ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ένας… λαθρεπιβάτης του παρελθόντος

Η αξέχαστη εμπειρία από μια ανασκαφική έρευνα στην Κολώνα και τα σημαντικά προϊστορικά, κλασικά και βυζαντινά ευρήματα. Του Χαράλαμπου Πέννα* Προσεγγίζοντας το λιμάνι της Αίγινας από τον Πειραιά, αμέσως μετά το φανάρι του Μπούζα αντικρίζουμε σε έναν λόφο μια περήφανη, όρθια μαρμάρινη κολώνα, η μόνη που σώζεται από τον ναό του Απόλλωνα και σηματοδοτεί τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας. H ανασκαφική έρευνα στον λόφο της Κολώνας ξεκίνησε στο τέλος του προπερασμένου αιώνα από τη Bαυαρική Ακαδημία και συνεχίστηκε από την Αυστριακή Αρχαιολογική Σχολή, με τον καθηγητή Florence Felten του Πανεπιστημίου του Salzburg. Αποκαλύφθηκαν αλλεπάλληλα οικιστικά κατάλοιπα από τη Νεολιθική εποχή μέχρι τους μέσους Βυζαντινούς χρόνους, δηλαδή από το 4000 π.Χ. μέχρι τον 9ο αιώνα μ.Χ. Ο γράφων είχε την εξαιρετική τύχη να διενεργήσει με τον καθηγητή Felten ανασκαφική έρευνα στη νότια πλαγιά του λόφου. Κάτω από τα μπάζα παλαιότερων ανασκαφών διασώθηκε τμήμα οικισμού με κατάλοιπα του 8ου και του 9ου αιώνα. O οικισμός, σύμφωνα και με γεωμαγνητική διασκόπηση του υπεδάφους, επεκτείνεται νοτιότερα, προς τη θάλασσα, όπου σώζεται τμήμα από το θαλάσσιο βυζαντινό τείχος της πόλης, κτισμένο πάνω σε αρχαιότερο, και είναι ορατό καθώς το πλοίο προσεγγίζει το λιμάνι της Αίγινας. Από τα οικιστικά κατάλοιπα που αποκαλύφθηκαν με την ανασκαφική έρευνα, οριοθετούνται το τέλος του βυζαντινού οικισμού και η οριστική εγκατάλειψη του λόφου της Κολώνας την τελευταία δεκαετία του 9ου αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα απέδωσε κατώφλια, δεξαμενές νερού, κλίβανο και υπόκαυστο, ενώ από τα κινητά ευρήματα τη χαρακτηριστική αιγινήτικη χρηστική κεραμική, με τον λευκό ή τον μαύρο πηλό, μεταλλικά ή οστέινα αντικείμενα, καθώς και θησαυρό χάλκινων νομισμάτων του αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ (867-886), σε στρώμα καταστροφής. Στο κεραμολογικό υλικό της ανασκαφής ανήκει μία οινοχόη του 8ου αιώνα μ.Χ. με εγχάρακτη διακόσμηση πλοίων, στην οποία διακρίνονται τα κουπιά, το πηδάλιο και η μικρή σκάλα στην πλώρη. Η παράσταση των καραβιών με τα πολλά κουπιά, που υποδηλώνουν το βαρύ φορτίο των εμπορευμάτων ή των επιβατών, ενισχύει την αίσθηση που έχω πάντα όταν διενεργώ μια ανασκαφική έρευνα. Ότι δηλαδή στην ανασύσταση του παρελθόντος, μέσω των ευρημάτων, συμμετέχω ως λαθρεπιβάτης της γνώσης σε πλήρη εγρήγορση. Η ανασκαφή απαιτεί εξαιρετική προσοχή, δεδομένου ότι δεν ξαναμπαίνει στη θέση της κάθε φτυαριά που απομακρύνει το χώμα για να αποκαλυφθεί το εύρημα. Με αυτό το σκεπτικό, η μουσική ακρόαση των άρτια επιλεγμένων συνόλων του μουσικού φεστιβάλ Αίγινας μου προκαλεί ένα αίσθημα φυγής από τα δρώμενα, καθώς έρχεται στον νου η ανασκαφική μου εμπειρία, πολύ κοντά στον χώρο της «Αύρας», ενώ οι ερμηνείες και η ανάδειξη των ευρημάτων με απασχολούν διαρκώς. Αν είναι απερίγραπτη η συγκίνηση τη στιγμή της αποκάλυψης ευρημάτων σε αρχαιολογική ανασκαφή, η χαρά του αρχαιολόγου είναι απροσμέτρητη όταν τα αντικείμενα της ανασκαφής εκτεθούν σε μουσείο, αποκτήσουν την επαφή τους με το κοινό και γίνουν κτήμα του. Τόσο τα βυζαντινά ευρήματα όσο και –ιδιαίτερα– τα προϊστορικά και τα κλασικά περιμένουν την ολοκλήρωση του έργου για το «Διαχρονικό Μουσείο» της Αίγινας. Είναι το επιβλητικό κτίριο που είναι γνωστό σήμερα ως οι Φυλακές. Πρόκειται για το Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο, για τα ορφανά παιδιά του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821, που στεγάστηκαν και εκπαιδεύτηκαν με τη μέθοδο της αλληλοδιδασκαλίας, μαθαίνοντας και μια τέχνη, για να ενσωματωθούν στην κοινωνία της νέας πατρίδας. Μετά τις εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης, σε βαθμό διατήρησης-διάσωσης και ακκιδογραφημάτων κρατουμένων, στο εσωτερικό του κτιρίου, τις στερεωτικές εργασίες στις εξωτερικές επιφάνειες και τη στέγαση με κεραμίδια του «Διαχρονικού Μουσείου», σήμερα έχει καταρρεύσει τμήμα της στέγης του, με κίνδυνο να προκληθούν μη αναστρέψιμες φθορές και το όλο έργο να μείνει απραγματοποίητο. Και, βέβαια, ο λαθρεπιβάτης της πήλινης οινοχόης με τα καράβια να παραμείνει σιωπηλός και άφαντος στις ασφυκτικά γεμάτες με αρχαιολογικό υλικό αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αίγινας. * Χαράλαμπος Πέννας, Δρ Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Οξφόρδης e-mail: chpennas@gmail.com ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Ο αρχαιολόγος-βυζαντινολόγος Χαράλαμπος Πέννας, Δρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού, υπήρξε μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για 10 χρόνια, εκπρόσωπος στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο για 20 χρόνια, τμηματάρχης και αν. διευθυντής στο Υπουργείο, αν. διευθυντής στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, διευθυντής-έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αργοσαρωνικού – Κυκλάδων, καθώς και του Ανατολικού Αιγαίου (Χίος – Μυτιλήνη – Λήμνος). Συμμετείχε στις υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες του Ζακ Υβ Κουστώ στην Κρήτη και στην Κέα, ως επόπτης αρχαιολόγος-δύτης, εκπρόσωπος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Έχει πραγματοποιήσει πλήθος ανασκαφικών, αναστηλωτικών και μουσειακών εργασιών. Έχει λάβει μέρος με εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει διοργανώσει ο ίδιος διεθνή συνέδρια και έχει πραγματοποιήσει διαλέξεις και σεμινάρια. Έχει συγγράψει μελέτες καθώς και πλήθος άρθρων για θέματα της ειδικότητάς του, τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικές εκδόσεις της Ελλάδας και του εξωτερικού...

Διαβάστε επίσης

Τροιζηνιακά ψυχογραφήματαΛαθρεπιβάτης

Η μεγαλύτερη ομορφιά του τόπου αυτού είναι οι άνθρωποι. Σαν τι άνθρωποι λοιπόν μαζεύονται στα καφενεία και στα ταβερνάκια της Τροιζηνίας; Γράφει ο Κωνσταντίνος Παΐδας Μία από τις ο...

Αίγινα, πατρίδα καρδιάςΛαθρεπιβάτης

Το ένιωθε ασφυκτικά! Ο κύκλος στην Αθήνα έκλεινε. Βάλθηκε, λοιπόν, να αναζητά τον τόπο των ονείρων της. Και ιδού… Γράφει η Λιλή Μαυροκεφάλου Λίγα χρόνια πριν... Αθήνα... Κυκλοφορια...

Μια μέρα στο Μανάβικο...Λαθρεπιβάτης

Ή, αλλιώς, τι μπορεί να πάθει (ή μάλλον να φάει…) κανείς από την εμμονή του να αναζητεί φρέσκα προϊόντα εκτός εποχής! Του Φίλιππου Δραγούμη Στην Αίγινα, εκτός από τους παραγωγούς, ...

Πάλι, πάλη…Λαθρεπιβάτης

Μια ανατομία της κρίσης που βιώνουμε, ως χώρα και ως πολίτες, και μια προσέγγιση της διεξόδου μας… Γράφει ο Γιάννης Δελής Πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, πιστεύουν πως αυτό που ζούμε...

Ο «παράδεισός» μου…Λαθρεπιβάτης

Γράφει η Ελένη Βουδουράκη Ξυπνάω, και πριν καλά-καλά ανοίξω τα μάτια μου, φοράω τεμπέλικα το μαγιό, παίρνω την τσάντα θαλάσσης με τα απαραίτητα είδη μέσα και ξεκινώ. Ανοίγω την εξώ...

Κρίση, η ευλογημένη…Λαθρεπιβάτης

Ξαναβρέθηκε στο αγαπημένο νησί των ανέμελων εφηβικών της αποδράσεων, αφού η… αναθεματισμένη οικονομική κρίση ξύπνησε μέσα της τη νοσταλγία για μια «άλλη» ζωή. Γράφει η Γεωργία Σταυ...