άνευ προηγουμένου «παράλυση» στον τουριστικό κλάδο.


Φέτος παρατηρήθηκε μία σχετική άνοδος στον τουρισμό σε σχέση με πέρυσι, κυρίως λόγω των μαζικών αφίξεων τουριστών από τη Ρωσία, τη Γερμανία αλλά και από τις αραβικές χώρες. Παρ’ όλα αυτά, η ένταξη της Τουρκίας στην «κόκκινη λίστα» από τις Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο (απαίτησαν τους πολίτες τους που ταξίδευαν από την Τουρκία να μπαίνουν σε υποχρεωτική καραντίνα) είχε συνέπεια τον πρόωρο τερματισμό της τουριστικής περιόδου, που κατά κανόνα δεν έληγε νωρίτερα από τις αρχές Νοεμβρίου.

Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας μη σχετιζόμενος με την πανδημία, που επέφερε πλήγματα στον τουρισμό και στην οικονομία της χώρας εν γένει, υπήρξε η ακατανόητη κίνηση του Τούρκου Προέδρου να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε μουσουλμανικό τέμενος μετά από 85 συναπτά έτη (1935-2020) λειτουργίας της ως μουσειακού χώρου. Πλέον η Τουρκία καλείται να καλύψει τις απώλειες εσόδων από τις πωλήσεις των εισιτηρίων, που σύμφωνα με στοιχεία του τουρκικού τύπου ξεπερνούσαν τα 73 εκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Αερομεταφορές
Παράλληλα με τον τουρισμό, σημαντικά έχει επηρεαστεί και ο κλάδος των αερομεταφορών. Συγκεκριμένα τουρκικοί αεροπορικοί κολοσσοί, όπως η Turkish Airlines (τουρκικά: Turk Hava Yollar?) και η Pegasus, σημείωσαν τεράστιες απώλειες εσόδων εξαιτίας των συνεχών ακυρώσεων των πτήσεων. Δεδομένου ότι ο κλάδος των αερομεταφορών έχει ιδιαίτερη σημασία για το τουρκικό κράτος, η τουρκική κυβέρνηση προσέφερε οικονομική στήριξη στις δύο αυτές εταιρείες ώστε να αντισταθμίσουν τις απώλειές τους. Εκτιμάται μάλιστα ότι στο εγγύς μέλλον οι δύο εταιρείες αυτές θα ανακάμψουν οικονομικά.

Αθλητισμός
Η αναβολή των αθλητικών διοργανώσεων κατά την αγωνιστική περίοδο 2019-20 και η συνεπαγόμενη απώλεια εσόδων από εισιτήρια, χορηγίες και τηλεοπτικά δικαιώματα, είχε καταστροφικές συνέπειες για πολλούς τουρκικούς συλλόγους.

Λαοφιλείς τουρκικοί σύλλογοι, όπως η Φενέρμπαχτσε, η Γαλατάσαραϊ και η Μπεσίκτας, που κατά το πρόσφατο παρελθόν δαπανούσαν μεγάλα χρηματικά ποσά για μετεγγραφές, βρίσκονται πλέον υπό καθεστώς λιτότητας, καθώς αδυνατούν να καταβάλουν μισθούς σε γηγενείς και σε ξένους αθλητές σε ξένο συνάλλαγμα, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν και σημαντικά προβλήματα χρεών.

Η τουρκική κυβέρνηση, με σκοπό να αποτρέψει την πλήρη χρεοκοπία των συλλόγων αυτών, προέβη στη μεταφορά των δανείων τους σε κρατικές τράπεζες και στην αναπροσαρμογή του χρονοδιαγράμματος αποπληρωμής των χρεών τους.

Κατασκευές και αγορές ακινήτων
Ο κλάδος των ακινήτων είχε αρχίσει ήδη να πλήττεται από το 2015, ωστόσο κατάφερε να επιβιώσει χάρη στην οικονομική στήριξη που παρείχε η τουρκική κυβέρνηση σε εταιρείες που αδυνατούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους σε ξένο συνάλλαγμα.

Επίσης, τα τελευταία χρόνια μειωμένο είναι το ενδιαφέρον για αγορά ακινήτων τόσο από πλευράς Τούρκων πολιτών όσο και από πλευράς πολιτών ξένων χωρών. Για τον λόγο αυτόν η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να χορηγήσει υπηκοότητα σε πολίτες από τρίτες χώρες που αγοράζουν ακίνητα αξίας άνω των 250.000 δολαρίων, αλλά η κίνηση αυτή μέχρι στιγμής δεν έχει αποφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Τράπεζες
Ο τραπεζικός κλάδος είχε αρχίσει και αυτός να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα αρκετά χρόνια πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού. Η τουρκική κυβέρνηση έχει αυξήσει τις πιέσεις της στις τράπεζες επιβάλλοντας οικονομικές κυρώσεις και αναγκάζοντάς τες να προσφέρουν δάνεια με ευνοϊκότερους όρους.

Παρά τις συνεχείς κυβερνητικές πιέσεις και παρά το διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων (κόκκινων) δανείων, οι τράπεζες στο εγγύς μέλλον θα επωφεληθούν οικονομικά από τις δανειοδοτήσεις υψηλού κόστους στα ταμεία του κράτους και στα κρατικά ομόλογα, και ενδεχομένως και από την έγκαιρη αποπληρωμή των χρεών από την πλευρά της κυβέρνησης.

Επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση, λόγω του ελλειμματικού κρατικού προϋπολογισμού, αναγκάζεται να λαμβάνει περιστασιακά και με ειδικούς όρους δάνεια από εγχώριες συστημικές τράπεζες προκειμένου να στηρίξει τους ειδικούς φορείς που έχει συστήσει για τη χρηματοδοτική υποστήριξη των οικονομικών κλάδων που επλήγησαν από την πανδημία.

Η χείρα βοηθείας από το Κατάρ
Εδώ και μία δεκαετία το Κατάρ αποτελεί έναν από τους στενότερους συμμάχους της Τουρκίας. Για την ιστορία, οι σχέσεις των δύο χωρών ανάγονται στον 19ο αιώνα, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία προσπαθούσε να ενσωματώσει στα εδάφη της τμήματα της Αραβικής Χερσονήσου. Συγκεκριμένα:

? Το 1890 οι Οθωμανοί προσπάθησαν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Κατάρ, επιβάλλοντας πολλές διοικητικές μεταρρυθμίσεις, αυξάνοντας τους φόρους και αναπτύσσοντας στρατεύματα σε όλη του την επικράτεια.

? Οι Καταριανοί, πρωτοστατούντος του σεΐχη Jassim bin Mohammed Al Thani επαναστάτησαν εναντίον των Οθωμανών και αφού επικράτησαν στην καθοριστικής σημασίας μάχη του Al Wajbah (1893), κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν ένα καθεστώς ημιανεξαρτησίας.

? Το 1913 η Οθωμανική Αυτοκρατορία απέσυρε τις όποιες διεκδικήσεις της στη χερσόνησο του Κατάρ, η οποία το 1916 πέρασε και επίσημα στην κυριαρχία των Βρετανών.

Στη σύγχρονη εποχή οι διμερείς σχέσεις τους σε επίπεδο κρατών ξεκίνησαν επισήμως το 1972, ένα χρόνο μετά την επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κατάρ. Η κοινή τους στάση κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής κρίσης και του συνεχιζόμενου μέχρι και σήμερα συριακού εμφυλίου έθεσε τις πρώτες βάσεις για την αναβάθμιση των σχέσεών τους.

Καθοριστικής σημασίας κίνηση για τη θεμελίωση της τουρκοκαταριανής φιλίας αποτέλεσε η διπλωματική, οικονομική και επισιτιστική βοήθεια που παρείχε η Τουρκία στο πλούσιο εμιράτο μετά τον διπλωματικό και οικονομικό αποκλεισμό που του επιβλήθηκε τον Ιούνιο του 2017 από ορισμένα μουσουλμανικά κράτη της Αφρικής (Μαυριτανία, Αίγυπτος, Τζιμπουτί, Σενεγάλη, Τσαντ, Κομόρες, Λιβύη (Κυβέρνηση του Tobruk), Νίγηρας) και της Ασίας (Σαουδική Αραβία, Ιορδανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν, Μαλδίβες).

Το Κατάρ, θέλοντας να ανταποδώσει τη βοήθεια που του είχε προσφέρει η Τουρκία, αύξησε στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια (από 5 δισεκατομμύρια που είχε συμφωνηθεί αρχικά) τη συμφωνία ανταλλαγής τουρκικής λίρας και καταριανού ριάλ (currency swap) που είχε συναφθεί προ τριετίας, όταν δηλαδή το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας είχε αρχίσει ήδη να καταρρέει.

Με την οικονομική αυτή συμφωνία δόθηκε μία παράταση ζωής στη διαρκώς χειμαζόμενη τουρκική οικονομία της οποίας τα συναλλαγματικά διαθέσιμα ενισχύθηκαν κατά 15 δισεκατομμύρια δολάρια. Μάλιστα στελέχη της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας ανέφεραν ότι η τροποποίηση στη συναλλαγματική συμφωνία των δύο χωρών, θα προσφέρει μεγάλες διευκολύνσεις στο διμερές εμπόριο και θα στηρίξει παράλληλα τον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Οι τεταμένες σχέσεις με τις ΗΠΑ
Ο μεγαλοϊδεατισμός του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος τα τελευταία χρόνια εκφράζεται μέσω της προσπάθειάς του να μετατρέψει την Τουρκία σε περιφερειακή δύναμη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, επέφερε αρνητικές επιπτώσεις τόσο στο πεδίο της οικονομίας όσο και σε αυτό της εξωτερικής πολιτικής.

Ειδικότερα, μία σειρά «γεωπολιτικών παιχνιδιών», όπως η επαναπροσέγγιση με την Ρωσία και το Ιράν, οι εξαγγελίες γεωτρήσεων στη Μαύρη Θάλασσα και στην ανατολική Μεσόγειο για εσωτερική κατανάλωση και η σταθερά επιθετική ρητορική απέναντι σε γειτονικά κράτη (Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος), είχαν ως συνέπεια να ωθήσουν την Τουρκία σε τροχιά απομονωτισμού και να προκαλέσουν τριβές στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, που είναι χώρα – σύμμαχος στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και σημαντικός εμπορικός εταίρος.

Η «καταιγίδα» στις σχέσεις των δύο χωρών, ξέσπασε με αφορμή την αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400 από την Τουρκία το καλοκαίρι του 2019. Οι ΗΠΑ σε απάντηση στην αγορά των S-400, αποφάσισαν να θέσουν την Τουρκία εκτός του προγράμματος για τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 (Lockheed Martin F-35 Lightning II) συνεχίζοντας την τακτική των κυρώσεων που είχαν εγκαινιάσει τον Μάρτιο του 2018 με την επιβολή δασμών της τάξης του 25% στον τουρκικό χάλυβα και 10% στο τουρκικό αλουμίνιο αντίστοιχα, καθώς και με το «πάγωμα» των διμερών εμπορικών συμφωνιών.

Τον περασμένο Αύγουστο η Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας (SFRC) απείλησε ευθέως την Άγκυρα με επιβολή επιπρόσθετων κυρώσεων σε περίπτωση που προβεί στη σύναψη νέας συμφωνίας με την Ρωσία:

«Ήμασταν απόλυτα σαφείς όταν συντάξαμε το νόμο CAATSA (Πράξη Αντιμετώπισης των Εχθρών της Αμερικής μέσω Κυρώσεων): Θα επιβάλλονται κυρώσεις σε κάθε (κρατική) οντότητα που προβαίνει σε σημαντικές συναλλαγές με τον ρωσικό στρατό. Οποιεσδήποτε νέες αγορές από την Τουρκία θα επιφέρουν νέες κυρώσεις».

Παράλληλα, στο ίδιο πνεύμα εκπρόσωπος του State Department σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό σταθμό της Ε.Ρ.Τ. δήλωσε ότι «εξακολουθούμε να καθιστούμε σαφές στην Τουρκία ότι οποιαδήποτε νέα σημαντική αγορά ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού θα επιφέρει νέες κυρώσεις βάσει του νομού CAATSA. Αυτές οι κυρώσεις θα είναι ξεχωριστές και επιπρόσθετες ως προς αυτές που είχαν επιβληθεί τον Δεκέμβριο του 2020».

Εν τούτοις, οι όποιες αμερικανικές απειλές για επιβολή νέων κυρώσεων, δεν έχουν πτοήσει ούτε κατ’ ελάχιστον την Τουρκία, η οποία σύμφωνα με τα όσα δήλωσε πρόσφατα ο επικεφαλής του ρωσικού οργανισμού εξαγωγών όπλων Rosoboronexport Alexander Mikheev, εντός του τρέχοντος έτους αναμένεται να βάλει την υπογραφή της και στη δεύτερη σύμβαση για την αγορά της δεύτερης παρτίδας των S-400.

* MSc: «Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές», υποψήφιος διδάκτορας

Διαβάστε επίσης

Το πρακτορείο TASS ανοίγει γραφείο ανταποκριτή στον Διεθνή Διαστημικό ΣταθμόΚόσμος

  Το ρωσικό ειδησεογραφικό πρακτορείο TASS, πρώτο από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, ανοίγει μόνιμο γραφείο ανταποκριτή στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), με πρώτο ανταποκριτή τον κο...

ΗΠΑ: Ρεκόρ με πάνω από 100.000 θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών μέσα σε ένα έτοςΚόσμος

Ρεκόρ με πάνω από 100.000 θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών ουσιών σε διάστημα ενός έτους κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19 καταγράφηκε στις ΗΠΑ, ανακοίνωσαν σήμερα...

 Ινδία – Προβλήματα του αναπνευστικού σε παιδιά λόγω της ρύπανσης του αέραΚόσμος

Η επιδείνωση της ποιότητας του αέρα στην πρωτεύουσα της Ινδίας, το Νέο Δελχί, έχει οδηγήσει σε μια αύξηση των χρόνιων παθήσεων του αναπνευστικού μεταξύ των παιδιών, όπως το άσθμα, ...

 Τέταρτο γεωτρύπανο αγοράζει ο Ερντογάν – «Γεωτρήσεις και πέραν τον συνόρων μας»Κόσμος

Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσε ότι η χώρα του αγοράζει και 4ο γεωτρύπανο, το οποίο θα χρησιμοποιήσει – όπως είπε- σε γεωτρήσεις ακόμη και πέραν των συνόρων τ...

Δύο πύραυλοι εκτοξεύθηκαν από το Ισραήλ εναντίον κτιρίου στη ΔαμασκόΚόσμος

Δύο πύραυλοι εκτοξεύθηκαν από το κατεχόμενο από το Ισραήλ τμήμα των υψιπέδων του Γκολάν εναντίον άδειου κτιρίου στο νότιο τμήμα της Δαμασκού, μετέδωσε τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερ...

Το ολλανδικό κοινοβούλιο συζητά την κατάργηση του «κορονο-πάσου» στους εσωτερικούς χώρους για τους ανεμβολίαστουςΚόσμος

Το ολλανδικό κοινοβούλιο συνεδριάζει σήμερα για να συζητήσει μια κυβερνητική πρόταση να καταργηθεί το «κορονο-πάσο» για τους ανεμβολίαστους κατά της Covid-19, με τους υπέρμαχους τη...

Πολωνία: Συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις ασφαλείας και τους μετανάστες στα σύνορα με τη ΛευκορωσίαΚόσμος

Οι πολωνικές δυνάμεις ασφαλείας ανακοίνωσαν σήμερα ότι έκαναν χρήση δακρυγόνων και κανονιών νερού προκειμένου να απωθήσουν μετανάστες που πετούσαν πέτρες και προσπαθήσουν να διασχί...