Χρήστος Σαρτζετάκης 1929 – 2022: Aπό την ηρωική ανάκριση της δολοφονίας Λαμπράκη στην Προεδρία της Δημοκρατίας

Απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 93 ετών ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης. 

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης γεννήθηκε στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης το 1929. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός της Χωροφυλακής, καταγόμενος από τα Χανιά. Η μητέρα του καταγόταν από το Σκλήθρο Φλωρίνης, κόρη του Μακεδονομάχου Κοσμά Γραμμενόπουλου.

Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εισήλθε στον δικαστικό κλάδο το 1955.

Το 1963 υπηρέτησε στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, και έγινε γνωστός ως ανακριτής στην υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Διεξήγαγε την ανάκριση χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις που δέχτηκε από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία.

Η γενναία στάση του κατεγράφη στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά.

Το 1968, επί Χούντας, απολύθηκε από το δικαστικό σώμα και στη συνέχεια συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε, χωρίς δίκη. Απολύθηκε από τις φυλακές της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του τον Σεπτέμβριο του 1974 με τον βαθμό του Εφέτη.

^{Φωτ. INTIME NEWS}

Στον ιστότοπο που διατηρούσε ο εκλιπών Πρόεδρος της Δημοκρατίας -με άπαντα τα κείμενα γραμμένα στο πολυτονικό- περιγράφεται λεπτομερώς η δράση του κατά την περίδο της χούντας:

Απρίλιος 1967, δικτατορία εις την Ελλάδα. Ανακαλείται αμέσως η εκπαιδευτική άδεια μόνον τού Χρήστου Σαρτζετάκη εξ ολων των ευρισκομένων εις το εξωτερικόν Δικαστών. Επανέρχεται εις την θέσιν του εις το Πρωτοδικείον Θεσσαλονίκης.

Μαϊος 1968 : Μετά επανειλημμένες πιέσεις όπως παραιτηθή, με το δέλεαρ της παροχης πλασματικών ήταν υπηρεσίας για πρόωρη συνταξιοδότησι, σύμφωνα με ρυθμίσεις, που εθέσπισε τότε η δικτατορία, πιέσεις που τις αποκρούει ασυζητητι, ο Χρηστος Σαρτζετάκης απολύεται εκ του Δικαστικού Σωματος με «Συντακτική Πράξι» της δικτατορίας, μαζί με άλλους 29 δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς. Προσφεύγει κατά της πράξεως απολύσεώς του με αίτησιν ακυρώσεως είς το Συμβούλιον της Επικρατείας, το οποίον και ακυρώνει την απόλυσίν του, το δικτατορικον όμως καθεστώς αρνείται να εκτελέση την ακυρωτικην απόφασιν.  Ζητεί τότε τον διορισμόν του ως Δικηγόρου Αθηνών, τον οποίον επίσης αρνειται η δικτατορία. Και κατά της αρνήσεως αυτης προσφεύγει με αιτησιν ακυρώσεως εις το Συμβούλιον Επικρατείας. Αλλά κατά την εκδίκασίν της ο εκπροσωπών τω καθεστως νομικός σύμβουλος ζητεί αναβολην μιας εβδομάδος και κατα την νέαν δικάσιμον της υποθέσεως προσκομίζει φύλλον της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως με κατασκευασθέντα εν τω μεταξυ νόμον, δια του οποίου απαγορεύεται πλέον εις τους απολυθέντες απο την δικτατορία δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς η ασκησις της δικηγορίας. Η αθλιότης του δικτατορικού καθεστώτος συνεπληρώθη με την απάντησιν, την οποίαν έδωσεν ακολούθως ένας από τους πιό σημαίνοντες υπουργούς,  προς δημοσιογράφον ερωτήσαντα «καλά, αφού απαγορεύεται και η δικηγορία, που να εργασθή και πως να ζήση ο Σαρτζετάκης ; », είπον επι λέξει : «Ο Σαρτζετάκης είναι κακός Ελληνας και οι κακοί Ελληνες δεν πρέπει να ζούν» !

^{Φωτ. INTIME NEWS}

Μένει έτσι χωρίς σύνταξι και στερούμενος της δυνατότητος βιοπορισμού με τα εφόδια των πανεπιστημιακών του σπουδών. Δια την επιβίωσί του στηρίζεται αποκλειστικώς εις την πατρική του οικογένεια.

Μετέχει ενεργός τον εναντίον της δικτατορίας αγώνος, κυρίως με ενημερωσι, για τα εργα και ημέρες του επιβληθέντος ξενοκινήτου τυραννικού καθεστώτος, αφ’ ενός, με μυστικές διασυνδέσεις του, Ελλήνων αγωνιζομένων κατα της δικτατορίας εις τ εξωτερικόν, ως και προσωπικόν, υπο την προηγηθεισαν εκει παραμονήν του, ξένων φίλων, και αφ’ ετέρου, όσων ξένων φίλων της Ελλάδος, αλλα και διαφόρων άλλων προσωπικοτήτων, επισκέπτονται την Ελλάδα υπο επισημον ο με ιδιότητα, και με πρωτοβουλία τους ερχονται εις επαφήν, οι περισσότεροι, και μαζί του.

Κατά την διάρκεια της δικτατορίας ο Χρήστος Σαρτζετάκης συλλαμβάνεται δύο φορές. Την πρώτη κρατείται υπό τριημερον εις την Ασφάλειαν Αθηνών (κτήριο Μπουμπουλίνας) την δευτέρα υπό ένα περίπου χρόνο, αρχικώς υπό πλήρη απομόνωσι (του απηγόρευσαν και τα βιβλ'ια, του αφαιρεσαν και τα γυαλιά του) υπό πεντάμηνον εις το Ε.Α.Τ./ Ε.Σ.Α.( Ειδικόν ανακριτικόν Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) και ακολούθως εις τις φυλακές Κορυδαλλού (Δεκέμβριος 1970 εως περίπου τέλη Νοεμβρίου 1971). Κατά την κράτησίν του εις το Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. ο Χρηστος Σαρτζετάκης βασανίσθηκε αγρίως για να αποκαλύψη πτυχές της αντιδικτατορικης του δραστηριότητος, τις oποίες άλλοι συλληφθέντες είχαν προηγουμένως με καταθέσεις τους καταδώσει, και για να προδώση συναγωνιστάς του, αλλά αυτός, παρά τα βασανιστήρια, σιώπησε παντελώς και κανένα δεν επρόδωσε. Απολύεται απο τις φυλακές κατόπιν διεθνους κατακραυγης και κινητοποιησεως όλων των δικαστικών ενωσεων και νομικών κύκλων της Ευρώπης και ιδίως της Γαλλίας, χωρίς να αποτολμηθή ποτέ η παραπομπή του σε δικη.

Ακολούθως καταργείται, υπο την διεθνη πίεσι, ο απαγορευτικός της δικτατορίας νόμος και επιτρέπεται εις τους απολυθέντες από αυτην δικαστικους και εισαγγελικους λειτουργους να δικηγορίσουν. Ο Χρηστος Σαρτζετάκης διορίζεται τότε  Δικηγόρος Αθηνών. Ασκει περιωρισμένη δικηγορία. Αποκρούει προτάσεις χρησιμοποιήσεως του ως νομικου συμβουλου Τραπεζαν και αλλων ε?ρ?στων ο?κονομικ?ν συγκροτημ?των, π?ντοτε προσβλ?πων ε?ς ?ποκατ?στασ?ν του, μ? τ?ν νομιμ?τητα, ε?ς τ?ν Δικαστικ?ν κλ?δον κα? πρ?ς ?ποφυγ?ν δημιουργ?ας ?νεπιτρ?πτων δεσμε?σεων».

Το 1976 συμμετείχε στη σύνθεση του Συμβουλίου Εφετών η οποία απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση, με το σκεπτικό ότι τα εγκλήματά του είναι πολιτικά και ως εκ τούτου η έκδοσή του απαγορεύεται από το ελληνικό Σύνταγμα. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε πειθαρχική δίωξη κατά των τριών πλειοψηφησάντων δικαστών (Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Βάλλας, Χ. Σαρτζετάκης) γι’ αυτή την απόφαση, γεγονός που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη δικαστική ανεξαρτησία.

Το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.

Κατά την προεδρική εκλογή του 1985 ο Χρήστος Σαρτζετάκης προτάθηκε από το ΠΑΣΟΚ και εξελέγη από αυτό και τα κόμματα της αριστεράς στις 29 Μαρτίου 1985 Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαΐου 1990.

Η εκλογή του συνδέθηκε με δύο προβλήματα Συνταγματικού Δικαίου, τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια» και την «ψήφο Αλευρά». Για την ψηφοφορία χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν από τον ημιδιαφανή φάκελο.

Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Στη ταραγμένη περίοδο του 1989, με το αίτημα της αντιπολίτευσης για «κάθαρση» του δημοσίου βίου να κλιμακώνεται,  ο Χρήστος Σαρτζετάκης έκαβε δεκτούς τους ηγέτες της αντιπολίτευσης (τους αειμνήστους Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, Χαρίλαο Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκο) οι οποίοι διετύπωσαν  τις θέσεις τους στο ανώτατο πολιτειακό επίπεδο. 

Κατά τη διάρκεια δε των τριών διαδοχικών εκλογών του 1989 (Ιούνιος, Οκτώβριος) 1990 (Απρίλιος) και ελλείψει αυτοδυναμίας, ο Χρήστος Σαρτζετάκης κλήθηκε να διαχειριστεί τις διερευνητικές εντολές για τον σχηματισμό κυβέρνησης –συνθήκες πρωτόγνωρες τότε για την μεταπολιτευτική δημοκρατία- εκτελώντας κατ’ άψογο τρόπο τα συνταγματικώς οριζόμενα καθήκοντά του.

Μετά το 1990 είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή. Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου και έχουν μαζί μία κόρη.

Στις 21 Δεκεμβρίου 2018, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το βραβείο απονεμήθηκε για τη δημοσίευση του έργου «Επιτελών το καθήκον μου»,κείμενο με τη μειοψηφική γνώμη που διατύπωσε το 1964 ως ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη, το οποίο αξιολογήθηκε ως λαμπρό δείγμα ευσυνείδητης, εμβριθούς, εξονυχιστικής και θαρραλέας ανακριτικής στάσης.

Πηγή: Καθημερινή