Είναι εφικτή η συνεταιριστική κατοικία στην Ελλάδα;

«Τις Τετάρτες μαγειρεύω εγώ, Τρίτη και Πέμπτη αναλαμβάνουν άλλες οικογένειες, το μενού αναρτάται στον κοινόχρηστο χώρο».

Η Κ.Α., Ελληνίδα που ζει και εργάζεται στη Δανία, τα τελευταία χρόνια μένει σε ένα συγκρότημα συνεταιριστικών κατοικιών. Στην ουσία, πρόκειται για μια μικρή κοινότητα με ιδιόκτητα σπίτια, αλλά και με κοινόχρηστους χώρους – τα μέλη της κοινότητας ασκούν από κοινού τη διαχείριση. «Ηταν μια πολύ συνειδητή επιλογή, την οποία κάναμε συνυπολογίζοντας τα θετικά του συγκεκριμένου τρόπου ζωής, την αλληλοβοήθεια και το μοίρασμα υποχρεώσεων και δικαιωμάτων, δεδομένου ότι εργαζόμαστε και οι δικοί μας ζουν σε άλλη χώρα».

Στα κοινά δείπνα, τα παιδιά κοινωνικοποιούνται, μαθαίνουν να δοκιμάζουν νέες γεύσεις και να τηρούν ορισμένους κανόνες. «Στη διάρκεια της πανδημίας και του lockdown, η συνύπαρξή μας με τους γείτονες υπήρξε ευεργετική· τα παιδιά μου δεν ένιωσαν καθόλου μοναξιά, είχαν άλλα παιδιά παρέα». Και για τους μεγάλους, όμως, η καλή γειτνίαση βάσει προκαθορισμένων κανόνων είναι λυτρωτική.

«Αν ο γιος μου είναι άρρωστος και δεν πάει σχολείο, μπορώ να τον αφήσω στο σπίτι και ξέρω πως οι γείτονες θα τον έχουν έγνοια, θα περάσουν να τον δουν», περιγράφει, «και αν εγώ ξυπνήσω και το αυτοκίνητό μου δεν παίρνει εμπρός, θα δανειστώ κάποιου άλλου και θα πάω στη δουλειά μου». 

Οι παραπάνω εμπειρίες ηχούν στα αυτιά των κατοίκων των αστικών κέντρων εξωπραγματικές και μας παραπέμπουν στον τρόπο ζωής μικρών κοινωνιών που τείνουν να εκλείψουν.

Η Δανία, όπως όλες οι σκανδιναβικές χώρες, έχουν μακρά παράδοση σε τέτοιου τύπου στεγαστικά μοντέλα. Θα μπορούσαμε, άραγε, να δούμε κάτι παρόμοιο να γεννάται και στην Ελλάδα, όπου τόσο η αγορά όσο και η ενοικίαση ακινήτων έχει καταστεί πλέον δυσβάσταχτη για μια μεγάλη μερίδα των πολιτών; H ανοιχτή ομάδα Cohab Athens, όπου συμμετέχουν πολλοί αρχιτέκτονες, την προηγούμενη εβδομάδα πραγματοποίησε συζήτηση για τη συνεταιριστική κατοικία. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε η εμπειρία την οποία απέκτησε η ομάδα τα τελευταία έξι χρόνια, μέσα από έρευνα, εργαστήρια, ανοιχτές συζητήσεις, ομάδες εργασίας και επισκέψεις σε συνεργατικά και συνεταιριστικά στεγαστικά εγχειρήματα του εξωτερικού.

«Το ενδιαφέρον του κόσμου σήμερα είναι σαφώς μεγαλύτερο απ’ ό,τι ήταν το 2016» τονίζει, μιλώντας στην «Κ», η Δήμητρα Σιατίτσα, Δρ Πολεοδομίας ΕΜΠ, ερευνήτρια σε θέματα κατοικίας και πόλης, μέλος της CoHab. Είναι πολλοί αυτοί που μας προσεγγίζουν για να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες, κυρίως νέοι που δυσκολεύονται να αποκτήσουν ιδιόκτητη κατοικίας και οι οποίοι δηλώνουν πρόθυμοι να δοκιμάσουν έναν νέο τρόπο συγκατοίκησης».

Την ιδέα φλερτάρουν όμως και άτομα τρίτης ηλικίας, τα οποία αφενός θέλουν να έχουν παρέα και υποστήριξη στις καθημερινές δουλειές ενός νοικοκυριού, αφετέρου δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στη νέα οικονομική πραγματικότητα. Μάλιστα έχουν δημιουργηθεί τρεις ομάδες, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο, που διερευνούν την ευκαιρία συγκατοίκησης σε κάποιο οικοδομικό συγκρότημα. 

Επισημαίνεται ότι η συνεταιριστική κατοικία διαφοροποιείται από την κοινωνική κατοικία, καθώς προϋποθέτει την ύπαρξη μιας ομάδας ανθρώπων που να τους ενώνει ένα κοινό σύστημα αξιών και να μοιράζονται έναν κοινό τρόπο ζωής. «Στη χώρα μας υπάρχει μικρή εμπειρία στο σκέλος της κοινωνικής κατοικίας (κυρίως μέσω του πάλαι ποτέ Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας), αλλά μηδενική στη συνεταιριστική κατοικία», εξηγεί η ίδια. Επομένως, για να μπορέσει να γίνει μια τέτοια αρχή θα πρέπει να αναγνωριστούν σύλλογοι, στεγαστικοί φορείς, στους οποίους να δοθούν κίνητρα για να προχωρήσουν (π.χ. χαμηλότερη φορολογία, πρόσβαση σε δανειοδότηση με χαμηλό επιτόκιο κ.ά.).

«Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η υποστήριξη από το Δημόσιο και η πριμοδότηση τέτοιων στεγαστικών εναλλακτικών, όπως είναι οι συνεταιρισμοί κατοικίας, γίνεται υπό προϋποθέσεις», προσθέτει η ίδια, «όπως η δημοκρατική διαχείριση με βάση τις συνεταιριστικές αρχές, κάθε μέλος μία ψήφος, η διατήρηση του χαμηλού κόστους σε σχέση με την αγορά, αλλά και η προσπάθεια μείωσης του κόστους του ενοικίου, ώστε να είναι προσιτό σε ομάδες χωρίς επαρκές εισόδημα».

Το ζητούμενο είναι το ακίνητο να μην μπει ποτέ στον κύκλο αγοράς, ώστε οι τιμές ενοικίασης να μην παρασυρθούν προς τα πάνω. «Η συνεταιριστική κατοικία δεν είναι δωρεάν κατοικία, αλλά προσιτή», καταλήγει η Δρ Σιατίτσα και προσθέτει «είναι σημαντικό να προσφέρονται διαφορετικές εναλλακτικές στους πολίτες». 

Συνεταιριστική κατοικία για βραβείο

Το La Borda, όπως αναφέρεται στο Τοοlkit, που δημιουργήθηκε με στήριξη από το Ιδρυμα Heinrich Boll, είναι το πρώτο συγκρότημα συνεταιριστικής κατοικίας που βραβεύτηκε με το αρχιτεκτονικό βραβείο Mies Van Der Rohe 2022 – μια έμπρακτη απόδειξη ότι η συλλογική ιδιοκτησία δεν αποτελεί απαραίτητα λύση ανάγκης, αλλά μια επιλογή για υψηλότερη ποιότητα ζωής και αρχιτεκτονικής.

To La Βorda βρίσκεται σε μια πρώην βιομηχανική γειτονιά, με βαθιά παράδοση συνεταιρισμών και βασίζεται στο συνεταιριστικό μοντέλο κατοικίας, σύμφωνα με το οποίο η ιδιοκτησία είναι συλλογική, αλλά η χρήση προσωπική.

Οι κάτοικοι είναι μέλη του συνεταιρισμού και έχουν δικαίωμα χρήσης της κατοικίας τους εφ’ όρου ζωής. Τα μέλη δεν έχουν το δικαίωμα να νοικιάσουν ή να πουλήσουν τα διαμερίσματά τους σε τρίτους. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τη γενική συνέλευση του συνεταιρισμού, στην οποία συμμετέχουν όλα τα μέλη. Τα ενοίκια κυμαίνονται από 300 έως 600 ευρώ. 

Πηγή: Καθημερινή